Elxan Zal Qaraxanlı yazır

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sonuncu qurultayı, mənim iştirakçısı olduğum öncəki qurultaylardan bir sıra əhəmiyyətli xüsusiyyətlərinə görə xeyli fərqli keçdi. Birincisi, tədbirə sədrlik edən böyük yazıçımız Anarın açılış nitqində qeyd etdiyi kimi, bu qurultay qalib xalqın, əsir yurdları azadlığa qovuşmuş xalqın yazıçılarının müstəqillik illərində keçirdiyi ilk qurultayı idi. Zəfər günündən iki il keçməsinə baxmayaraq, iştirakçiların gözlərindəki bəxtiyarlıq şövqü hələ də parıltısını itirməmişdi, bir zaman milli məğlubiyyətə görə başına ləçək bağlayıb gəzən şairi artıq kimsənin xatırlamaq həvəsi yoxdu. 

Burada iştirak edənlərin əksəriyyəti qələm və fikir əhliydi, böyüklük iddiasında olan insanlarıydı. Böyüklük hissi insanların içində böyük işlər görmək həvəsi yaradır və bu hiss böyük hadisələrin gətirdiyi hərəkətlənmənin fonunda yaranır adətən. Bu düşüncə - yaranışdan bu günə qədər insan cəmiyyətini irəliyə aparan bir həyat düsturudur. Böyük ədəbiyyat da bu düsturdan kənarda deyil. Ellinlilərin Troya zəfəri Homeri doğurdu, Səlcuq-İslam ordusunun zəfərlərindən Nizami günəşi parladı, fransız və rus inqilabları ədəbiyyat səmasında onlarla, bəlkə də yüzlərlə ulduz parlatdı. İndi bu zala yığışan insanlar da, böyük hadisələrin başlanğıc dövründə yaşayan insanlardır, onların içlərində yaşatdıqları fərəh fontanlarının Qarabağ zəfəri də başlamaqda olan böyük hadisələrin yalnız başlanğıc nöqtəsidir. Amma bu başlanğıc nöqtəsi də yetərli oldu ki, qələm adamlarımız bu qədər xöşbəxt olsunlar. 

Şuşada düzənlənən Vaqif və Natəvan poeziya günləri müxtəlif yaşdan olan yazarların sənət dünyasında  əsil ədəbiyyat rəqabəti, ədəbiyyat bumu yaratdı. Mən həmişə düşünmüşəm ki, böyük sənəti, əsil sənətkarı Tanrı bəsirətindən başqa, yaşadığı mühit formalaşdırır. Hər bir yazıçı, sənətkar öz zamanının oğludur, dövrün reallıqları, yaşam tərzi, musiqisi, arxitekturası, davranış qaydaları - bunların hamısı insanların düşüncə tərzinin, dünya duyumunun formalaşmasında çox mühüm rol oynayır. Dünya fırlanır, insan və cəmiyyət dəyişir, inkişaf edir və yeniliklərə doğru can atır. İnsanlar keçmişlə bağlı həmişə nostalji hisslər keçirsələr də, daim yeniliklər arzusundadırlar. Şuşada keçirilən ədəbiyyat festifalları da ölkəmizdə dərin ənənələri olan bir janrın daha təkmil bir forması kimi yaddaşlarda qalacaq. Düşünürəm ki, çox tezliklə Vaqif poeziya günləri yalnız Azərbaycanın deyil, dünyanın ən nüfuzlu poeziya festivallarının biri olacaq. Mən o günləri indidən görürəm, çünki ədəbiyyat festivallarının təşkilatçısı Heydər Əliyev Fondunun və onun qurucu-rəhbəri möhtərəm Mehriban xanım Əliyevanın gördüyü işləri artıq 30 ilə yaxın bir müddətdir müşahidə edirəm. Düşünürəm ki, Heydər Əliyev Fondunun mövcud olduğu bu 30 il bütün Türk-İslam dünyasında Azərbaycan mərkəzli mənəvi-mədəni bir sıçrayış üçün hazırlıq dövrü olub və biz böyük hadisələrin astanasındayıq, Allah riza görsə iştirakçısı da olarıq yəqin.

Son dövrdə Azərbaycan mədəniyyəti sözün əsl mənasında öz intibah dövrünü yaşayır. Cənab Prezidentin və xanım Birinci Vitse-prezidentin uzun illər ərzində hazırladıqları alt yapı və mədəniyyətə xüsusi önəm vermələri bu sahədə böyük canlanma yaradıb. Bu gün Azərbaycan nəinki regionun, deyərdim, dünyanın mədəni mərkəzlərinin birinə çevrilməkdədir. Burada ümumdünya konfransları, festivallar keçirilir, Azərbaycan gerçəklikləri dünya mediasında işıqlanmağa başlayır və bütün bunların cəmiyyətdə yaratdığı effekt ölkənin mədəni həyatında böyük aktivlik yaradıb. Bundan əlavə, dövlətin, şəxsən dövlət başçısının ədəbiyyat və sənət adamlarına göstərdiyi qayğı onlara yeni yaradıcılıq stimulları verməyə bilməz. Prezidentimizin ədəbiyyatla bağlı söylədiyi bir fikir düşdü yadıma: “Uzun illər boyu dövlətçiliyini itirən və müstəmləkə halında yaşayan Azərbaycan xalqının milli varlığının qorunmasında, şairlərin, aşıqların, yazıçıların  xüsusi rolu olub”. Bu gün ölkədə ədəbiyyata göstərilən dövlət qayğısının mayasında məncə bax bu düşüncə durur. Postsovet ölkələrinin əksəriyyətində ədəbiyyata belə qayğı yoxdur, mən bunu bu ölkələrin kifayət qədər nüfuzlu yazarlarından eşitmişəm. Bizdə ədəbi nəşrləri nəksəriyyəti dövlət tərəfindən dəstəklənir, ədəbi tədbirlərin keçirilməsinə, ədəbiyyatçıların özlərinə yardımlar olunur və bizim dövlətin, onun rəhbərinin yeritdiyi mədəniyyət siyasəti qardaş ölkələrdəki həmkarlarımız tərəfindən də alqışlanır.  

Bir xeyli il öncə Türk Dünyası Ədəbiyyat Dərgiləri Konqresi Cənab Prezidentə Azərbaycan ədəbiyyatına göstərdiyi xüsusi qayğıya görə təşəkkür məktubu ünvanlamışdı. Məktubda Onu digər türk ölkələrinin dövlət başçılarına örnək gösrərirdilər. Əlbəttə bu, bizim üçün çox sevindiricidir.

Qurultay iştirakçılarının salona özləri ilə gətirdikləri bayram əhval-ruhiyyəsi yəqin ki, ölkədə gedən proseslərin yaratdığı müsbət auranın təsirindədir. Öncəki iki qurultaydan fərqli olaraq salonda, necə deyərlər, bir milli həmrəylik atmosferi hökm sürür. Sənət adamları adətən iddialı adamlardır, hərənin içində bir “allahlıq” iddiası yatır. Bir neçə min iddialını bir araya gətirmək hər adamın işi deyil, xüsusən aralarında xeyli məşhur və fəxri ad sahibi insanlar olanda. Amma Anar müəllim bir ağsaqqal kimi bunu gözəl bacarır. 

Müstəqillik illərində Azərbaycanda bəzilərinin söylədiyi kimi ədəbiyyat ölmədi, əksinə, xüsusən poeziyada təkrarsız sənət nümunələri yarandı və onlar bu gün ədəbiyyatımızın yeni sifətinin bariz nümunələridir. Qurultayın məruzəçisi, AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli çıxışında bunu xüsusi qeyd etdi. Qurultay ərəfəsində AYB üzvünün Elmlər Akademiyasının prezidenti seçilməsi də tarixə bir ilk kimi düşdü. 

Müstəqillik illərində ölkəmizdə yalnız həyat səviyyəsinin, şəhərlərin siması dəyişmədi, o cümlədən, insanların dünya duyumu, zövqü, estetikası da dəyişdi. Azərbaycan Yazıçılar Birliyi də cəmiyyətin mənəvi mərkəzlərindən biri kimi, bu proseslərdən kənarda qalmadı. Uzun illər ərzində bu təşkilata rəhbərlik etmiş, böyük çətinliklərə baxmayaraq onun bütövlüyünü qoruya bilmiş Anar təlatümlü bir dövrdən keçmiş, sistem dəyişikliyi yaşamış AYB-ni bu günlərə zamanın yaratdığı problemlərə sinə gərə-gərə, amma rahat bir şəkildə gətirib çıxara bildi. Əgər bu gün AYB-dən, onun qurultayından  danışırsansa, onun çoxillik sədri, ölkədə mədəni-mənəvi məkanın ağsaqqalı Anardan bir az geniş danışmamaq mümkün deyil. Çünki Anar istər ədəbiyyatımız tarixində, istərsə də AYB-nin tarixində böyük bir epoxanı simvolizə edən bir şəxsiyyətdir. Əlbəttə, yaranışından bu günə qədər  Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sıralarında çox böyük və məşhur adamlar təmsil olunub, bu təşkilata Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Mehdi Hüseyn, Mirzə İbrahimov, İsmayıl Şıxlı kimi görkəmli və işıqlı adamlar rəhbərlik ediblər. Anar müəllim də artıq uzun illərdir ki, mədəniyyət tariximizdə dərin izlər qoymuş bu böyük insanların ləyaqətli xələfi kimi yazıçılar qurumuna ağsaqqallıq edir. Məncə, Azərbaycan mədəni-mənəvi mühitinə göstərdiyi göstərdiyi böyük müsbət təsirə görə Anar yalnız AYB ilə assosasiya olunmamalıdır, o yalnız ədəbiyyatımızda deyil, ümumən mədəniyyət tariximizdə böyük bir mərhələdir. O, şübhəsiz ki, böyük yazıçıdır, amma mədəniyyətin digər sahələrində də böyük izlər qoyub. Kino, dram, dil, rəssamlıq, tərçüməçilik, tarix, esseistika, naşirlik... - mədəniyyətin hansı sahəsinə baş vursan Anarın  izinə rast gələcəksən. Ölkədə onun əsərləri, filmləri ilə böyüyən artıq üçüncü nəsil yetişməkdədir. Atalarımız, özümüz, uşaqlarımız, indi də nəvələr böyüyür. Bunlardan əlavə, ölkənin ziyalı elitası, ünlü və fəxri titul sahibi insanlarımız Anar müəllimi müdrik bir ağsaqqal olaraq qəbul edir, ehtiramını saxlayır. Bir dəfə söhbət zamanı ünlü qazax şairi Oljas Suleymenov mənə dedi ki, “Biz çevrəmizdə həmişə Anarı özümüzə ağsaqqal bilmişik, SSRİ-nin Qurultaylar sarayında Azərbaycanla bağlı elədiyim o məşhur çıxış da, Anarın məsləhəti ilə olub.” 

Deyirəm, Oljasların çevrəsində ağsaqqal olmaq elə də asan iş deyil, xüsusən onlar səndən yaşlı olanda...

Sözün düzü, mənim özümü də AYB-yə bağlayan Anar şəxsiyyətidir. Mən heç zaman bu qurumda bir vəzifə almaq həvəsində olmamışam, çünki aparat intriqalarından zəhləm gedir. Mahmud Kaşqari Fondumdakı fəaliyyətim də, ölkəyə, türk birliyinə xidmətdən əlavə Anara kömək göstərmək istəyindən irəli gəlir, çünki o, “Ağ qoç, qara qoç” adlı yarı-fantastik əsərində gələcəkdə görmək istədiyi qurumların sırasında Mahmud Kaşqari Fondunu da təsvir edib, yəni onun inkişafında ümidlidir.  Mən onun bu arzusunun gerçəkləşməsi üçün indiyə qədər əlimdən gələni eləmişəm, yaradıcı fəaliyyətimi buna görə yürütmüşəm və düşünürəm ki, çox yaxın gələcəkdə bu qurum dünyanın çox yerində özündən söz etdirəcək. 

Eyni zamanda Anarın sədr olduğu AYB üçün də əlimdən gələni eləməyə çalışmışam, çünki Anar müəllimlə mənəvi dəyərlər sisteminə baxışlarımız çox yaxındır. Bir zamanlar bir çox beynəlxalq güclər, Soroslar, onların xidmətçiləri Anarın üzərinə səlib yürüşü təşkil eləmişdilər, onu aradan götürmək üçün sözün əsl mənasında mənəvi terror üsullarından istifadə edirdilər ki, Anarı aradan götürüb Yazarlar Birliyini Avropa ölkələrində olduğu kimi bir LQBT qürumuna çevirsinlər. Amma bacarmadılar, çünki, planladıqları qasırğanın önündə Rəsul Rzanın Ulu çinarı, zamanımızın Dədə Qorqudu  vardı. Düşmən qasırğasının Ulu çinara gücü yetməyəndə, hucumun istiqaməti onun qol-budağına yönəldi. Anarın köməkçilərindən ən çox hucuma məruz qalan isə ünlü yazıçı Çingiz Abdullayev oldu. Anti-milli qüvvələr Çingiz Abdullayevi də “anti-millilikdə” ittiham etməyə çalışırdılar və mən onda dəstək olaraq onun barəsində “Məxfi savaşın cəngavəri”, “Türk dünyasının birinci detektiv yazarı” kimi məqalələr yazdım, çünki Çingiz Abdullayev də Anar kimi bu ölkənin milli sərvətidir. Milli sərvət qorunmasa millət də məhv olar. İkinci Qarabağ savaşı zamanı bir çox “psevdomillətçilərin” səsləri çıxmayanda, Ç.Abdullayev Vladimir Solovyovun erməni-daşnaq bandasının üstünə tək getdi və onları darmadağın elədi. Anar məktəbi böylə olar, Çingiz Abdullayev öz söz səltənətinin yeganə padişahı olsa da, Anar səltənətində yalnız ən yaxşı öyrəncilərin birincisidir. 

İndi AYB-nin Zəfər Qurultayında Anarın və onun tutduğu xəttin növbəti zəfərini seyr edərkən, düşünürəm ki, böylə nəhəng bir təşkilatın, bu qədər qələm və fikir adamını özündə birləşdirən bir qurumun bütövlüyünü Anardan sonra kimsə saxlaya biləcəkmi? Bunun üçün bu qədər əks qütbləri öz ətrafında saxlaya biləcək, tutumuna görə Anar qədər olmasa da, ona yaxın cazibə mərkəzi ola biləcək bir şəxsiyyət meydana çıxmalıdır. Hələlik isə AYB postsovet məkanında parçalanmaya məruz qalmayan yeganə yazıçı təşkilatıdır. Yəqin ki, Anar müəllim də bir müdrik ağsaqqal kimi qurduğu bu nəhəng təşkilatın gələcəyi barədə məndən də çox düşünür. Buna görə də o, Rəşad Məcid, Elçin Hüseynbəyli, İlqar Fəhmi, Azər Turan, Səlim Babullaoğlu, Qulu Ağsəs, Pərvin, Xəyal Pza, Varis, İbrahim İlyaslı, Əkbər Qoşalı  kimi yeni nəsildən olan idarəçilər yetişdirməyə çalışır, bu da təşkilatın gələcəyinə nikbin baxmağa imkan verir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (28, 11, 2022)

Payız öz son günlərini yaşayır. Cəmi iki gündən sonra qış gələcək. İlin sonu daha aşkar hiss edilir, ömrün daha bir ilini sona vurmaq üzrəyik. 

Bu gün 28 noyabrdır — Qriqorian təqvimi ilə ilin 332-ci günü (uzun illərdə 333-cü). İlin sonuna 33 gün qalır.

Bu günə təsadüf edən əhəmiyyətli hadisələrlə “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalı olaraq sizləri tanış edirik.

1627 — İsveç İmperiyası və Reç Pospolita arasında Oliva donanma müharibəsi baş vermişdir. 

1943 — İkinci Dünya Müharibəsinin məşhur Tehran konfransı keçirilmişdir: ABŞ prezidenti Franklin Ruzvelt, Böyük Britaniyanın baş naziri Uinston Çörçill və Sovet İttifaqının rəhbəri İosif Stalin müharibə strategiyasını müzakirə etmək üçün Tehranda görüşmüşlər.

1964 — Mariner proqramı: NASA Marsa doğru Mariner 4 zondunu buraxaraq Marsın tədqiqində bir ilkə imza atmışdır. 

1967 — Kiçik Tülkü bürcündə ilk pulsar astronomlar Coselin Bell Bernell və Antoni Hyuiş tərəfindən kəşf edilmişdir.

1975 — Şərqi Timor azadlığına qovuşaraq Portuqaliyadan müstəqilliyini elan etmişdir.

1991 — Cənubi Osetiya Rusiyanın müdaxiləsi ilə Gürcüstandan qoparılaraq müstəqilliyini elan etmişdir. 

Bu gün dünyaya gəlmişlər:

1489 — Marqarita Tüdor, Şotlandiya kraliçası

1592 — Abaxay xan, Mancuriya hökmdarı

1632 — Jan-Batist Lülli, Fransa bəstəkarı

1757 — Vilyam Bleyk, İngiltərə şairi

1772 — Lük Hovard, Böyük Britaniya kimyagəri

1820 — Fridrix Engels, Almaniya filosofu

1857 — XII Alfonso, İspaniya kralı

1863 — Şarl Filije, Fransa boyakarı

1880 — Aleksandr Blok, Rusiya şairi

1881 — Stefan Sveyq, Avstriya yazıçısı

1887 — Ernst Röm, Almaniya hərbi zabiti

1892 — Tərlan Əliyarbəyov, Azərbaycan general-mayoru

1907 — Alberto Moravia, İtaliya yazıçısı

1908 — Klod Levi-Stross, Fransa antropoloqu

1915 — Konstantin Simonov, Rusiya yazıçısı

1940 — Alqayıt, Azərbaycan aşığı

1943 — Rəfael Abbasov, Azərbaycan boyakarı

1960 — İlqar Cəfərov, Azərbaycan fotoqrafı

1982 — Yuliya Əhmədova, Rusiya aktrisası

Bu gün vəfat etmişlər:

1859 — Vaşinqton İrvinq, ABŞ yazıçısı

1870 — Frederik Bazil, Fransa boyakarı

1907 — Həsən bəy Zərdabi, Azərbaycan jurnalisti və maarifçisi

1949 — Vladimir Obraztsov, Rusiya alimi

1954 — Enriko Fermi, ABŞ və İtaliya fiziki

1962 — Vilhelmina, Niderland kraliçası

1993 — Yevgeni Ptiçkin, Rusiya bəstəkarı

1994 — Cefri Damer, ABŞ seriyalı qatili

 2010 -  Lesli Nilsen, ABŞ və Kanada aktyoru

2010 - Samuel Koen, ABŞ fiziki

2010 - Vladimir Maslaçenko, Sovet futbolçusu və idman şərhçisi

2011 — Sevil Xəlilova, Azərbaycan aktrisası

2016 — Mark Taymanov, Rusiya şahmatçısı

Bu günə təsadüf edən bayramlar və xüsusi günlər isə aşağıdakılardır:

Hiperbazarertəsi – Qara cümədən sonra gələn bazar ertəsi bu adla bayram edilir.

Burundidə — Respublika Günü

Çadda — Respublika Günü

Mavritaniyada — Müstəqillik Günü

Panamada — Müstəqillik Günü

Rumıniyada — Bukovina Günü

Ən nəhayət, bu gün Ümumdünya Təəssübkeşlik Günüdür. Hər kəsi heç olmasa ildə bir dəfə təəssübkeşlik etməyə çağırırıq. Sizin himayənizə, mərhəmətinizə, lap elə bircə xoş sözünüzə o qədər möhtac olan var ki.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (28.11.2022)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının reportajı

Paytaxtın “Mariott Abşeron” otelində Amerika Ticarət Palatasının Azərbaycan nümayəndəliyinin təşkilatçılığı ilə “Atabəylər: Şəmsəddin Eldəniz” çoxseriyalı tarixi-bədii televiziya filmi layihəsinin və tizerinin təqdimatı keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının verdiyi məlumata görə, təqdimatda 

Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri Anar Kərimov, kino xadimləri, biznes strukturları rəhbərləri, iş adamları və media təmsilçiləri iştirak ediblər.

Görüş iştirakçılarını salamlayan “AmCham Azərbaycan”ın icraçı direktoru Gülnarə Aslanbəyli palatanın 2022-ci il üçün strateji hədəfləri çərçivəsində həyata keçirilən layihələr barədə məlumat verib, qarşıda duran planlardan bəhs edib.

Sonra “AmCham Azərbaycan”ın prezidenti Nərgiz Nəsrullayeva-Müdüroğlu mədəniyyət naziri Anar Kərimovu təqdim edib və görüşdə iştirakına görə minnətdarlığını bildirib.

Dəvətə görə təşəkkür edən Anar Kərimov deyib ki, hər bir xalqın qürur duyduğu sahələrdən biri onun mədəniyyətidir. Çünki mədəniyyət xalqların dəyərlərini, adət-ənənələrini, kimliyini göstərir: “Biz də, sözsüz ki, qədim və zəngin mədəniyyətimizlə fəxr edirik. Buna görə də mədəniyyətimizin daha da inkişafı, gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün əlimizdən gələni etməliyik”.

Nazirliyin mədəniyyətə strateji baxışları haqqında məlumat verən Anar Kərimov bildirib ki, niyyətimiz mədəniyyətin davamlığını qorumaq, mədəniyyəti həyat tərzimizin ayrılmaz və zəruri parçası kimi təşviq etmək, eyni zamanda, onu müstəqilliyimizin bir təzahürü olaraq inkişaf etdirməkdir: “Biz, həmçinin mədəniyyətin iqtisadi inkişafa töhfəsini də artırmaq istəyirik. Nazirlik azərbaycanlı kimliyini ucaldan, xalqımızı mənəvi baxımdan zənginləşdirən, yaradıcılığı və innovasiyanı təşviq edən bir mədəniyyət yaratmağa çalışır. Bunu reallaşdırmaq üçün konkret addımlar atmalıyıq. Burada bizim üçün ən önəmli beş fəaliyyət istiqaməti müəyyənləşdirilib. Bu istiqamətlər şəffaflığın təmin edilməsi, səmərəliliyin artırılması, idarəetmənin optimallaşdırılması, effektivliyin artırılması və rəqəmsallaşdırmanın aparılmasıdır. Mədəniyyət Nazirliyi özündə 5 minə yaxın müəssisə birləşdirir. Bu müəssisələrdə 45 minə yaxın insan çalışır. Bu sistemə şəffaflığın gətirilməsi, idarəetmənin təkmilləşdirilməsi və effektivliyin artırılması ən vacib məsələlərdən biridir”.

Cari ildə tarix-mədəniyyət abidələrinin qorunması və qeydiyyatı haqqında söz açan nazir bildirib ki, bu ilin ilk on ayı ərzində 54 abidə pasportlaşdırılıb, 273 abidənin isə mühafizə zonalarının layihələndirilməsi aparılıb. Bu addımlar həm də abidələrə kənar müdaxilənin qarşısının alınması məqsədilə atılır: Son iki ildə abidələrin pasportlaşdırılması və layihələndirilməsi statistikasında müsbət tendensiya müşahidə olunur.

Anar Kərimov, həmçinin mədəniyyət müəssisələrinin fəaliyyətini canlandıracaq innovativ əyləncələr layihəsi haqqında da məlumat verib, kino sahəsində, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə mədəniyyətin bərpası istiqamətində nazirlik tərəfindən görülən və görüləcək işlərdən danışıb. Nazir bu sahələrə dövlət-özəl sektor tərəfdaşlığının önəmli töhfə verə biləcəyini də diqqətə çatdırıb. Və təbii ki, nazir “Atabəylər: Şəmsəddin Eldəniz” layihəsindən də geniş bəhs edib. 

Sonra “AmCham Azərbaycan”ın rəhbərliyi tərəfindən nazirə xatirə hədiyyəsi təqdim olunub.

"Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri" QSC-nin Beynəlxalq əlaqələr departamentinin rəhbəri Elnar Məmmədov Mədəniyyət Nazirliyinin tərəfdaşlığı ilə çəkiləcək Azərbaycanın ilk tarixi çoxseriyalı bədii televiziya filmi – “Atabəylər: Şəmsəddin Eldəniz” haqqında daha geniş məlumat verib. Söyləyib ki, serialda tariximizin ən şərəfli dövrlərindən biri olan XII-XIII əsrlərə müraciət edilməklə Azərbaycan Atabəylərinin qurduğu dövlətin sərhədlərinə diqqət çəkiləcək, həmin dövrün hərbi-siyasi mənzərəsi ilə yanaşı, elmi və mədəni mühitini təmsil edən şəxsiyyətlərin obrazı canlandırılacaq: “Çalışmışıq ki, şanlı tariximizi mükəmməl şəkildə ekranlaşdıraq. Gələcək nəsillər bu filmə baxıb tariximizlə fəxr eləsinlər”. 

Elnar Məmmədov layihənin ideya müəllifi Sərvər Bayramovu səhnəyə dəvət edib, auditoriyaya təqdim edib. 

Daha sonra “Atabəylər: Şəmsəddin Eldəniz” çoxseriyalı bədii televiziya filminin treyleri nümayiş etdirilib.

Sonda “Amcham Azərbaycan”ın birinci vitse-prezidenti İlqar Mehdi və qurumun Marketinq, kommunikasiya və biznesin inkişafı üzrə İşçi qrupunun sədri Aysel Süleymanova çıxış edərək film haqqında fikirlərini bölüşüblər. Azərbaycandakı Ukrayna Ticarət Evinin direktoru Əlibala Məhərrəmzadə özəl sektora - kino industriyasına investisiya qoyulmasının faydalarından söz açıb, tədbir iştirakçılarını Azərbaycan üçün bu önəmli layihədə iştiraka dəvət edib. 

Treyler çəkilişlərini həyata keçirən Türkiyə kinematoqrafçıları, treylerdə rol alan aktyor heyəti, ssenari qrupunin rəhbəri, yazıçı Varis də səhnəyə dəvət ediliblər. 

Azərbaycanın ilk tarixi çoxseriyalı bədii televiziya filmi status alacaq “Atabəylər: Şəmsəddin Eldəniz” filmi Azərbaycan tarixinə dövlət quruculuğu nailiyyətləri, hərbi zəfərlər və mədəni intibah dövrü kimi düşmüş 12-ci əsrdəki hadisələrə iki böyük tarixi şəxsiyyətin – Atabəy Şəmsəddin Eldəniz və Möminə Xatunun həyat hekayətləri fonunda ekran səciyyəsi verəcək. Birinci mövsüm filmin 24 seriyasının tamaşaçılara çatrırılması nəzərdə tutulur. Növbəti mövsümlərdə “Turan yoluna doğan günəş” adlanacaq daha 24 bölümdə Atabəylər dövlətinin digər tarixi simalarının - Məhəmməd Cahan Pəhləvanın və Qızıl Arslanın hakimiyyəti dövrləri əhatə ediləcək.

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” QSC, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutu, Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu və “İMZA” Sosial İnkişafa Dəstək İctimai Birliyinin tərəfdaşlığı ilə ərsəyə gələcək filmin hazırlıq mərhələsi artıq başa çatıb, filmin tizeri çəkilib.

Çoxseriyalı televiziya filmi həm birbaşa tarixi faktlar əsasında, həm də filmi tamaşaçıya daha da maraqlı çatdırmaq üçün yaradıcı heyətin bədii təxəyyülü üzrə ekranlaşdırılacaq.

Hazırlıq mərhələsinə bir çox tarix, mədəniyyət, ədəbiyyat və dilçilik mütəxəssisləri məsləhətçi qismində cəlb olunublar, Orta əsrlərin dil üslubu və ədəbi mühiti, sosial-mədəni həyatı barədə geniş araşdırmalar aparılıb, Ssenari qrupu  600 000 sözlük tarixi mənbələrə müraciət edib, mövcud olmuş ozanlar, ədəbi məclislər, divanlar barədə materiallar və müdrik kəlamlar toplanıb. Siyasi debatlar, döyüş səhnələri, sui-qəsdlər, xristian missionerlərinin fitnələri, saray intriqaları, müdhiş sevgi hekayələri, dini-siyasi ziddiyətlər film boyu bir-birini izləyəcək. Bir sözlə, çox baxımlı və dinamik bir ssenari ərsəyə gətirilib. Filmin aktyor heyətinə gəlincə,  olduqca tanınmış və sevilən aktyorların yer alacağını söyəmək olar.

Türkiyə Radio Televiziya Qurumu (TRT) və AzTV telekanalı ilə ilkin razılaşma əsasında çoxseriyalı televiziya filmlərinin çəkilişi üçün formalaşdırılan yeni prodakşn - “Şahdağfilm”-in peşəkar kino işçilərindən ibarət yaradıcı heyəti treninqlər üçün qardaş ölkədə olub. "Bozdağ Film" və “Akli Film" kimi tarixi filmlər istehsal edən məşhur prodakşnlarla təcrübə mübadiləsi aparılıb. Türkiyə tərəfin bu istiqamətdə geniş təcrübəsi nəzərə alınaraq çoxseriyalı filmin çəkilişlərində onlarla müştərək çalışmaq üçün razılaşma əldə olunub.

Hazırkı dövrdə bu filmin çəkilməsi və həyata vəsiqə almasının xüsusi əhəmiyyətini də ayrıca qeyd etmək istəyərdik. Hazırda Azərbaycan dövləti və xalqı tarixinin ən məsuliyyətli dövrünə qədəm qoyub. 44 günlük müharibədəki qalibiyyət ölkəmizdə həm ictimai-siyasi, həm mədəni intibah yaratmaqdadır. "Dəmir yumruq" ideologiyası bizi tariximizin qəhrəmanlıq səhifələrini daha əzmlə vərəqləməyə, vətənpərvərlik hislərini dərindən oyatmağa, gənc nəslin qürurlanması üçün böyük zəminlər hazırlamağa sövq edir.

Ümumiyyətlə, zəngin tarixi materialların kino industriyası dilində geniş auditoriyaya çatdırılması hazırda dünya miqyasında böyük aktuallıq kəsb edir. İnformasiya kommunikasiya texnologiyalarının yüksəliş mərhələsində dünya xalqlarında keçmişə marağın artması üçüncü minillik insanının xarakterik xüsusiyyətinə çevrilməkdədir. Bu fonda həmçinin, xalqların milli özünüdərki, öz genetik koduna uyğunlaşma istəyi aparıcı mövqe tutur. Tarixi tele-serialların dünyada populyarlıq qazanması da ilk növbədə bununla səciyyələnir.

Azərbaycan tarixində tamaşaçı auditoriyasının qarşısına çıxarmağa zəngin və maraqlı materiallar mövcuddur. Bu materiallara xronoloji ardıcıllıq baxımından yanaşıldıqda, qeyd etdiyimiz kimi, 12-ci əsr, Atabəylər dövrü müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Dövlətçilik uğurları ilə mədəniyyət intibahının sintezi nəticəsində hədsiz yüksəlişə nail olmuş bu dövlət, onun idarəçilik institutu, formalaşdırdığı sosial-ictimai, mədəni mühit orta əsrlər tarixində dünyanın inkişaf modelində əhəmiyyətli yer tutur. Eyni zamanda Atabəylər dövləti multikultural, tolerant mahiyyəti ilə seçilir. Filmin yaradıcı heyəti də bu fakta istinad edir.

Müxtəlif feodal dövlətlərinin vahid hakimiyyət altında birləşdirilməsi, həmin dövrdə yaşamış tarixi şəxsiyyətlərin obrazlarının təqdimatı, bir sözlə, dövlətçilik yollarında baş vermiş tarixi, dini, lirik, dramatik, diplomatik, siyasi və mədəni hadisələri çoxseriyalı televiziya filmində ekrana gətirmək əsas hədəfdir.

Layihədə Azərbaycan Atabəylər dövlətinin qurucusu Şəmsəddin Eldəniz və Möminə Xatundan başqa dahi mütəfəkkir Nizami Gəncəvi, Böyük Atabəy Qara Sunqur, Memar Əcəmi Naxçıvani, Sultan Səncər, Vəzir Kəmaülmülk və başqa şəxsiyyətlərin maraqlı obrazları da təqdim olunacaq, hadisələr kino dili ilə geniş tamaşaçı auditoriyasına çatdırılacaq, doğma tariximizin parlaq və keşməkeşli səhifələrinə ayna tutulacaq.

Ekran işinin çəkilişi üçün Azərbaycanın əsrarəngiz təbiətindən, qədim tarixi abidələrindən və bu məqsədlə yeni qurulacaq pavilyonlardan istifadə ediləcək. Pavilyonlarda erkən orta əsrlərə aid şəhərlər əks olunacaq. Gəncə, Naxçıvan, Beyləqan, Kutais, Təbriz, Dərbənd, Həmədan, Şamaxı şəhərləri, eləcə də Ələmut qalası, Zəngəzur və Qarabağ obası quraşdırılacaq. Şəhərlərdə saraylar, evlər, bazarlar, meydanlar, məscid və mədrəsələr, qalalar, habelə çadırlardan ibarət olacaq digər obalar da mütəxəssislərin köməyi ilə tam həmin dövrə - 12-ci əsrə aid tarixi mənbələrdəki əkslərinə uyğunlaşdırılacaq. Yeri gəlmişkən, Mədəniyyət Nazirliyinin təəşəbbüsü olaraq filmin çəkilişi boyu inşa ediləcək pavilyonların sonradan muzey-parklar kimi fəaliyyət göstərməsi də nəzərdə tutulur.

Bir sözlə, ortaya çox gərgin və məsuliyyətli hazırlıq prosesi keçmiş, böyük resurslar cəlb edilmiş və kifayət zədər peşəkarlıqla hazırlanmış zəngin bir layihə qoyulur.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (26.11.2022)

Tanınmış səyyah Azər Qərib hazırda Malta adasında səyahətdədir, onun duzlu-məzəli Malta sərgüzəştlərini oxucularımıza təqdim edərik. 

Maltaya gəlib balıq yemədin, heşzad.

Soruşdum ofisiantdan ki, may frend, nədir sizin milli mətbəxiniz?

Qardaş sərildi yerə, sonra razqonla başını vurdu divara, əsəbdən titrəmə tutdu bunu ki, ə sən nətər adamsan? Bəgəm görmürsən ki, hər tərəfimiz dənizdir, hansı dağdan düşmüsən?

İstədim Qəbələnin adını verim, fırlama hinduşkadan qəzəllər deyim buna, amma sonra fikirləşdim ki, onsuz da  rayonumuz dillər əzbəridir, bu da həsəd aparsa nə üzərlik xilas edəcək bizi,  nə yanqaşıma, susdum.

Salmon gətirdi mənə, biz tərəfdə buna qızıl balıq deyirlər, amma hardan bilsin bunu Xəzərbilməz, sakitcə vurdum salmonu bədənə.

Utanmaz-utanmaz 20 avro pul da aldı məndən dələduz.

Yeri gəlmişkən, balığın duzu az idi, amma duzlu söhbətlər olan yerdə duzmu lazımdır bizə…?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.11.2022)

Kəlağayı Azərbaycanın ən qədim məişət tarixinin bur sübutudur, buna görə də bu qadın baş geyiminə diqqət daim hissediləndir. Növbəti dəfə kəlağayı baş rolda olacaq. Özü də bu gün. “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyinin təşəbbüsü ilə “Azərbaycan kəlağayısı min illərin yadigarı” adlı konsert proqramı təqdim ediləcək. Həmçinin İctimai Birlik “Azərbaycan kəlağayısı min illərin yadigarı” adlı kitabın və sənədli filmin təqdimatını da keçirəcək. Sözügedən film Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə layihə çərçivəsində ekranlaşdırılıb. Tədbir Beynəlxalq Muğam Mərkəzində baş tutacaq. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyinin sədri, şair-publisist Güllü Eldar Tomarlının kəlağayı barədə fikirlərini diqqətinizə çatdırır. 

“2014-cü il noyabrın 26-da Azərbaycan kəlağayı sənəti “Kəlağayı simvolizmi və ənənəvi sənəti” adı ilə UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib. Həmin vaxtdan noyabrın 26-sı ölkəmizdə ''Azərbaycan kəlağayısı günü'' kimi qeyd olunmağa başlayıb.

Kəlağayı sənəti xalqımızın milli mənəvi dəyərlər sistemində və adət-ənənələrində ən mühüm mədəniyyət nümunələrindəndir. Kəlağayı təkcə baş geyimi deyil, həm də sevgi və gözəllik rəmzidir, naxış və ornamentləri xalq məişətinin bir çox xüsusiyyətlərini, milli-mənəvi dünyamızla bağlı mərasim və hadisələri, xalq sənətinin müxtəlif sahələrini təcəssüm etdirir. Həmçinin müxtəlif naxışlarla zəngin olan kəlağayıların hər birinin adının və naxışlarının fəlsəfəsi, təyinatı, xalq məişətində özünəməxsus yeri var.

Güllü Eldar Tomarlı qeyd edib ki, olduqca zərif, gözoxşayan baş örtüyü - kəlağayılarda el sənətkarlarının qəlbinin hərarəti duyulur. Kəlağayı milli baş örtüyü növü kimi qadınlarımızın geyimini tamamlayıb. Kəlağayının yeləni (haşiyəsi), bəzən isə xonçası (ortası) basmanaxış üsulu ilə həndəsi və nəbati naxışlarla bəzədilir. Milli geyimlərimizin bir hissəsi olan kəlağayı Azərbaycan qadınının dəyanət, sədaqət, ləyaqət simvoludur, kəlağayı milli dəyərlərimizin daşıyıcısıdır, kəlağayıda qədim və milli ornamentlərimiz öz əksini tapıb. Nənələrimiz illərlə kəlağayını öz sandıqlarında qoruyaraq nəsildən-nəslə ötürüblər. Dövr dəyişsə də, illər keçsə də, kəlağayıdan heç vaz keçməyiblər, bu baş örtüyünü toxuduqları xalçalar tək qoruyub saxlayıblar.

Kəlağayı istehsalı Azərbaycanda qədimdən məlumdur. Təbriz, Gəncə, Şamaxı, Şəki, Naxçıvan şəhərlərində, İsmayıllı rayonunun Basqal qəsəbəsində yüksəkkeyfiyyətli kəlağayılar hazırlanıb. Mənbələrin məlumatına görə, hələ orta əsrlərdən Gəncə və Basqal kəlağayıları xarici ölkələrə də ixrac olunurdu. Bu kəlağayıların ən gözəl nümunələri hələ XIX əsrin ortalarından başlayaraq, Paris, London, Sankt-Peterburq, Moskva, Tbilisi və digər şəhərlərdə keçirilən beynəlxalq sərgilərin yüksək mükafatlarına layiq görülüb.

“Xalqımızın şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələrində, dastan, qoşma, gəraylı və bayatılarımızda, xüsusilə də aşıq poeziyasında kəlağayı haqqında olduqca maraqlı, poetik fikirlər əksini tapıb. Elə bu səbəbdən də Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin üzvləri, tanınmış müğənnilər, muğam ustaları, aşıqlar Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin səhnəsində geniş konsert proqramı ilə çıxış edəcək və konsertdə daha çox qədim baş örtüyümüz olan kəlağayıya həsr olunmuş bayatılar, şeirlər, mahnılar səsləndiriləcək”, konsertdən öncə, mənim 150-dən çox qədimi kəlağayılarım, Əməkdar incəsənət xadimi Fəxriyyə Xələfovanın milli geyim kolleksiyası və rəssam Gülnarə Məmmədovanın milliliyimizi, Zəfərimizi təcəssüm etdirən rəsm əsərlərinin sərgisi olacaq”.

“Ədəbiyyat və incəsənət” (26.11.2022)