Xalq yazıçısı, milyonların sevimlisi Elçinin 80 illik yubileyi oldu. Bu münasibətlə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı professor, ədəbiyyatşünas-tənqidçi Nizami Tağısoyun “Azərbaycan ictimai-siyasi, mədəni-mənəvi reallıqları və Elçin yaradıcılığı” sərlövhəli məqaləsini oxucularına təqdim edir.

Elçin yaradıcılığı ilə tanışlığımın yaşı dörd onilliyin o yanından boylanır. Ədəbi cəbhə yönündə irəliləyişı az qala gözlərim önündə baş vermişdir. Sənətkar hər il demək olar ki, bədii məqsədə tuşlanan nəzəri düşüncələrini ovxarlaya-ovxarlaya oxucularla hər yeni görüşündə qələmi ilə özünün fərqli təfəkkür sahibi olduğunu sübut etməkdədir. Elçin yaradıcılığı bu gün elə bir kamil səviyyəyə yetişmişdir ki, o, özünü nəinki ünlü yazıçı-nasir, həm də orijinal dramaturq, avtobioqrafizm janrında öz fərdi möhürünü qoymağı bacaran esseist, ssenarist, ədəbiyyatşünas-tənqidçi kimi təsdiq etmişdir. Oxucular Elçini orijinal bədii yaradıcılıqla yanaşı, praqmatik çaplı məqalələr müəllifi kimi də yaxşı tanıyırlar. Ədəbi tənqid sahəsində çalışanlar, ədəbiyyatşünaslar onun yazdıqlarını nəzərdən keçirdikcə əsərləri ilə bağlı mübahisələr edir, mühakimələr irəli sürür, polemik nəzər nöqtələri sərgiləyirlər. 

Elçin hələ əvvəllər XX əsrin 80-ci illərində proletar ideologiyasının kəshakəsində “Против провинциализма в литературе” (“Ədəbiyyatda əyalətçiliyə qarşı”) məqaləsində qoyduğu problemlərlə sovet tənqidinin nəzərini yetərincə cəlb etməyi bacarmışdı. Eyni zamanda onun tənqid sahəsində əvvəl yazdıqlarına baxmayıb, söylədiklərinə diqqət yetirməsək belə, XXI əsrdə qələmə aldığı həcmcə kiçik, mahiyyət etibarı ilə dəyərli “Sosrealizm bizə nə verdi?”, “Aqoniya”, yoxsa təkamül?” kimi sanballı monoqrafik tədqiqatlarında tarixi dövrə, ədəbiyyatın və ədəbiyyatşünaslığın problemlərinə sırf fərdi baxış bucağından yanaşdığının şahidi oluruq. Bu yaxınlarda Türkiyəli doktor, professor Salim Conoğlunun oxuduğum belə bir fikri ilə razılaşırıq ki, Elçin modern Azərbaycan ədəbiyyatının yaşayan ən böyük ustadlarından biri olmaqla onu ədəbiyyat məsələlərinin incələnməsi, roman və hekayə janrının ünlü nümayəndəsi kimi dəyərləndırmək daha zəruridir. Elçinin mövzu və obrazları, qəhrəman və personajları, epik, dramatik və perifrastik sənət dünyasının ifadə imkanları o qədər rəngarəngdir ki, o, daim öz kosmosunda, öz qravitasiyasında, öz gəmisinin göyərtəsində oturub, kürrəyi-ərzi dolaşmaqla dünyanı fərdi baxış bucağından seyr edib orada gördüklərini ictimaiyyət və tənqidçilərlə bölüşməkdədir.

Elçin yaradıcılığının nə qədər orijinal olduğunu onun digər əsərləri ilə yanaşı, “Baş” romanının mətninə, infrastrukturında yer almış qəhrəmanların, obrazların və personajların, struktur-kompozisiyasının, ideya-məzmun özəlliyinin, Azərbaycan xalqının tarixi keçmişi, ictimai-sosial, siyasi-kulturoloji, etnik-tarixi, mədəni-mənəvi həyatı ilə birbaşa bağlı olan məqamları, realist, postrealist, modernist və postmodernist, yanaşmalarının Elçinsayağı bədii tryüklərini bilmədən natamam görünərdi.

Elçinin bədii yaradıcılıq axtarışları XX əsrin 60-cı illərinin lap əvvəllərinə təsadüf etsə də, qısa zaman kəsiyində o, ədəbiyyat cəbhəsində imzası daha tez-tez görünən yazıçılardan olmuş, digər tanınmış bədii-poetik təfəkkür sahibləri R.Rza, B.Vahabzadə, N.Xəzri, Anar, İ.Hüseynov, S.Əhmədli, İ.Məlikzadə, İ.Əfəndiyev, X.R.Ulutürk, M.Araz və başqaları kimi 60-cılar ədəbiyyatının yadda qalacaq simalarından birinə çevrilmişdir. Ədibin “Mahmud və Məryəm”, “Bülbülün nağılı”, “Ağ dəvə”, “Ölüm hökmü”, “Dəlixanadan dəli qaçıb”, “Baladadaşın ilk məhəbbəti”, “Dolça”, “Bayraqdar”, “İlyas Əfəndiyev: şəxsiyyəti və sənəti”, “Qarabağ şikəstəsi”, “Canavarlığın anatomiyası”, 10 cildlik “Seçilmiş əsərləri”, tamamilə yeni nəşr olunmuş “Salyerinin son günü” və s. kimi yaratdığı nümunələr geniş auditoriyalara yayılaraq Azərbaycan, sovetlər birliyi, Avropa və dünya xalqlarının oxucu ictimaiyyətinə çatdırılmış, rəğbətlə qarşılanmışdır. 

1970-ci illərdən Elçin dramaturgiyada özünəməxsus yeniləşmələr etməyə çalışsa da, 90-cı illərdən bu proses daha intensiv xarakter almışdır. “Ah, Paris, Paris!..”, “Mənim sevimli dəlim”, “Diaqnoz D” (“Mənim ərim dəlidir”) triptixi kimi maraqlı əsərləri ilə o, daha çox gündəmi zəbt edirdi. Elçinin dram əsərləri özünün fərqli dramaturji gedişi, orijinal mövzuları, qeyri-adi süjet xətləri və situasiyaları, yeni obrazlar qalereyası ilə tez-tez diqqət mərkəzinə düşürdü. 

“Qatil”, “Teleskop”, “Cəhənnəm sakinləri”, “Şekspir” və s. kimi dram nümunələri tamaşaçını yetərincə duyğulandıran əsərlərdəndir. Təsadüfi deyildir ki, Elçinin dram əsərləri müxtəlif janr formalarını özündə çevrələmək baxımından da diqqətəlayiqdır: komediya, tragikomediya, kədərli komediya, xronika, həyat xronikası, məhəbbət dastanı (“Mahmud və Məryəm”), faciə, absurd, improvizasiya və s. kimi maraqlı dramaturji janrlardakı bu dram əsərlərinin əksəriyyəti Azərbaycanın müxtəlif teatrlarında müxtəlif illərdə tamaşaya qoyulmuşdur.

Elçin barədə söz açdıqda onun elmi-nəzəri yaradıcılığı da bəhs etdiyimiz bu çeşidli təfəkkür sahibinin fəaliyyətinin xüsusi tərkib hissəsi kimi maraqlıdır: “Tənqid və ədəbiyyatşünaslığın problemləri”, “Klassiklər və müasirlər”, “Ədəbiyyatımızın yaradıcılıq problemləri”, “Tənqid və nəsr”, “Ədəbi düşüncələr”, “Azərbaycan ədəbi tənqidinin və ədəbi prosesinin problemləri”. “Klassik aşıq poeziyasında dünya obrazı”, “Nəriman Nərimanov: şəxsiyyəti və fəaliyyəti”, “Şəxsiyyət və istedad (Cəfər Cabbarlı)”, “Cəfər Cabbarlı”, “Sosrealizm bizə nə verdi”, XIX əsr ədəbiyyatına fərdi baxış sərgiləyən “Aqoniya”, yoxsa təkamül?” və s. kimi monoqrafik araşdırmaları və məqalələri, Moskva jurnallarında və müxtəlif dərgilərdə dərc edilmiş ədəbiyyat problemləri ilə bağlı düşüncələri Elçini orijinal və novator ədəbiyyatşünaslar sırasına qoymuşdur.

Elçin bir sənətkar olaraq cəmiyyətdə baş verən proseslərə son dərəcə diqqətlə nəzər salmaqla konkret tarixi dövr üçün hansı problemlərin qabardılmasını, onların diqqət mərkəzinə çəkilməsini özünün bədii prioritetinə çevirir. Çünki o, birbaşa daxilində yaşadığı cəmiyyətin tarixi, mənəvi, siyasi, ictimai problemlərindən qaynaq alıb, özünün bədii əsərlərini həmin cəmiyyətə çatdırmağı sənətkarlıq və vətəndaşlıq borcu hesab edir. Fikrimizcə, digər çoxsaylı əsərlərində (məsələn, “Dəlixanadan dəli qaçıb”, “Mənim ərim dəlidir?”, “Ah, Paris, Paris!..”, “Cəhənnəm sakinləri” və s.), olduğu kimi “Qarabağ şikəstəsi”, “Canavarlığın anatomiyası”, “Baş” və s. bu qəbildən olan nəsr nümunələrində; ədəbi tənqidin ən aktual məsələlərini çevrələyən “Sosrealizm bizə nə verdi?”, “Aqoniya”, yoxsa təkamül?” və s. məhz Elçinin sosial-ictimai və mədəni-mənəvi məsələlərə sayıqbaşlı sənətkar baxışının özünəməxsus konturlarını çevrələməkdədir.

Elçin bədii nəsr, dramaturgiya, absurd teatr və ədəbi tənqid janrlarında son dərəcə produktiv işləyən təfəkkür sahiblərindəndir. Adlarını çəkdiyimiz sənət sahələrində Elçin nə qədər bənzərsiz nümunələr yaratsa da, onun “partiturasının” çoxsəsli “orkestrində” 2015-ci ildə oxuculara və tədqiqatçılara təqdim etdiyi “Baş” romanının mövqeyi tamamilə fərqlidir. Elçin yeni bədii nəsr nümunəsi yaradarkən heç də burada “partituranı” sadəcə olaraq əlləri ilə hərəkət edən dirijor kimi yox, eyni zamanda dispetçer kimi beynində öz “simfoniyanın” bütün mürəkkəb sxemini hər bir anda doğru-düzgün təcəssüm etdirməyi bacaran yaradıcı şəxsiyyətdir. “Baş” romanı nəşr olunduqdan sonra əsərin “tənqid təsərrüfatımızda “oxunuşu”, “təfsiri” sahəsində xeyli fərqli yönlü araşdırmalar aparıldı. Məqalə və materiallar, tədqiqat işləri və monoqrafiyalar işıq üzü gördü. Mübahisələr yarandı, bəzən bir-birini təkzib edən, bir-birinə zidd baxışlar ortaya gəldi. Televiziya kanallarında, media müstəvisində materiallar bir-birini əvəzlədi. N.Cəfərov “Tarixin müasirliyi və ya “Baş”ın metafizikasından “O”nun” apokalipsisinə”, V.Yusifli “Ədəbi hadisə. İsti-isti. Elçinin “Baş” romanı haqqında”, N.Şəmsizadə “Baş”ın səyahəti. Xalq yazıçısı Elçinə ədəbi məktub”, Ə.Cahangir “Baş”lanğıc. Birinci hissə. “Baş” romanında reallıq və metafizika – məsələsi və onun “On üçüncü gecə. Xalq yazıçısı Elçin haqqında məqalələri və yenə də onun “Baş”lanğıc. II hissə. Elçinin “Baş” romanında tarix və metafizika məsələsi (Cahangir Ə. Bakı, “Təhsil”, 2016, 160 s.), V.Nəsib. “Baş qeyrət romanımız – “Baş”, yazıçı Qanturalının Cavanşir Yusifli ilə Elçinin “Baş” romanı haqqında söhbəti”, T.Əlişanoğlunun “Tarixi janrın həqiqətləri. 2015-ci ilin tarixi romanları materialında Elçinin “Baş” və S.Rüstəmxanlının “Şair və şər” romanlarına baxış, T.Vəlixanlının “Azərbaycan tarixi məsələləri ən yeni Azərbaycan nəsrində” və bu sətirlərin müəllifinin 15-dən artıq çeşidli problematikalı məqalələri və əsərin tənqidi oxunuşuna həsr etdiyi “Elçinin “Baş” romanı struktur-funksional təhlil müstəvisində” (Tağısoy N. Elçinin “Baş” romanı struktur-funksional təhlil müstəvisində. Bakı, “Təhsil”, 2017, 272 s.) mövzulu polemik monoqrafiyası nəşr olundu. Bütün qeyd edilənlərə baxmayaraq, hesab edirik ki, Elçinin “Baş” romanı hələ də sona qədər gərək ola biləcək müstəvidə təhlil süzgəcindən keçirilməmişdir. Odur ki, onun digər müstəvilərdə oxunuşu indən sonra da davam etdirlilməlidir.

Elçin yaradıcılığını bir qədər dərinləşdirilmiş aspektdə təhlilə cəlb edərkən “müəllif – mətn – oxucu” triadasını nəzərdən keçirməyə ehtiyac duyulur. Burada biz bir qədər mahiyyətə vararaq onu da söyləməyi vacib hesab edirik ki, bədii mətn yaradıldığı zaman oxucunun kongeniallığı (Kongeniallıq latın dilində olan “con (cum) – birgəlik, eyni vaxtda və genius – ruh” mənasına gəlir. Kongenial ideya istiqaməti, üslub və fikir obrazları ilə uyğunluq deməkdir) fikri heç də bütün hallarda müəllif təfəkküründə yer almır. Bununla belə, bu, oxucu üçün mətnin özünün dil xüsusiyyətləri ilə lap başlanğıcdan ortada dayanır. Bunları söylədikdə böyük amerikan şairi Uolt Uitmenin dedikləri yadımıza düşür - “Dahi poeziya yalnız dahi oxucular olduğu zaman yarana bilər”. Etiraf edilməlidir ki, Elçin nəsri düşündürücü yaradıcılıqdır. Onun əsərlərinin təhlilinə yanaşarkən nəzəri instrumentarilər bolluğundan təyinatına görə istifadə etməyi bacarmaq lazımdır.

Elçinin “Baş” romanının bədii əsər olaraq hansı prinsiplər və yaradıcılıq metodu ilə yazılmasına da birmənalı cavab vermək mümkün deyildir. Çünki burada əsərin baş qəhrəmanı knyaz Sisianov bir tərəfdən mücərrədlik “çəkisizlik” və “şəffaflıq” şəraitində təqdim olunursa, belə olduqda bu romanı mücərrəd idealist roman tipi kimi dəyərləndirmək olar. Lakin burada digər mövqedən Elçinin nəinki Pavel Sisianovun, həm də başqa personajlarının hərəkət və davranışlarına baxsaq, onların əksəriyyətində psixoloji halların, psixologizmlərlə dolu davranışların şahidi oluruq ki, belə olduqda əsərdə qəhrəman və obrazların dünyaya fərqli baxışının şahidi olarıq. Deməli, belə olduqda “Baş”ı psixoloji roman tipi kimi səciyyələndirə bilərik. Yaxud elə ekstremal məqamlarla da görüşürük ki, romanda obrazların davranışları əsərdə müəllifin alt semiotik işarələri onu digər roman formalarından və növündən qoparıb tərbiyəvi roman janrına yuvarlandırdığını görərik.

Elçinin iti müşahidəli sənətkar kimi ədəbiyyatımız qarşısında xidməti ondadır ki, o, müasir dövrdə yeni roman texnologiyaları formalarının və tiplərinin yaranmasından yaxşı xəbərdar olduğunu sübut etməkdədir. Çünki qənaətlərimizə görə Elçin Qabriel Qarsia Markes, Milorad Paviç, Frans Kafka, Ümberto Eko, Cozef Xeller, Filip Dik, Kurt Vonnequt, Orxan Pamuk, Əlif Şəfəq, Murat Munqan, Xaruki Murakami və onlarca başqalarının yaradıcılığı ilə bağlı müvafiq təsəvvürlərə malik olduğunu yaradıcı təfəkkürü ilə sübut etməkdədir. Fikrimizcə, Elçin dünya ədəbiyyatında roman janrında baş verən avanqard istiqamətlərin mahiyyətini, postmodernizmdəki qeyri-müəyyənliyi, fraqmentarlığı, ironiyanı, “dekonstruksiyaya” uğradılmış, hibridləşdirilmiş obrazların bədii yaradıcılıqda hansı rol oynamağı ilə bağlı geniş təsəvvürlərə malik olduğunu da ortaya qoymaqdadır. Postmodernizmdə məlum olan dekonstruksiya simulyakr işarələrin getdikcə daha da güclənərək müasir roman texnologiyalarında “vakuumu” inamla doldurduğunu da yaxşı bildiyindən xəbərdarıq. Odur ki, “Baş” romanın xeyli xüsusiyyətlərinə nəzər salarkən biz burada müəllifin sırf fərdi dekonstruksiya imkanlarından yararlandığını da yaxşı görürük. Elçinin bu romanda ən çeşidli diskurslardan (təbliğati, məişət, tarixi, elmi və s.) istifadə etdiyini də sezirik ki, yaradılan bu mətn məhz Elçinin bədii düşüncəsinin məhsulu olaraq ortaya gəlir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, postmodernizmin verbal paradiqmasında çoxmənalı anlayışlar strukturalistlər tərəfindən dövriyyəyə buraxılmaqla nitq təşkilinin spesifik üsulu, yaxud spesifik qaydası kimi qəbul edilir. Konkret söz mətninin postklassik düşüncə məkanına məxsus olduğu bildirilir. Odur ki, bu gün roman janrının öz klassik janr formalarından qopub, xeyli dərəcədə deformasiyaya uğradığını da qəbul etməyə ehtiyac duyulmaqdadır.

Elçin “Baş” romanında elə bir özünəməxsus fərdi bədii gedişlər etmişdir ki, biz onların bütün roman mətninin alt qatına enərək əsərin süjet konstruksiyası, süjetin bədii forma kateqoriyası, süjetdənkənar elementlər, tarixi fon və bədii təxəyyül, portret xarakteristikası, Sisianovun prototipi, personajlar sistemi, xarakterlərin psixologiyası, xronotopun süjetyaradıcı element kimi əsərin mətnində yeri, “Baş” romanının poetikasında postmodernist estetika, postrealist və postmodernist xətlər və gedişlər, romandakı mistik-idillik təsvirlər, Elçinin Sisianovun obrazını ikiləşmə və bütövləşmə kontekstində təqdim etməsi bəhs etdiyimiz romanın nəinki Elçin yaradıcılığının Azərbaycan da və türk bədii məkanında, həm də daha geniş çevrədə götürsək, dünya romançılığında nəzərə çarpacaq ədəbi hadisə olduğuna əsaslar yaratmaqdadır.

Xalq yazıçısı Elçin çoxsaylı fundamental nəsr əsərləri, xüsusilə “Baş” romanı ilə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində, yeni paradiqmalı, yeni strukturlu və yeni məzmunlu roman yaratması ilə janra fərdi baxış bucağından yanaşmaqla öz möhürünü vurmuşdur. 80 yaşını tamam edən Elçin bu gün yenə də əvvəlki kimi böyük həvəs və vüsətlə ədəbiyyatımızın və ədəbiyyatşünaslığımızın inkişafı naminə intensivliklə və şövqlə çalışmaqdadır. Ona bu gərəkli fəaliyyətində davamlı uğurlar arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2023)

Xəbər verdiyimiz kimi, 13-14 may tarixlərində Naxçıvanda “Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası” İctimai Birliyi (ANAİB), “Naxçıvan” Universiteti və “Hədəf” Şirkətlər Qrupunun təşkilatçılığı, eləcə də “Sirab” ASC-nin baş sponsorluğu, “Hədəf” kurslarının sponsorluğu ilə Ümumilli lider Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş ANAİB I Naxçıvan Kitab Sərgisi keçirilib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının məlumatına görə, mayın 13-də sərgi iştirakçılarından bir qrupunu Azərbaycan Prezidentinin Naxçıvan üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi Fuad Nəcəfli qəbul edib. Görüşdə Naxçıvan Kitab Sərgisinin ideya rəhbəri, təşkilatçı qurum olan ANAİB-in sədri Şəmil Sadiq, digər təşkilatçı qurum olan “Naxçıvan” Universitetinin rektoru Anar Kazımov, Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri Rəşad Məcid, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin sədri Elçin Şıxlı, Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru Varis, professor Qulu Məhərrəmli, Mətbuat Klubunun təsisçisi Arif Əliyev, “Altun-kitab” nəşriyyatının direktoru Rafiq İsmayılov, istiqlal şairi Rüstəm Behrudi, filosof Qəşəm Əhmədoğlu və digər şəxslər iştirak ediblər.

Qonaqları salamlayan Fuad Nəcəfli Naxçıvan bölgəsində gedən yenilənmə prosesinin mahiyyətini izah edib, görülən və  qarşıda duran işlərdən danışıb, Naxçıvanda kitab sərgisinin keçirilməsini mütərəqqi hadisə adlandırmaqla nüfuzlu qonaqları vaxtaşırı bölgəyə gəlməyə çağırıb. 

Şəmil Sadiq, Rəşad Məcid, Elçin Şıxlı, Qulu Məhərrəmli, Varis, Rüstəm Behrudi çıxış edərək səfər və sərgi təəssüratlarını bölüşüblər, ədəbiyyatın, mətbuatın hazırkı durumunu müzakirə ediblər. 

Xatırladaq ki, sərgidə tanınmış qələm və incəsənət adamları ilə görüşlər keçirilib, oxucular öz sevimli müəllifləri ilə ünsiyyət qurublar. 

Sərgi çərçivəsində yazıçı Varisin, şair Rüstəm Behrudinin, habelə uşaq yazıçısı Zahid Xəlilin imza mərasimləri baş tutub.

Bundan başqa kitab bayramında təlimçi Orxan Şahbaz “Naxçıvanlılar nə oxuyur?”, təhsil texnoloqu Şəmil Sadiq “Çevrənin hissələri – müəllim, şagird və valideyn”, Təhsil Tələbə Krediti Fondu İdarə Heyətinin sədr müavini Bəhruz Əzimov “Təhsil tələbə krediti nədir?”, dilçi alim Rafiq İsmayılov “Oxuyub anlama – təhsildə metabacarıq kimi” panelləri ilə çıxış ediblər. Sərginin qonaqları sırasında qiraətçi Xəzər Süleymanlı da olub.

Sərgi çərçivəsində ssenari müəllifi Arif Əliyev, prodüseri Tahir Tahiroviç olan “Əsgərlər unudulanda ölürlər” filminin təqdimatı da baş tutub.

Kitab sərgisi ailəlikcə sərgiyə gələn naxçıvanlılar üçün əsl bayrama çevrilib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2023)

Xəbər verdiyimiz kimi, mayın 12-də Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi və TÜRKSOY-un birgə təşkilatçılığı ilə “Şuşa – Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı – 2023” ilinin rəsmi açılış mərasimi keçirilib. Təntənəli mərasim “Şuşa şəhərinin 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamına uyğun olaraq Şuşa şəhərində gerçəkləşib.  

Tədbirdə Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı – TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Raev, Türk Dövlətləri Təşkilatının baş katibi Kumanıçbek Ömüraliyev, Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri Qənirə Paşayeva, mədəniyyət naziri Adil Kərimli, elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Günay Əfəndiyeva və türk dövlətlərindən rəsmilər, incəsənət ustaları və kollektivləri iştirak ediblər. 

Mərasimdə mədəniyyət naziri Adil Kərimli çıxış edib. Maraqlıdır, mədəniyyət nazirimiz hansı məsələlərə toxunub? 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, öncə nazir qonaqları Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşada salamlamaqdan məmnunluğunu dilə gətirib.

Bildiri  ki, bu il Azərbaycan və türk dünyası üçün mühüm tarixi hadisələrlə zəngindir. Belə ki, müstəqil Azərbaycanın qurucusu, Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri, türk dünyasının əvəzsiz liderlərindən biri olan Heydər Əliyevin 100 illik yubileyi geniş təntənə ilə qeyd olunur və bununla əlaqədar 2023-cü il Azərbaycanda “Heydər Əliyev İli” elan edilmişdir. Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı olan Şuşa şəhəri bu il üçün Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı seçilmiş, Türkiyə Cumhuriyyətinin 100 illiyi və TÜRKSOY-un yaradılmasının 30 illik yubileyi türk dünyasında böyük təntənə ilə qeyd olunur. Fürsətdən istifadə edərək, bütün TÜRKSOY ailəsini bu münasibətlə təbrik edirik.

Nazir qeyd edib ki, Şuşanın 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı" elan edilməsi türk dünyası tərəfindən Şuşaya olunan xüsusi ehtiramın təzahürüdür.

Şuşa azərbaycanlılar üçün olduqca böyük mənəvi əhəmiyyəti olan bir şəhərdir. Bu şəhər xalqımızın taleyində, onun tarixində, mədəniyyətində, milli inkişaf yolunda böyük əhəmiyyətə malikdir. Şuşa şairlər, yazıçılar, rəssamlar, memarlar, bəstəkarlar şəhəridir.

Ulu öndər Heydər Əliyev deyirdi ki, “Şuşa, Azərbaycanın gözüdür! Hər bir azərbaycanlı üçün iftixar nöqtəsidir. Şuşa bizim mədəniyyətimizin, tariximizin rəmzidir! Şuşa hamı üçün əzizdir”.

Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyev xalqımızın mədəniyyət mərkəzi olan Şuşaya və xalqımızın mədəni irsinin qorunmasına xüsusi önəm verirdi.

Bu gün bu siyasət Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir.

30 illik erməni işğalı dövründə Şuşa, o cümlədən Azərbaycanın 20 faiz ərazisi dağıdılmış, talan edilmişdir. İşğal dövründə ümumi türk dünyasının mədəni irsi hesab edilən məscidlər, mədrəsələr, görkəmli şəxsiyyətlərin evləri, qəbirüstü abidələr və digər mədəni irs nümunələri erməni vandalizminə məruz qalmışdır.

Nəhayət, 30 illik işğaldan sonra, 2020-ci il 8 noyabrında Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan Silahlı Qüvvələri 44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycanın işğal altında olan torpaqlarını, həmçinin Şuşanı azad edərək türk dünyasına möhtəşəm Zəfər yaşatmışdır.

Şuşanı azad görmək Heydər Əliyevin ən böyük arzularından biri olub. Bərpa olunmuş Şuşa məscidlərində 2 gün öncə səslənən azan Şuşaya yenidən Azərbaycan mədəniyyəti və mənəviyyatının qayıdışının rəmzidir.

Bu gün Şuşa və bütün Qarabağ öz intibah dövrünü yaşayır. Qələbədən qısa müddət keçməsinə baxmayaraq, şəhərlərimizin, kəndlərimizin, tarix-mədəniyyət abidələrimizin məhv edilən meşə massivlərinin və bütövlükdə yaşayış infrastrukturunun qısa müddətdə kompleks bərpası və yenidən qurulması istiqamətində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin bilavasitə rəhbərliyi ilə intensiv işlər aparılır. Şuşa şəhərinin tarixi-mədəni siması bərpa edilir, Şuşaya yenidən mədəni həyat qayıdır.

Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondu tərəfindən Şuşada müxtəlif yerli və beynəlxalq mədəni tədbirlər keçirilir, mədəni irsimizin bərpası istiqamətində geniş işlər həyata keçirilir:

"Əsası 1989-cu ildə qoyulan və işğal səbəbindən uzun illər keçirilə bilməyən "Xarıbülbül" festivalı azad Şuşada artıq 3-cü ildir təşkil edilir. Vaxtilə Sovet İttifaqı ölkələri kimi təmsil edilən qardaş türk dövlətləri artıq bu festivalda müstəqil dövlətlər kimi iştirak edir. Üç gün davam edən festivalın dünən bağlanış mərasimini dost respublikaların nümayəndələri ilə birgə keçirdik".

Adil Kərimli deyib ki, türk dövlətləri birliyinin möhkəmləndirilməsi və türk dövlətlərinin bir-birinə bağlanmasında mədəniyyətin başlıca rolu var. Bu faktı nəzərə alan Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyevin TÜRKSOY-un yaradılmasında əvəzsiz xidmətləri olmuşdur. Siyasi fəaliyyətinin hər bir dövründə Türk dünyası birliyinin təmin olunması, mədəni əlaqələrin genişləndirilməsi, türk dövlətlərinin inteqrasiyası, ortaq milli dəyərlər ətrafında birləşdirilməsi Ulu öndər Heydər Əliyevin ən ümdə məqsədlərindən biri olmuşdur.

Artıq 30 ildir fəaliyyət göstərən TÜRKSOY bu gün beynəxalq aləmdə nüfuzlu təşkilata çevrilmişdir. Səmərəli və məhsuldar fəaliyyəti ilə TÜRKSOY xalqlarımızın öz tarixi-mədəni köklərinə bağlı qalmasına və qarşılıqlı inteqrasiya proseslərinə davamlı töhfələr verməkdədir.

Qeyd edim ki, Şuşa şəhərinin 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsi ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin Sərəncamına uyğun olaraq, geniş tədbirlər planı hazırlanmışdır.

Bununla əlaqədar oktyabr ayında planlaşdırılan Nazirlərin Daimi Şurası çərçivəsində Şuşada Birinci Türk Dünyası Mədəniyyət Forumunun keçirilməsi nəzərdə tutulur. Forum coğrafiyamızda mədəniyyət üçün çalışan bütün maraqlı tərəfləri bir araya gətirməyi və birgə mədəniyyətimizin inkişafına daha ciddi töhfə verməyi planlaşdırır. İnanıram ki, Azərbaycanın bu təşəbbüsü həm bizim həmkarlar, həm beynəlxalq təşkilatlar, həm də elmi dairələrimiz və yaradıcı sənayelərimiz tərəfindən dəstəklənəcək.

Əminəm ki, Şuşada baş tutacaq Birinci Türk Dünyası Mədəniyyət Forumu da XXI əsrin türk əsrinə çevrilməsi üçün mədəni əlaqələrin inkişafında yeni üfüqlər yaradacaq, bizim ən güclü ortaq platformalarımızdan birinə çevriləcək.

Nazir çıxışının sonunda tədbirin keçirilməsinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Şuşa rayonunda xüsusi nümayəndəliyinə, TÜRKSOY Katibliyinə, əlaqədar müvafiq qurumlara və əməyi keçən hər bir kəsə təşəkkürünü bildirdi.

Və sonda qısa olaraq digər çıxışçılara da toxunaq.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Şuşa rayonundakı xüsusi nümayəndəsi Aydın Kərimov dövlətimiz tərəfindən Şuşada həyata keçirilən bərpa-quruculuq işləri haqqında danışdı. Bildirdi ki, Şuşada mədəni infrastrukturun yaradılması da diqqətdə saxlanılır.

TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Raev Şuşanın tarixən Azərbaycan və bütövlükdə türk dünyasına bəxş etdiyi ədəbiyyat və mədəniyyət xadimlərindən danışdı. O, Şuşanın mədəni zənginliklərinin təbliğinə həmişə diqqət yetirəcəklərini diqqətə çatdırdı.

Türk Dövlətləri Təşkilatının baş katibi Kumanıçbek Ömüralıyev türk dövlətləri arasında əlaqələrin əhəmiyyətindən, bu kontekstdə mədəniyyət amilinin zəruriliyini vurğuladı. O, türk dövlət başçılarının son illər çox vacib qərarlar qəbul etdiklərini bildirdi.

Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri, Xalq artisti Polad Bülbüloğlu ata yurdunda olmağından məmnunluğunu dilə gətirdi. TÜRKSOY-un yaranması və fəaliyyəti haqqında məlumat verdi.

Sonra TÜRKSOY-un mükafatları təqdim olundu.

Daha sonra konsert proqramı təqdim edildi.

Sonda Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Raevə Bəxtiyar Vahabzadə mükafatını təqdim etdi.

Qeyd edək ki, 2022-ci il 31 mart tarixində Türkiyə Respublikasının Bursa şəhərində TÜRKSOY üzv ölkələrinin Mədəniyyət Nazirləri Daimi Şurasının qərarı ilə qədim muğam-sənət beşiyimiz Şuşa şəhəri 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan olunmuşdu.

Xatırladaq ki, “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” layihəsinin əsası 2010-cu ildə türkdilli ölkə başçılarının İstanbul şəhərində keçirilən 10-cu sammitində qoyulub. Qərara əsasən, Türk dünyasından hər il bir şəhər “mədəniyyət paytaxtı” elan edilir. Bu günə qədər Astana (2012, Qazaxıstan), Əskişəhər (2013, Türkiyə), Kazan (2014, Tatarıstan – RF), Mərv (2015, Türkmənistan), Şəki (2016, Azərbaycan), Türküstan (2017, Qazaxıstan), Kastamonu (2018, Türkiyə), Oş (2019, Qırğızıstan), Xivə (2020, Özbəkistan) və Bursa (2022, Türkiyə) şəhərləri “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” olublar. Şuşa Türk dünyasından bu missiyanı yerinə yetirən 11-ci şəhərdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı YAP İdarə Heyətinin üzvü, filologiya elmləri doktoru Elnarə Akimovanın “Heydər Əliyevin gücü, yaxud özünəqayıdışın Cavid intibahı” adlı məqaləsini təqdim edir.

Heydər Əliyev siyasətinin məfkurəçilik, türk əxlaqına xidmət ruhu 1982-ci ildə daha bir müdhiş hadisə ilə nəhayətsiz miqyas aldı. Böyük Azərbaycan şairi Hüseyn Cavidin nəşinin Sibir çöllərindən vətənə gətirilməsi haqda sərəncam verdi Heydər Əliyev. Azərbaycanın Cavid ideyalarına doğru hərəkət dövrü belə başladı.

Həsrət, səni mərd yıxdı ki, sən insafa gəldin,

Qırx ildi gəlirdin, gəl, a Cavid, səfa gəldin.

Fikrət Qoca bu misraları həmin dönəmdə və həmin mötəbər hadisə münasibətilə qələmə almışdır. Bu şeirdə Heydər Əliyevin obrazı “mərd”lik rəmzi kimi xarakterizə olunur. “Həsrət, səni mərd yıxdı ki, sən insafa gəldin”… Amma nəyin həsrəti? Axı söhbət 1937-ci ilin repressiya dalğasının güdaza verdiyi faciə qəhrəmanından gedir. Dövrün tədqiqatçıları bu məqamı dönə-dönə vurğulayırlar: “İstər klassik, istərsə də müasir Azərbaycan yazıçılarının bir çoxunun yenidən böyük ədəbiyyata qaytarılması məhz Heydər Əliyevin iradəsi, qətiyyəti və nüfuzu sayəsində mümkün olmuşdur. 1937-ci il yazıçılarının böyük bir qismi 1956-cı ildə formal surətdə bəraət alsa da, onların ədəbiyyata dönüşü, ədəbiyyatda öz layiqli yerlərini tutması məhz Heydər Əliyevin sayəsində mümkün olmuşdur” (Vilayət Quliyev).

Haqlı fikirdir, 1956-cı ildə bəraətlər verilmişdi. Amma bu bəraətlərdən sonra belə repressiya olunmuş yazıçılarımızın irsinə münasibətdə durulma tam şəkildə bərqərar olmamışdır. Onların yaradıcılığının təhlil və təqdimində 1937-ci ilin хofu hələ də qorunurdu. Məsələn, 1958-ci ildə Əhməd Cavadın kitabına ön söz yazan Məmməd Rahim şairi hələ də zəhmətkeş adamlardan, onların həyatından yazmadığına, daha çox pessimist əhvalın üstün olmasına görə qınayırdı.  Yaxud  Əhməd Cavadın həyat və yaradıcılığını tədqiq etmiş filologiya elmləri doktoru Əli Saləddin şairin 1992-ci ildə “Seçilmiş əsərləri”nin ikicildlik nəşrini hazırlayanda oxucuya təqdim edilən stenoqramları özünəməxsus şəkildə ixtisar etmişdi. Əziz Mirəhmədovun, Kamal Talıbzadənin və b.-nın da tədqiqatlarındakı mübahisəli baxışları bura əlavə etsək, bəraətin yalnız kağız üzərində qaldığı təsəvvürü yaranırdı. Rəsmi sənədlər üzərində bəraətlər verilib, amma düşüncədə hələ də repressiya havası, qorxusu, ürpərtisi, həyəcanı davam edirdi.

1982-ci il. Sovet dövrü hələ bitməmişdi, heç buna işarələr belə yox idi. Dildə repressiyaya məruz qalanlar haqda gerçəklər tuğyan edirdi, amma kağız üzərində yanlış elmi-ədəbi yalanlar meydan sulayırdı. Çünki xof hələ çəkilməmişdi, ideoloji yanlışlığa uğrama qorxusu gerçəklərdən hələ daha öndə idi. Heydər Əliyev bu addımı ilə gerçəyi qorxulardan önə çıxartdı, Cavidin nəşini vətənə qaytarmaqla  elə ilk növbədə, qorxunun üzərindəki örtüyü götürüb atmağa müvəffəq oldu. “Cavidə qayıdış” məqaləsində Azər Turan yazır: “Biz 37-ci ili xatırlamırıq. Biz onu xatırlaya bilsəydik, Azadlıq barədə bir belə nikbin danışa bilməzdik. Biz 37-ci ildən sonra doğulmuşuq. Amma hamımız, şair demişkən, 37-də tutulmuşuq. Xatirələrimizin və genetik yaddaşımızın qolundakı qandalı isə 1982-ci ilin 26 oktyabrında açdılar. Biz 1982-ci ilin 26 oktyabrında azadlığa buraxıldıq”.

“Ədəbiyyat qəzeti”nin “Repressiya dalğası: gerçək və gizlinləri ilə” adlı “müzakirə saatı”nda tədqiqatçı Cəlal Qasımovun bu fikirləri ilə razılaşmamaq olmur: “Bəraət dövründə – 56-cı ildən sonra udanlar və uduzanlar oldu. Fikrimcə, Cavid uduzanlar siyahısındadı,  R.Axundov, V.Xuluflu isə udanlar. Əvvəla, sual edirəm ki, Cavid 37-də güclü idi, yoxsa 56-da? 37-də Cavid türkçü kimi, turançı kimi böyük idi. 56-da isə ona bir sovet mundiri geyindirib kiçiltdilər. “Cavid və oktyabr inqilabı” adlı yazılar yazıldı. Əlbəttə, o dövrdə Cavid bəraət almasaydı, 4 cildliyi çıxmayacaqdı, haqqında danışılmayacaqdı, dərsliklərə düşməyəcəkdi, haqqında monoqrafiyalar yazılmayacaqdı. Lakin bütün bu proses onun dilinə, üslubuna toxunulmaqla həyata keçdi. Məncə, bu reabilitasiya Cavidin sovet hökumətindən intiqamı deyildi. Sistemin özünün özündən intiqamı idi. Məncə, Cavidin bəraəti onun Sibirdən dönüşü ilə başladı. Cavidin dönüşü, əslində, Cavidə dönüşün başlanğıcı oldu. Nə idi  Cavidə dönüş? Cavidə dönüş türkçülüyə dönüş, turan əxlaqına dönüş, Cavidə dönüş sufi təfəkkürünə dönüş, mili-mənəvi əxlaqi dəyərlərə dönüş idi”.

1982-ci ildə Cavidin qayıdışı ilə milli mədəniyyətin yeni epoxası başladı. Bu həm də Heydər Əliyev siyasətinin 1969-cu ildən bəri xalqın mənəvi dirçəlişinə, ictimai özünüdərk və milli təfəkkür oyanışına doğru addım-addım gəldiyi yolun qanunauyğun sonucu kimi meydana çıxır. Heydər Əliyevin meydana qoyduğu bu miqyassız iş poeziyada izini qoymadan ötmür. Bəxtiyar Vahabzadə nəfəsinin poetik qatında özünə yer alır:

Yanar sinəsiylə buz qıranların,

Haqq səsi, dağ səsi tutub dünyanı.

Səni torpağına qaytaranların

Ömrü uzun olsun, torpağın sanı.

Mirvarid Dilbazinin odlu misraları mənzərəni duyub tanımağa imkan verir: 

Sağ ol, xalqımızın igidi, mərdi!

Bu, bir şücaətdi, bu, bir hünərdi.

Getdi sinəmizdən Cavidin dərdi,

Unutmaz bu haqqı millətin sənin.

Əhsən kamalına, əqlinə əhsən!

Bir xalqın oğlusan, demirəm təksən.

Sən xalqa endikcə yüksələcəksən,

Adi xidmət deyil xidmətin sənin.

Cavidin nəşinin niyə məhz Naxçıvanda basdırılması da ayrı özəlliyi ilə diqqət çəkir. Nəriman Həsənzadənin xatirələrində buna əmin oluruq: “Bir də Təbriz nisgili var idi Heydər Əliyevin. Hüseyn Cavidin nəşini uzaq Sibirdən vətənə gətirmişdi. Cavidi niyə Naxçıvanda basdırmaq istədi, burda yox? Söhbət gedirdi bu barədə həmin ərəfələr. Mən yanında durmuşdum, kimlərləsə söhbət edəndə dedi, elə Naxçıvan yaxşıdı ki, Təbrizdən gələndə onu ziyarət eləyib gələcəklər. Bura qədər dərin düşünürdü Heydər Əliyev”.

Cavidlə bağlı missiya bununla yekinlaşmır. Həmin vaxt  Heydər Əliyevin göstərişi ilə Naxçıvanda Hüseyn Cavidə məqbərə tikilməsi qərara alınır. Lakin 1982-ci ildə respublikadan gedəndən sonra bu yöndə heç bir iş görülmür. Liderin 1993-cü ildə ölkəyə rəhbər kimi qayıdışından sonra işlərə yenidən təkan verilir. Naxçıvanda Hüseyn Cavidin əzəmətli məqbərəsi hazırlanır. Məqbərədə Cavidlər ailəsi – Cavidin, Müşgünaz və Ərtoğrulun məzarları yan-yana uyuyur.

Açılış 1996-cı ildə, oktyabrın 29-da baş tutur. Bütün ölkə elitasının, ədəbi ictimaiyyətin diqqəti bu hadisəyə köklənir. Açılışdan az sonra Xalq şairi Məmməd Araz prezidentə həyəcan və ehtiramla dolu məktub ünvanlayır: “Sizi təbrik edirəm, möhtərəm prezident Heydər Əliyev, siz, dahi Cavidin cənazəsini, obrazlı desək, dünyanın axırından çiyninizdə Bakıya gətirməklə kifayətlənmədiniz; onu yenidən çiyninizə götürüb doğulduğu yurda gətirdiniz. Onu Müşgünaz xanımla və Ərtoğrulla birlikdə bir nur odasına tapşırdınız. Siz bu əməlinizdən nə qədər məmnunsunuz. Naxçıvanda keçən təntənəli günlərdə buna şahid olduq. Siz bu yüksək əməllərin birinci müəllifisiniz!”

Xəlil Rza Ulutürk “Gündəliy”ində Heydər Əliyevin bu addımını qəhrəmanlıq kimi səciyyələndirir: “Mən dahi Hüseyn Cavidimizin cənazə qalıqlarının ən uzaq məsafədən, Sibir qəbiristanından qatarla və təyyarə ilə Bakıya gətirlməsini, respublika ictimaiyyətinin diqqətində dayanmasını və təntənəli biçimdə şairin öz vətənində, Naxçıvanda torpağa tapşırılmasını, Molla Pənah Vaqifin məqbərəsi və heykəlinin Şuşada, ən yırtıcı düşmənin dar gözləri qarşısında ucaldılmasını və bu mərasimin böyük milli bayram kimi qeyd olunmasını, əzəmətli Respublika sarayının yaradılmasını, bu cür yüzlərcə təşəbbüs və tədbirləri də Heydər qəhrəmanlığı anlayışına daxil edirəm”.

Zəlimxan Yaqub məqbərənin təntənəli açılış mərasimində “bu türbən mübarək olsun, bu qeyrətə eşq olsun”, – deyə Heydər Əliyevin Cavidlə bağlı gördüyü işləri poeziyanın dili ilə əbədiləşdirdi:

Ulu qüdrət olan yerdə yeri yoxdur dərd-azarın,

İşığına yığışmışıq bir türbədə üç məzarın.

Sən Allahın dostusanmış, son səfərin, son güzarın,

Vətən adlı Məkkə oldu, hac oldu, Cavid əfəndi.

Ləyaqətin bu millətə tac oldu,  Cavid əfəndi.

Bu şeir nümunələri və fikirlər, əlbəttə ki, görülən işin heyranlığı qarşısında dillənən poetik rübabın səsi idi. Amma bir də Turan Cavid vardı. Cavidlər ailəsinin son yadigarı... Turan xanımın xatirəsində Heydər Əliyevin obrazı – Cavid sevgisi, sevinci, heyranlığı, qədirbilənliyi və ən əsası, Cavid duyumu ilə daha işıqlı, daha gerçək mahiyyəti ilə sərgilənir. Həmin sevgini görmək üçün Azər Turanın “Cavidnamə” kitabında yer alan, müəllifin Turan Cavidlə olan söhbətinə istinad etməyin məqamıdır: “Аçılışа хüsusi təyyаrə ilə getdik. Təyyаrədə hаmıylа görüşdü, öz kаbinəsinə getdi və məni dəvət etdi. Şəkil çəkdirdik. Cavidin əsərlərinin sаyı ilə mаrаqlаndı. Cavid hаqqındа çох mаrаqlı fikirlər söylədi. О, Cavidi bilirdi. 1983-cü, 1984-cü illərdə də mən bunun şаhidi оlmuşdum. 1983-cü ildə Mоskvаdаn yаydа istirаhət üçün Bаkıyа gəlmişdi. 1983-ün 24 sentyаbrındа Аzdrаmаdа “İblis”ə bахmаğа gəldi. О gün аktyоrlаr çох gözəl оynаyırdılаr. Tаmаşаdаn sоnrа müzаkirədə əsəri elə dəqiq təhlil elədi ki... Zаrаfаtındаn dа qаlmаdı. Dedi ki, indi məndən sоruşsаlаr ki, İblisi görmüsən, cаvаb verərdim ki, bəli, – Hаmleti göstərib – İblis belə оlаr, – dedi. İkinci dəfə 1984-cü ildə, sentyаbrın 15-də Rus Drаm Teаtrındа “Şeyх Sənаn”а bахdı, rəhmətlik Zərifə хаnımlа birgə. I hissədən sоnrа məni qоnаq оtаğınа çаğırdı və içəri girən kimi “tаmаşаdа bir neçə оbrаzı iхtisаr ediblər”, – söylədi. Düz deyirdi. Sоnrа isə musiqidən dаnışdı. Fikrətin musiqisini çох təriflədi və kоrərəbin mаhnısını ifа elədi, sözləri və melоdiyаnı dəqiq ifа edirdi. Təəccüb ediləcək bir hаl idi. Drаmаturgiyаnı yахşı bilirdi, duyurdu. О, Cavidi Şekspirlə deyil, Höte ilə müqаyisə etməyin tərəfdаrıydı. “Fаust”lа “İblis”i müqаyisə edirdi.

Əliyev, umimiyyətlə, Cavidə qаrşı çох həssаsdı. Həttа 1997-ci ildə məqbərəni оktyаbrın 14-də – Ərtоğrоlun rəhmətə getdiyi gündə ziyаrət etmişdi.

– Bu, bir təsаdüf deyildi?

– İnаnmırаm ki, təsаdüf оlsun.

– Qаyıdаq məqbərəyə...

– Məqbərənin lentini kəsdi, gələn qоnаqlаr, vəzifə sаhibləri ətrаfımızdаydı, pillələri qаlхаndа Heydər Əliyevə: “İkimizdən bаşqа heç kəs içəri girməsin. Bu, ikimizin hаqqıdı», – dedim. Hаmı аyаq sахlаdı və biz içəri girdik.

Məqbərənin аçılışındаn sоnrа ziyаfət verdi. Ziyаfətdə Şаhmаr Əkbərzаdə “Yаs içində tоy” şeirini охudu. “Kəcаvən mübаrək, tоyun mübаrək, məzаrdаn məzаrа gəlin köçürsən” misrаlаrı Əliyevə çох təsir etdi. Yаnаşı оturmuşduq. Bir dаhа оnа təşəkkür edəndə: – “Bаşqа cür оlа dа bilməzdi”, – dedi.

Muzeyin аçılışındа dа belə оldu. Burа yаlnız оnu dəvət etdim. Yegаnə muzeydi ki, аçılışınа Heydər Əliyev tək gəlmişdi. Cavidin аd günündə, 120 illiyinin tаmаm оlduğu gün. Bu, çох səmimi bir görüş оldu... Yəqin ki, hər bir kəsi Аllаh Yer üzünə bir işdən ötrü gətirir. Görünür, Cavidin məzаrını Vətənə köçürmək üçün bu аdаm I kаtib оlmаlıydı. Məqbərənin də, muzeyin də аçılmаsınа о, uşаq kimi sevinirdi, fərəhlənirdi”.

Belə... Oktyabr yalnız böyük Cavidin doğum tarixi ilə bağlı deyil, həm də  onunla eyni bütövlükdə assosiasiya verən Heydər Əliyev xidmətinin yad olunduğu zaman vahididir. Türk ruhunu, turan sevdasını  uca tutub ən kəskin zaman aşamalarından zədəsiz çıxaran bu iki dahi şəxsiyyətin ömür bioqrafiyası milli varlığımızın idrak məqamıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2023)

Professor Əlibala Məhərrəmzadə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucuları üçün “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsini təqdim edir. Uğur şərtləri barədə danışmaqda davam edirik. Burada, əsas yerlərdən birini də kitablar tutur.

Zaman-zaman ən yaxşıların seçimini etməyə ən müxtəlif mənbələr cəhd göstəriblər. Onların ən nüfuzlularını qruplaşdıranda (bu qruplaşmada tiraj, satış həcmi, yayıldığı areal, buraxdığı iz və s. əsas götürülür) kitab mağazalarındakı yüzlərlə rəngbərəng cildlərin içində azmayaraq «nəyi və niyə oxumaq» sualına mütləq cavab tapmaq mümkün olur.

Biz biznesdə, peşə fəaliyyətində uğur qazanmağın yolunu göstərən ən çox tələb olunan kitablardan 10-na nəzər yetirdik. İndi də gəlin, ümumiyyətlə adi insanı uğurlu insana çevirən, insanın düşüncə tərzini, adət və xasiyyətini, xarakterik cəhətlərini dəyişən ən populyar kitablardan 10-na nəzər yetirək.

Beləliklə, seçilən növbəti 10-luğu sizlərə təqdim edirəm.

1-5-ci yerləri ötən günlərdə sizlərə təqdim etmişdik. Bu dəfə 6-cı yerlə tanış olun.

1.Entoni Robbins. «Özündə nəhəngi oyat»

2.Robin Şarma. «Titulsuz lider»

3.Bodo Şefer. «Qaliblərin qanunları»

4.Tom Piters. «Özünü brendə çevir»

6.Marşal Qoldsmit. «Başından uca tullan»

Dünyanın ən böyük biznes liderlərinin məsləhətçisi olan Marşal Qoldsmitin bu kitabı mahiyyətcə çox paradoksaldır. O, həyatda uğur qazanmaq istəyən insanlara yox, artıq uğur qazanmış insanlara həsr olunub. O insanlara ki, onlar can atdıqları hər şeyə çatıblar, özləri ilə qürur duya bilirlər.

Bəs belə insanlar nədən narahat olsunlar ki? Müvəffəqiyyətdən baş gicəllənməsinin qurbanı olmaqdan!

Marşal Qoldsmitə görə, pik nöqtəyə çatan insanlarda əksərən «daxili kartı» itirmək sindromuna rast gəlinir. Özündənrazılıq, özündən müştəbehlik elə bir həddə çatır ki, belə insanlar daha öz hərəkətlərinə görə hesabat vermir, cəmiyyətlə hesablaşmırlar. Başqalarının rəylərinə daha ehtiyac duymur, təkmilləşməyə, öyrənməyə, inkişafa daha maraq göstərmirlər. Beləcə də yerlərində saymağa başlayırlar. Amma bu da hələ hamısı deyil. Yerində saymaqdan sonra mütləq geriləmə, qazanılanların itirilməsi fazasının gəlməsi labüddür.

Marşal Qoldsmit müvəffəqiyyətdən başın gicəllənməməsi yollarını göstərir və oxucusunu da əmin edir edir ki, bu yazılanlara əməl etsə o, mütləq başından uca tullana biləcək!

Müəllifin əsər boyu aşılamaq istədiyi odur ki, əvvəlki uğurlar elə bir an gəlir ki, insana daha böyük uğurlar əldə etmək üçün maneçilik törətməyə başlayır. Bundan qaçmaq çox vacib və zəruridir. Uğur qazanmaqla gələn mənfi, zərərli vərdişlərdən qopmağın Qoldsmit qaydaları çox effektivdir, bunu öz üzərilərində yüzlərlə  biznes liderləri təcrübədən keçiriblər.

Təsadüfi deyil ki, «Forbes» bu şəxsi dünyanın yüksək idarəetmə sisteminin ən nüfuzlu 5 mütəxəssisindən biri adlandırıb.

«The Wall Street Journal» isə onu dünyanın 10 ən dahi biznes-kouçundan biri elan edib.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2023)