Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Nəhayət ki, oxucularımızın maraqla gözlədiyi gün gəlib çatdı. Sizə - dəyərli oxucularıma Azərbaycanın tanınmış psixoloq-təlimçisi, eyni zamanda filoloqu, yazıçısı, əsərləri bestseller olan, "Bu şəhərdə kimsə yoxdur", "Relslər üzərində uzanmış adam", "Ləpirçi" və daha bir neçə kitabları ilə könülləri fəth edib öz fəlsəfi- irfani fikirləri ilə qəlblərimizə ayna tutan Rövşən Abdullaoğlu ilə olan müsahibəmi təqdim edirəm.

Hər vaxınız xeyir olsun. Öncəliklə müsahibə dəvətimi geri çevirmədiyiniz üçün sizə təşəkkür edirəm.

Buyurun, xoşdur.

Əlbəttə, hər kəsin həyatında müəyyən bir dönüş nöqtəsi olur. Hansı ki, biz bu periodda çox çətinliklərlə üzləşir, həyatımız üçün əsaslı dəyişikliklər edən qərarlar qəbul edirik. Məhz yazıçı olaraq sizin həyatınızda dönüş nöqtəsi yaradan hadisəyə bir psixoloq olaraq necə reaksiya verdiyinizi, həyatınızın bu dönəmində əsaslı dəyişiklik yarada biləcək hansı qərarları qəbul etdiyinizi öyrənmək olarmı? Düşünürəm ki, fikirləriniz biz gənc yazarlara həm yön verə biləcək, həm də, insanları motivə edəcəkdir.

Yazıçı kimi həyatımı dəyişən bir deyil, bir neçə hadisələr olub. Məni dəyişən o hadisələr barədə olan düşüncələrimdir, çıxartdığım nəticələrdir. Bu hadisələr səbəb oldu ki, həyatın mənası, insanın yaranma səbəbi, cəmiyyətdə rolumuz, vəzifəmiz haqqında düşünməyə başladım. Yeniyetmə illərimdə zərərli vərdişlərə qurşanmış, cinayətkar dəstələrə qoşulanmuş, intihara cəhd etmək istəmiş gənclərə rast gəlirdim. Niyə belə edirlər sualına cavab tapmağa çalışır, onlara necə kömək edə biləcəyimin yollarını axtarırdım. Nəticədə insan psixologiyasını öyrənməyi qərara aldım. Əvvəlcə bu sahədə mütaliələrə başladım, sonra təhsil barədə düşündüm, daha sonra cəmiyyətə faydalı olması üçün əldə etdiklərimi insanlarla bölüşmək qərarına gəldim. Getdikcə əmin oldum ki, yazıçı olmaq həyatımda verdiyim ən doğru qərarlardandır.

Fikirlərinizi bizimlə bölüşdüyünüz üçün minnətdaram. Elə isə digər sualıma keçid edim. Tarixin tozlu səhifələrinə nəzər salsaq, geniş ədəbiyyata sahib olan xalqımızın daim yazıb-yaratmağa meyilli olduğunu aydın görmək mümkündür. Ancaq təəssüf ki, hal-hazırda ədəbiyyata duyulan maraq o qədər də böyük deyil. Xüsusilə, gənc nəslin böyük qisminin smartfonlardan ibarət bir dünyası var ki, orada kitablara, fəlsəfəyə, ədəbiyyata çox vaxt yer verilmir. Siz bir nəşriyyat mərkəzinin təsisçisi və eyni zamanda genişmiqyaslı oxucu kütləsinə sahib olan yazıçı olaraq ədəbiyyatda gənc yazıçıların inkişafına hansı formada dəstək verilməsi gərəkliyini düşünürsünüz? Sizin fikrinizcə, sağlam oxucu kütləsinin formalaşması üçün əsas motivlər nələr olmalıdır?

Cəmiyyətimizdə digər sahələrə baxanda yazıçılığa ümumi olaraq marağın daha az olmasını görürük.  Yaradıcılığa marağı, istedadı olanlar maddiyyatı düşünür və yazıçılığa sərf etdikləri vaxtı, daha çox gəlir gətirən sahələrə sərf etməyi düzgün bilirlər. Onlar anlayırlar ki, bu sahəyə qoyulan zəhmətin maddi və mənəvi qayıdışı digər sahələrə baxanda daha azdır, həmçinin bu yolda irəliləmək elə də asan deyildir. Bu problemin həlli üçün aidiyyatı qurumlar gənc yazarlar üçün rəğbətləndirici tədbirlər təşkil etməlidir, fərqli janrlarda müsabiqələr keçirmək, mükafatlar təyin etmək, oxu klubları yaratmaq lazımdır. Gənc yazarların ən böyük problemlərindən biri necə başlayacaqlarını bilməmələri, yazdıqları kitabı çap etdirməkdə çətinlik çəkmələridir. Bu qayğını gənc yazarlar hiss etsələr, bu səhə inkişaf edəcək. Məsələn, necə idman sahəsində yarışlar, marafonlar təşkil olunur, o cür də yazıçılığın inkişafı və növbəti mərhələdə xaricdə tanınması üçün  gənc yazarların istedadını ortaya qoymağa zəmin yaratmaq lazımdır. Gənclər görsə ki, yazıçılıqda inkişaf var, uğur var, aidiyyatı qurumlar tərəfindən layiqli qiymətləndirmə var, cəmiyyət yazıçıya dəyər verir, yazıçılıqla dünya səviyyəsində nailiyyət əldə etmək olar, o zaman bu sahənin fəalları artacaq.

Bəzən yazıçılığın maneəsi qorxular olur: yazsam alınmasa, necə olacaq, məni qınayacaqlar. Mən öz həyatımdan misal gətirmək istəyirəm. İlk kitabımı yazmağa başlayanda ətrafımda olan insanlar “niyə yazırsan, bunu kimsə oxumayacaq, bu sənə nə vericək, bu işin faydası olmayacaq” kimi “ruhlandırıcı” sözlərlə məni bu işdən saxlamaq istəyirdilər. Amma heç nəyə baxmayaraq mən yazmağa davam etdim.

“Çətin olsa da həyat davam edir” kitabında Epiktetin belə bir ifadəsini qeyd etmişəm: “İnsanlar arasında yadelli”.Bu kimdir? O, idarə edə bilmədiyi, özündən asılı olmayan məsələ barəsində narahat olan insandır. Başqalarının fikri də bu qəbildəndir. Gənc  yazarlarımıza da içində olan qorxularına qalib gələrək, özlərindən asılı olmayan məsələlərlə özlərini yormayıb, yazmağı tövsiyyə edirəm. Hər bir halda yazıçını bu yolda dəstəkləyən, sevən xeyli insan olacaqdır.

Daha bir sualımı icazənizlə sizə ünvanlamaq istəyərdim. Kitablarınızda daim insanlığın ölmədiyinə dair ümid toxumları səpirsiniz. Sizin əsərlərinizi sevərək oxuyan bir oxucu olaraq məhz "Relslər üzərində uzanmış adam"  romanınız məni dərindən təsirləndirmişdi. Kitabda müharibə mövzusunu, özəlliklə müsəlmanlara qaşrı edilən Serebnitsa qətliamında sağ qalmağı bacaran iki gəncin həyatını qələmə almış, eyni zamanda taleləri relslər üzərində kəsişən iki tamamən ayrı dünyanın insanından bəhs edərək həm bizləri maarifləndirmiş, həm də, hadisələrin gedişatı ilə böyük təsir buraxmağı bacarmısınız. Ümumilikdə isə bir çox kitablarınızda müsəlmanlığı və İslamı doğru şəkildə təbliğ edərək insanlara çatdırmağa çalışırsınız. Bəs bu cür İslamiyyət təbliği xarici və xüsusən qeyri-müsəlman oxucularınız tərəfindən necə qarşılanır?

Bəzi dəyərlər var, bunlar ümumbəşəri dəyələrdir. İnsanların cinsinə, milliyyətinə, inancına görə dəyişmir, qətlin pis olması, yardımlaşmanın yaxşı olması kimi. Həmçinin ədalət prinsipi, cinsinə, milliyyətinə baxmayıb, insanın şəxsiyyətinə dəyər vermək, pis vərdişlərdən uzaq olmaq, intiharların pisliyi, sevgi kimi gözəl hisslərin qəlbdə inkişafı - bu cür ümumbəşəri mövzulara İslam dini də çox təkib edib. Əsərlərimdə bu ümumbəşəri dəyərləri insanlara çatdırıram. Bu dəyərləri anlamaq üçün hansısa inanca, irqə aid olmağa gərək yoxdur. Ona görə bu mövzuları əcnəbi oxucularım da anlayırlar. Sevindirici haldır ki, əsərlərim Amerikada fəaliyyət göstərən beynəlxalq ədəbi qurumlar tərəfindən yüksək rəylər alıb, mükafatlara layiq görülüb.

Ümumiyyətlə, din tarixin ən dərin və çoxşaxəli mövzusudur, cəmiyyətin həyatının bütün fərdi və ictimai sahələrinə həmişə dərin nüfuz edib. İncəsənətin heç bir sahəsini dini motivlərdən arınmış təsəvvür etmək mümkün deyil. Luvrda, Vatikan muzeylərində qədim yunan incəsənətini, Sikstin kapellasında Mikelancelonun tablolarını incələmək, yaxud da İeronim Bosxun əsərlərini anlamaq istəyirsənsə, mütləq dini bilgin olmalıdır. Əsərlərimdə elə yerlər var ki, orada mütləq fəlsəfi təhlilə ehtiyac görürəm; elə məqamlar var, tarixi baxış, elə məqamlar da var ki, yalnız dini yanaşma ilə mövzu açıqlığa qovuşur. Həmçinin istəyirəm ki, insanlar dini düzgün formada, xurafatdan arınmış formada tanısınlar. 

Təlimlərinizdə və çıxışlarınızda uşaq psixologiyası və valideyn-övlad münasibətləri ilə bağlı geniş müzakirələr apardığınızı müşahidə etmişəm. Bu barədə də sizdən şəxsi görüşlərinizi almaq istəyərdim. Sizin fikrinizcə, valideyn-övlad münasibətində təməl problem nədən qaynaqlanır? Siz bu problemin həllini nədə görürsünüz?

Problemə fraqmental yanaşsaq, problemin səbəbini elə problemin özündə axtaracağıq. Bu isə bir nəticə verməyəcək. Çünki bir problemin səbəbi bəzən illərlə yığılmış yanlışlıqlar olur. Onu anlamaq üçün problemin üzə çıxdığı vaxtdan çox qabaqlara baxmalısan. 

Ailə mühiti sağlam olmalıdır ki, uşaq sağlam olsun. Müasir valideyn və övlad arasında ən böyük problem səmimi və isti ünsiyyətin azlığıdır. Uşağı tərbiyə etmək onun təkcə qarnını doyuzdurub, əyin-başını almaqla məhdudlaşmır. Valideynlər uşaq psixologiyasını öyrənməlidirlər. Uşağın düşüncəsi yazılmamış bir lövhə kimidir. O lövhəyə ən dərin izi valideyn qoyur. Valideyn uşaqlara diqqət göstərərsə, onlarla zaman keçirərsə həmin uşağın psixoloji inkişafı da normal olacaq. Belə olan halda uşaq sevildiyini hiss edir, tək olmadığını düşünür, valideynin onu himayə etdiyini anlayır. Uşaq psixologiyası yeni doğulmuş körpənin əmgəyi kimi həssas olur və onu travmalardan qorumağa ehtiyac var. Uşaq psixologiyasının normal inkişaf etməsi, gələcəkdə komplekslərin yaranmasının qarşısını alır. Kompleks adətən insanın psixologiyası düzgün inkişaf etmədiyi zaman yaranır.

Valideyn-övlad münasibətlərinə mənfi təsir göstərən amilləri ümumi belə sadalamaq olar: Valideynlərin soyuqluğu, diqqətsizliyi, məhəbbətini göstərməməsi, uşağı tənqid etməsi, mütəmadi danlamağı, uşağın hərəkətlərindən daim narazı olması, uşağa kobud sözlər deməsi, təhqir etməsi, üstünə yersiz olaraq həmişə acıqlanmağı, alçaldıcı sözlər deməsi, pis ləqəblərlə çağırması, başqaları ilə müqayisə edib onu kiçiltməsi, məxsusən də bacı-qardaşı ilə. Valideynlər övaladlarını həddindən çox tənqid etməməlidirlər. Tənqid islahedici olmalıdır. Təndiq elə bir yumşaq formada olmalıdır ki, uşaq ordan fayda götürsün. Bundan başqa uşaqlarda daima özünə inamı yaratmaq lazımdır. Uşaq yaxşı bir iş görən zaman onu tərifləməliyik. Pozitiv sözlərdən uşaqda öz gücünə inam hissi yaranacaq.

Ən sonda isə planlarınız haqqında məlumat almaq istərdim. Yeni roman yazırsınızmı? Ümid edirəm yaxın gələcəkdə təzə roman xəbərləri yayılar və tez bir zamanda imza gününüzdə görüşərik.

Bir neçə gün öncə Azərbaycanda Beynəlxalq Kitab sərgisi keçirildi. Həmin sərgidə “Üzləşmə” kitabımın təqdimatı və imza günü təşkil olunmuşdu. Təqdimatda böyük izdiham var idi. Bu, insanların kitaba marağının artmasının göstəricisidir. Çox sevindirici haldır. Dostların hər dəfə olduğu kimi ən çox verdikləri sual məhz üzərində işlədiyim yeni əsərlərimlə bağlı idi.

Müxtəlif zamanlarda yazmağa başladığım yarımçıq qalmış əsərlərim var və onlardan hər hansı birini bitirməyi düşünürəm. Hazırda hansının olacağına tam qərar verməmişəm. Həmçinin uşaqlar üçün yeni layihəyə start vermişəm. “Ləpirçi” romanı əsasında yazdığım “İlk Səfər” və “Xilaskar”əsərlərini nəzərdə tuturam. Bu kitabların nəşr olunması Beynəlxalq Kitab sərgi günlərinə təsadüf etdi. Həmin sərgidə “Üzləşmə” kitabının təqdimatı ilə bərabər bu kitabların da təqdimatı oldu. Oxucular tərəfindən bu əsərlər çox maraqla qarşılandı. “Ləpirçinin macəraları” silsiləsini davam etməyi planlayıram. İnanıram ki, yaxınlarda böyüklərlə birlikdə balaca dostlarımız da imza mərasimlərində iştirak edəcəklər, sizi də orda görmək xoş olardı!

Dəyərli vaxtınızı ayırıb bütün suallarımı ətraflı cavablandırdığınız üçün sizə təşəkkür edirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2023)

Əkbər Qoşalı yazır

Yəqin “beşinci kolon”dan dad eləyən yeganə ölkə biz deyilik; ancaq necə deyərlər, od düşdüyü yeri yandırar. Bizdə “beşinci kolon” andıra qalmış birdirmi, beşdirmi? – Rusiya, İran, Amerika, Avropa və daha haralar... Elə bil bir-biri ilə yarışdadırlar. Bizim başıboş, könlüdarlar da onların torunda... “Beşinci kolon” toruna özün düşdün yaxud itələndin – elə də prinsipial fərqi yoxdur; məsələ o ki öz doğma dövlətinin deyil, başqa bir dövlətin xeyrinə çalışır, zehnü-zəhmət sərf edirsənsə, sən artıq vətəndaşlıq ruhunu zədələmisən... Bax, bu cümlələrdən sonra mənə irad tutula bilər ki, həm başıboş deyir, həm də zehnü-zəhmətdən söz açırsan... –

Başıboş olmayan adam ona aşılanmış “təlim-tədris”in, sabun köpüyünün, məqsədli yönləndirilmələrin qalstuklu qara fəhləsi olmağı özünə niyə rəva görsün ki?

Başıboş olmayan adam hər hansı miqdar olur-olsun maddi gəlir qarşılığında başqa dövlətlərin, yabançı qrupların çıxarına çalışarmı ola heç?

Əlbəttə, burada başıboşluqdan daha çox vətəncanlı olmamaq, öz dövlətinə, dövlətçiliyinə könüllə bağlı ola bilməmək daha aparıcı rola malikdir. Lakin könlün yoxdu – cəhənnəm; bəs ağlın da yoxdurmu? – Niyə düşünməyəsən ki, bu günün sabahı vardır?.. – Dövlət baba görür, Dövlət baba bilir. Dövlət baba nə olsun ki dözür, axı elə o dözümün özü də Dövlət ağlına aiddir; Dövlət babanın sığal çəkən barmağı da var, vuran əli də... Hər kəs bilir, o barmaqlar yumulub Dəmir Yumruq olunca qarşısındakı bütün “kolon”ları viran edir. – Mövzudan mövzuya keçmiş olmayaq, cəmi üç il öncəyədək danışıqlar, danışıqlar və yenə də danışıqlar haqqında eşidirdik, görürdük. Ustad QABİL “Ümid sənədir ancaq, Azərbaycan əsgəri” şeirində belə yazırdı:

“İşğal altında qalır torpağımız-daşımız,

Nələr görmür gözümüz, nələr çəkmir başımız.

Qarışıb bir-birinə baharımız-qışımız.

Çadır göstərmək olub hər çatana peşəmiz…

Sərgi olmasın deyə bu Mil-Muğan düzləri

Ümid sənədir ancaq, Azərbaycan əsgəri”!..  

Bəli, danışıqlar uzandıqca, imzalanan qətnamələr kağız üzəri qalınca, dəyirmi masalarda izi qalan dirsəklər dayağa dönəcək, o dirsək, o bilək, o əl və barmaqlar öz tarixi missiyası üçün vəhdəti-vücud olacaqdı, əlbət; oldu da!

Bunları nəyə görə vurğulayıram? – Bütün digər “beşinci kolon”ları unutmasaq da, yaxşı “kolon”, pis “kolon” fərqi qoymasaq da, son günlər ABŞ-a bağlı “beşinci kolon”un daha çox diqqət mərkəzində olduğunu görməkdəyik. Bunlara davamlı irad tutsanız ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində xidmətdən yayınanla işbirliyindəsiz, bu dəfə arayıb-axtarıb illa bir “yayınmamış” bulmuş olacaq və guya işi sağlama almış kimi davranacaqlar. Qayıdıb desəniz ki, bəs siz cinsi azlıqlarla, nə bilim alt paltarını bayraq edənlərlə, (çox üzr istəyirəm) cinsi orqanını “azad zona” statusunda təqdim edənlərlə əməkdaşlıq edirsiz, eşələyib-eşələyib, bu dəfə bir “dindar” bula biləcək, onun üzərindən “cavab” verəcəklər, baş qatacaqlar... Mövzudan uzaqlaşmadan bir məqamı yada salaq və sual verək: Amerikanın Fətullah Güləni hələ də Türkiyəyə təhvil verməməsi hansı sağlam məntiqlə yorumlana bilər?

Bax, Amerikanın siyasəti belə macəra doludur...   

Təzə abzasdan başlayaq:

ABŞ öndə olmaqla “tək dişi qalmış” Batı mərkəzləri müstəqil Azərbaycanda öz agentura şəbəkəsini genişləndirmə ehtiyacı duyarkən, təkrarçılıq olmasın, məhz hansısa dəyərləri, demokratiyanı, söz, vicdan azadlığını istismar etmiş olur. Guya dəyər peşindədirlər. Ay hay! Şair demiş, “kimi aldadırsan, a zalımoğlu”? 

Atalar demiş, hər ziyanda bir xeyir var. – Ərazilərimizin işğalı uzun çəksə də, çox zülümlər görüb, itkilər versək də, o məşəqqətli illər hər kəsin iç üzünü bizə açıb göstərdi. Az-maz daldalananlar da, 44 günlük müharibədə, Azərbaycanın tarixi Zəfərinə, antiterror tədbirlərinin nəticələrinə münasibətdə öz-özünə tam ifşa olundu. İndi kimsə durub bizə dəyərlər arxasından oyun oynamasın. – Çünki bilirik, qəşəng bilirik kim kimdir, nə nədir, hara haradır... 

İndi şəstlə deyirik, konkret sözünüzü deyin, cavabınızı alın – daha hansısa pərdə arxasında gizlənməyə, çirkli əlinizdə konfet kağızına bükülmüş zəhər tutmağınıza gərək qalmayıb...

Bir də axı “BeşinciKolon”zadələr özləri etdiyi günahları, suçları, cinayətləri unuda, unutdura bilməz! Onların “usta”lıqla törətdiyi əməllərdə sanki varis biziymişik kimi davranmaqla səbatsızlıq etmiş olurlar. Dünyanı qan çanağına döndərən, şüurlu yalanlar yayaraq beynəlxalq ictimai fikri çaşdırıb, Bağdad kimi şəhəri bombalayan, İraqı viran qoyan, Əfqanıstanı neçə il geri salan, Suriyanı, Liviyanı..., daha haraları cəhənnəmə çevirənlər bizə nəynən örnəkdir?.. Dustaqları çılpaq saxlayıb, üstünə it qısqırtmaqlamı?  Yoxsa, Amerika özünün Quantanamo həbs düşərgəsi (“Guantanamo Bay detention camp”) iləmi “unudulmaz irs” yaradıb? Bəlkə, belə bir qətnamə qəbul etsinlər: “Amerikaya və dostlarına hər şey caizdir, onlar Yer üzünün hər yerində hər nə istəsələr edə bilər”. Bax, bu, əsl “XXI yüzil Amerika  yanaşması” olardı, hər kəs də işini bir dəfəlik bilərdi.

ABŞ səfirliyi müxtəlif QHT-lər, ictimai fəallar üzərindən gənclərə, tələbələrə odaqlanaraq, yeni “yuyulmuş beyinlər” əldə etmək istəyir, eləmi? Bacaracaqlarmı? Məncə, boyat Amerika reseptləri, azadlıq dəyərləri ilə pərdələnib pulla ələalmalar daha dərinə işləməyəcək...

Əlbəttə, bizim müvafiq sahəyə məsul qurumlar da qollarını təzədən çırmalayıb, yeni ruhla, inam və sədaqətlə işə girişməlidir. Biz gənclərimizi, tələbələrimizi özümüz maraqlandıraq, örnəyi, Gənclər Evlərimiz fəal olsun, xidmətlər əlçatan, ün yetən olsun. Nə bilim, Gənclər Evləri, Olimpiya Mərkəzləri, Regional Gənclər-İdman idarələri aşıb-daşsın. – Əgər belədirsə, daha da güclənsin. 

Gənclər təşkilatlarımız, ümumən QHT-lərimiz milli donor institutlarımızdan daha güclü dəstək görsün. Milli donor institutlarımız köklü gələnəyi olan vətəndaş cəmiyyəti institutları öndə olmaqla, salamat ictimai birliklərimizi “mənimki”, “səninki”, “ötəki” demədən, bağrına basmalıdır. İşi iş bacaranlara – yəni qrantı əsl layihə icra edə bilənlərə vermək lazımdır əsasən. Özəlliklə, xarici donor qurumlarından məhz milli yönümünə, nizamnamə prinsiplərinə, fəaliyyət gələnəklərinə görə qrant ala bilməyən, amma bacarıqları şübhə doğurmayan QHT-lər sol əlin çeçələ barmağı ilə tutulmamalıdır. Abır-həya gözləyən ictimai liderləri görməzdən gəlmək lazım deyil. Məncə, bu kimi məqamlarda bir meyartək, II Qarabağ müharibəsi dönəmində ölkəxarici ictimai xadimlərlə işiylə, haqq işimizə gerçək dəstəklə seçilmiş QHT-lərin iş təcrübəsi də, problemləri də öyrənilməlidir, Qoy, bir ictimai dinləmə, lap qapalı dinləmə keçirilsin və babat maliyyə ayrılmış QHT-lərdən uhulət-suhulətlə soruşulsun: “Azərbaycana neçə dost qazandırmısız? 44 günlük müharibədə sizin vasitənizlə neçə dəstəkçimiz meydandaydı” və s.? Bilməm, anlata bildimmi...       

 DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2023)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əslində, uğur formulası ümumi olduğu qədər də spesifikdir, yəni bir xalq üçün lazım olan uğur qazanmaq keyfiyyətləri başqa bir xalq üçün aparıcı olmaya da bilər. Məsələn, Azərbaycanda (ümumən Şərqdə) uğur formulasında mental qayda-qanunlara, davranış tərzinə istinadı, möhkəm ailə faktorunun, nümunəvi tərbiyənin rolunun hegemonluğunu, milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq faktorunu spesifikliyə aid edə bilərik.

Mən öz şəxsi təcrübəm, eləcə də illərdir ki, davam edən müşahidələrim nəticəsində uğurun qazanılmasında aşağıdakı parametrləri xüsusi olaraq qabardardım:

3). Milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq.

Hər bir fərd öz milli kökünə bağlanmalıdır, dininə hörmət etməlidir. Min illər boyu gələn adət-ənənələr, davranış qayda-qanunları, atalar sözləri, məsəllər və digər folklor nümunələri, oyunlar və ayinlər birləşərək fərdin milli xarakterini formalaşdırır.

Milli kökə bağlı insan öz qabında olan insandır, başqa qabda isə insan heç vaxt özünü rahat hiss eləyə bilməz.

Milli kökü, dini olmayanın istinad nöqtəsi olmaz. İnsan nə qədər kosmopolit olsa belə yenə milli xarakterini qorumalı, nə qədər ateist olsa belə yenə xalqının dini inanclarına hörmət etməlidir.

***

Öncəki günlər isə digər parametrləri açıqlamışdım:

1) Nümunəvi tərbiyə almaq.

Həyatda uğur qazanmaqçün nümunəvi ailədən çıxmaq, ziyalı, dünyagörüşlü, cəmiyyət üçün etiket sayıla biləcək valideynlərdən tərbiyə almaq əlavə, hətta deyərdim ki, çox böyük şərt və stimuldur. Sonrakı mərhələdə bağça və məktəb müəllimlərindən, kollektivdə ustad və qabaqcıllardan, cəmiyyətdə liderlərdən, örnək götürüləcək hər bir şəxsdən əxz edilən tərbiyə, xarakter formalaşdıracaq öyüd, nəsihət və vərdişlər fərdin tam kamilləşməsinə xidmət edir, bu da onun uğur yolunda daha qətiyyətli addımlar atmasına təsir göstərir.

Nümunəvi tərbiyə alan insan sonucda mütləq özü nümunəvi tərbiyəsi olan insana çevriləcək. Bu tip insan da öz növbəsində ətrafındakılara tərbiyəli olmaq mədəniyyətini aşılamağa başlayır, gələcək nəslin tərbiyə əxz edərək formalaşmasına təkan verir.

Primitiv bir misal çəkim. Tərbiyəli olmaq o demək deyil ki, hər hansı bir məclisdə yeməyi süfrəyə dağıtmayasan. Tərbiyəli olmaq odur ki, yanında əyləşən şəxs bunu edəndə onu pərt vəziyyətə salmamaq üçün özünü görməməzliyə vurasan.

2) Möhkəm ailəyə malik olmaq.

Uğura doğru yönələn gəncin möhkəm, sağlam ailədən çıxması, bir-birini anlamaq, bir-birinə güzəştə gedə bilmək üstünlüklü, münasibətlərin inam və etibar üzərində bərqərar olduğu, dedi-qodusuz, qanqaraçılıqdan uzaq, problemsiz ailənin üzvü olması da şərtdir. Belə ailə bütün qüvvələrini həyat hədəfinə yönəltməkdə, bir növ, sənin səfərbəredicin ola bilir.

Burada kişi-qadın münasibətləri də vacib detaldır. Fikri və arzuları üst-üstə düşən ərlə arvadın həyatı qədər gözəl həyat ola bilməz. Möhkəm ailə faktorunun təməlində ailə başçısının ağıllı siyasət yürütməsi (ailəni kiçik dövlət adlandırırlar) başlıca rol oynayır. Gənclər ailə həyatı qurarkən mütləq doğru seçim zərurətini də lazımınca dərk etməlidir. Hər cəhətdən bir-birini təmin edən cütlüklər ailə həyatı qurmalıdırlar. Hətta, belə bir deyim də var: çalış özünlə bir boyda olan arvad alasan, özündən hündürünü alsan ayaqları altında qalıb taptalana bilərsən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bugünkü əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırıram:

28 noyabr. Xanuka günü

Bu gün qardaş yəhudi xalqının böyük bayramıdır, Xanukadır. Bu gün bütün Sinaqoqlarda möcüzənin şərəfinə şam yandırılacaq. Möcüzə isə eradan əvvəl 164 cü ildə Yehuda Makkaveyin ordusunun Çar Antiox üzərində qələbəsi şərəfinə məbədi şamlarla işıqlandırarkən baş verib, cansız aləm canlanıb.

Bayram 8 gün davam edəcək, işıq, sevinc, əylənmək, dadlı qida və şən oyunlar bayramı olan Xanuka hər bir yəhudinin ən sevdiyi bayramdır. Mütləq süfrəyə oladi şirniyyatı qoyulur və mütləq evlərdə şam yandırılır. İlk gün bir, hər gün artıra-artıra son gün də səkkiz şam yandırılır. Məktəblərdə tətil elan edilir, uşaqlara bol hədiyyələr vermək də bayramın atributudur. İsraildə yaşayan uşaqlar fırfıranı fırladıb sehirli “Böyük möcüzə burda olub” söyləyirlər, tarixi vətənlərində yaşamayanlar isə “burda” sözünü “orda” sözü ilə əvəz edirlər.

Gəlin səmimi qəlbdən yəhudiləri bayram münasibətilə təbrik edək!

28 noyabr. Yeni il mövludunun başlanğıcı

Bu bayramı isə xristianlar qeyd edirlər. Qırx gün davam edən mövludda əsas məqsəd xristianları qırx gün ərzində xristian kilsəsinin ən böyük bayramına – İsa peyğəmbərin doğum gününə hazırlamaqdır. Bu gündə bayram piroqu bişirmək, yumurta boyamaq adəti nəsildən nəslə keçir. Tolerant xalqıq, xaçpərəstləri də təbrik edirik.

28 noyabr. “Özünə əlavə baş düzəlt” günü

Darıxan insanların düşünüb təqvimə saldıqları bir gün. Hər cür maddi tələbatları ödənən insanlar darıxanda bundan da ağıllı bir şey tapmazlar ki. Özünə əlavə baş düzəlt. Palçıqdan, plastilindən, gipsdən, daha nədən. Ya da, düzəltməyə bir şey yoxdusa, əlavə başın şəklini çək. Bir başla yaşamaq yaxşıdır, iki başla isə daha yaxşıdır. Bir başın əzilsə belə digərinə güvənə biləcəksən.

28 noyabr. Con Lennon əfsanəsi

1974-cü ilin 28 noyabrında Nyu-Yorkun Medisson Skver Qarden konsert zalında dünyanın musiqi əfsanəsi Con Lennon (şəkildə) son dəfə səhnəyə çıxdı. Sonradan tarixdə qalmaq naminə bir alçaq fanatı tərəfindən öldürülən Lennon hamının yadında elə o son konsertindəki xəfif təbəssümü ilə qaldı, Mişel oxudu, İməcn oxudu. Hər bir müğənni üçün ilk və son konserti həyatının ən əsas konserti olur. Əfsus ki, Con Lennon son konsertinə çıxanda bunun son olduğunu bilmədi. Bilsəydi, bəlkə də yüz milyonların sevgisinin müqabilində səhnədən heç çıxmazdı...

1970-ci ildə İtaliyada fəaliyyət göstərərək dünyanı qorxu altında saxlayan “Qırmızı briqada” sol terror dəstəsi Pirelli zavodunda partlayış törədərək ilk terror aktını həyata keçirmiş olub.1954-cü ildə İtaliya əsilli amerika fiziki, atom bombasının yaradıcılarından biri, Nobel mükafatı laureatı Enriko Fermi dünyasını dəyişib. 1943-cü ildə tarixin məşhur Tehran konfransı baş tutub, Ruzvelt, Çörçil və Stalin faşist Almaniyasının taleyini həll ediblər. 1918-ci ildə Sovet Rusiyası Estoniyanı işğal edib. 1880-ci ildə rus simvolist şair Aleksandr Blok dünyaya gəlib. 1820-ci ildə isə marksizmin banilərindən biri, alman filosofu Fridrix Engels doğulub.

28 noyabr. Öldür ki, abidə qoyasan

Ən nəhayət, sonuncu qeydlərim 2007-ci ildə baş vermiş bir hadisə ilə bağlıdır. Ukraynanın Mariupol şəhərindəki səyyar zooparkdan həmin ilin mayında Qodzilla adlı timsah qaçır. Düz altı aylıq axtarışdan sonra noyabrın 28-də Fövqəladə Hallar Nazirliyinin əməkdaşları onu Mariupol İstilik Elektrik Stansiyasının su blokunda tapırlar. Bu inanılmaz möcüzə idi. Ağıllı timsah yüz minlərlə insanın gözündən oğurlanaraq hardasa 7-8 kilometr məsafə qət etmiş, İES-də sığınacaq taparaq azadlığına qovuşmuşdu, orada da 6 ay müddətində gözə görünmədən yaşamaq hünərinə imza atmışdı. Dərhal xəbər hər yana yayılır. İnsanlarda Qodzillaya qarşı müdhiş simpatiya yaranır. Amma özünə azad həyat qurmuş xoşbəxt timsahı FHN əməkdaşları zorla İES ərazisindən çıxarıb FHN-in yanğındansöndürmə idarəsində saxlayırlar ki, sonradan zooparka qaytarsınlar. Zavallı heyvan oradaca canını tapşırır.

Bu hadisə 6 ay həyəcanda olan bütün şəhər əhalisini sarsıtmışdı, narazılıqlarına səbəb olmuşdu. Sonradan Mariupolda Qodzillaya abidə də qoyuldu. Öldür ki, sonradan abidə qoyasan! Təzada bir bax. Əksərən çox ağıllı insanları da ya çartladıb, ya da güllələyib öldürürlər ki, sonradan onlara uzun-uzadı nekroloqlar yazsınlar, qəbirlərinə çox bahalı əklillər qoysunlar, dövlət təltiflərinə layiq görsünlər, abidə ucaltsınlar. Abidələr əksərən səmimiyyətə deyil, məkrə xidmət edirmiş. Bax belə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2023)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Təqvimdə noyabrın 26-sı Azərbaycan kəlağayısı günü kimi qeyd edilir. Və təbii ki, həmin gündə xanımlarımız başlarına, yaxud çiyinlərinə kəlağayı atmağa hələ çatmasalar da bu əlamətdar gün bəzi tədbirlərlə yadda qaldı. Onlardan ən önəmlisini isə Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi  ilə Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyi həyata keçirdi ki, mən də məhz bu tədbir barədə danışacağam. 

Beynəlxalq Muğam Mərkəzində təşkil edilən tədbir "Anam kəlağayılı bir muğamıydı..." adlı sərgi və konsertdən ibarət idi. 

Konsertdən öncə baş tutan sərgidə Kəlağayı ev muzeyinin 200 qədimi  kəlağayıları,  Əlilliyi olan şəxslərin Peşə-əmək Reabilitasiya Mərkəzinin əl işləri, rəsm əsərləri, Tarix üzrə fəlsəfə doktoru Gülzadə Abdulovanın milli geyimləri, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü rəssam Gülnarə Məmmədovanın rəsm əsərləri, rəssam Sehran Allahverdinin "Kəlağayı" kompozisiyası, xalçaçı-rəssam Natiq Nəcəfzadənin rəsm əsərləri, Güllü Eldar Tomarlının toxuduğu əl işləri  sərgi iştirakçılarına nümayiş etdrildi. 

Tədbiri Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin sədri, tədbirin təşkilatçısı, şair-publisist Güllü Eldar Tomarlı açaraq tamaşaçıları salamladı və vətənin ərazi bütövlüyü, azadlığı, suverinliyi uğrunda canlarını qurban vermiş şəhidləri bir dəqiqəlik sükutla anmağı xahiş etdi.

Güllü Eldar Tomarlı bildirdi ki, Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyi 2023-cü ildə 1 Noyabrdan - 26 Noyabr "Azərbaycan Kəlağayısı" gününədək bölgələrdə "Kəlağayı günləri"ni qeyd edib. Kəlağayı günləri Naxçıvan, Tovuz, Gəncə, Naftalan, Sumqayıt, Şamaxı, İsmayıllı, Şəki, Qazax və Bakı şəhərlərində təntənəli şəkildə  keçirilib. 

Konsertdə çıxış edən Xətai Rayon İcra Hakimiyyətinin İctimai-Siyasi və Humanitar Məsələlər şöbəsinin müdiri Pənah İmanov, AYB-nin üzvü, Gürcüstanın '' Şərəf'' ordenli şairi , “Sazın Sözün Butası” təşkilatının sədri Səadət Buta, gənc şairlər Vüsal Ağa, Gülnar Ümid, Elşad Xaqan, yazıçı, ədəbiyyatşünas Turan İbrahimov, "Dədə Ələsgər Ocağı" İctimai Birliyinin sədri Xətai Ələsgərli, bəstəkar, musiqişünas, şairə Aysel Kərim, Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin üzvləri - Lilpar Qəzənfər, Mətanət UluŞirvanlı, Brilyant Atəş, Lalə İsmayıl, Natəvan Əliyeva, Yasəmən Möhübbətqızı, Könül Nuriyeva və digərləri çıxış edərək Azərbaycanın milli baş örtüyü olan Kəlağayı haqqında maraqlı fikirlərini və təsuratlarını tamaşaçılarla bölüşdülər.

Azərbaycanın Xalq artisti Gülyaz Məmmədova, Əməkdar artist Nuriyyə Hüseynova, müğənni Arif Mehmandost, "Səma" rəqs qrupu, Şəki-Zaqatala Regional Mədəniyyət idarəsinin 4 nömrəli Uşaq Musiqi Məktəbinin xor şöbəsinin müdri Fərqanə Salamova, gənc ifaçı Fatimə Hümmətova, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət universitetinin "Xəzər" xor kollektivi, xorun rəhbəri Əməkdar müəllim, dosent Təranə Yusifova, müğənni Yaqut Almaz, aşıqlardan Ramin Qarayev, Rəfiqə Göyçəli, Avdı Musayev birbirindən maraqlı çıxışlar etdilər. 

Konsertdə vətən müharibəsinin iştirakçıları, qazilər, şəhid ailələri də iştirak edirdi.

Bir sözlə, həmin axşam Beynəlxalq Muöam Mərkəzi kəlağayının sehrində və musiqinin cazibəsində idi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.11.2023)