“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. Hazırda təqdimatda Bakı şəhəri Məktəb Lisey Kompleksidir.

Haşiyəyə çıxaraq bildirmək istəyirik ki, bu gün təqdim edəcəyimiz esse - Fatimə Əmralının "Xəyal etdiyin hər şey gerçəkdir” essesi olduqca mükəmməldir və portalın redaksiya heyəti onu hədsiz bəyənib. 

Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

Quliyeva Esmira Mahmud qızı 15.10.1975-ci ildə Cəbrayıl rayonunda anadan olmuşdur. Tam orta təhsilini 1982-1992-ci illərdə Cəbrayıl rayonu C.Əhmədov adına orta məktəbdə almışdır. 1992-1995-ci illərdə 2 saylı baza tibb məktəbində tibb bacısı ixtisası üzrə təhsil almışdır. 1994-1998-ci illərdə bakalavr təhsilini N.Tusi adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda riyaziyyat ixtisası üzrə almışdır.

​2001-2015-ci illərdə Cəbrayıl rayon Əmirvarlı kənd tam orta məktəbində riyaziyyat-informatika fənn müəllimi vəzifəsində çalışmışdır.

​2004-cü ildə AZMİCROSOFT  LRS-də MS Office proqramlar paketi üzrə kursda iştirak etmişdir, 2005-ci ildə Norveç Qaçqınlar Şurasının Bakıda keçirdiyi Gender və QİÇS mövzusunda  seminarda iştirak etmişdir.

2006-2015-ci illərdə 12 saylı Bakı Peşə Məktəbində İKT fənləri üzrə saathesabı müəllim işləmişdir. 2012-2013-cü illərdə Demokratik Gənclər İctimai Birliyində təlimçi, 2013-cü ildə Qafqaz Universiteti və  "Inkişaf" təhsil mərkəzində Ümumi təhsil səviyyəsi üzrə yeni fənn kurikulumları-informatika fənni üzrə təlimçi, 2013-2014-cü illərdə Edumedya-da “Tədris prosesində Promethean İnteraktiv Texnologiyalarından istifadə üzrə” təlimçi kimi çalışmışdır.

2012-ci il 7-15 fevral aralığında Demokratik Gənclər İB və Hollandiyanın Yaşıl İKT Fondunun təşkil etdiyi “Kompyuter Texnologiyalarının Tədris Prosesində Tətbiqi və Kompyuter Şəbəkəsinin əsasları” mövzusunda təlimdə iştirak etmişdir.

2012-ci il aprel-iyun aylarında Demokratik Gənclər Birliyi və Norveç İnsan Hüquqları evinin təşkil etdiyi “Region məktəblərində İnsan Hüquqlarının Tədrisi” mövzusunda seminarda iştirak etmişdir.

2012-ci il avqust ayında XXI əsr Beynəlxalq Təhsil və İnnovasiya Mərkəzinin keçirdiyi “Ümumi orta təhsil səviyyəsində yeni fənn kurikulumlarının tətbiqi” mövzusunda seminarda 1-ci dərəcəyə layiq görülmüşdür.

2012-ci il oktyabr ayında UNİCEF  “Ümumi orta təhsil səviyyəsində yeni fənn kurikumlarının tətbiqi və fəal təlim” üzrə öyrədənlərin öyrədəni təlim kursunda iştirak etmişdir. 

2012-ci il oktyabrda Kurikulum mərkəzinin təşkil etdiyi “İnternet Texnologiyalarından Tədris Prosesində İstifadə Qaydaları” kursunda 1-ci dərəcəyə layiq görülmüşdür.

2012-ci il noyabr ayında Demokratik Gənclər birliyinin təşkil etdiyi “İnternet Texnologiyalarından Tədris Prosesində İstifadə Qaydaları” kursunda 1-ci dərəcəyə layiq görülmüşdür.

2012-ci il dekabr ayında Biləsuvar rayonu ərazisində yerləşən məcburi köçkün qəsəbəsində Meqasoft LTD və Demokratik Gənclər İctimai Birliyinin təşkilatçılığı ilə Regionlarda gənclərə Dəstək layihəsi çərçivəsində keçirilən kompüter kursunda könüllü təlimçi kimi iştirak etmişdir.

2013-cü il fevral ayında Demokratik Gənclər İctimai Birliyi və Amerikan Beynəlxalq Təlim Mərkəzinin keçirdiyi “Metodiki Mərkəzin İdarə olunması  üçün işçilərin Peşəkarlıq Səviyyəsinin Artırılması” mövzusunda təlim kursunda iştirak etmişdir.

2013-cü il fevral ayında AZFORUM-un təşkil etdiyi “Motivasiya və İnnovasiya”, “Sosial Servislərdən Effektiv istifadə” mövzusunda təlim kurlarında iştirak etmişdir.

2013-cü il aprel-may aylarında Multimedia Mərkəzinin “İnternet texnologiyalarının və sosial servislərin tədris prosesində rolu” mövzusunda təlim kursunda fəal iştirak etmişdir.

2013-cü il 29 dekabrda Azərbaycan Respublikası Təhsil Şurasının təşkil etdiyi Pedaqoji kadrların metodiki, elmi-nəzəri və təcrübi hazırlığının təkmilləşdirilməsi məqsədilə həyata keçirilən “Öyrədənlərin öyədilməsi” layihəsi çərçivəsində “Elektron tədris resurslarının hazırlanması və tətbiqi  qaydaları” üzrə kursda iştirak etmişdir.

2013-cü il iyun ayında Demokratik Gənclər İctimai Birliyinin təşkil etdiyi “Müasir cəmiyyətin qarşısında duran məsələlərin həllində və cəmiyyətin ictimai məlumatlılığının artırılmasında Bloqçuluğun təbliği” təlim kursunda təlimçi kimi iştirak etmişdir.

2013-cü ildən hal-hazıraqədər Ümumtəhsil  məktəbləri üçün hazırlanmış riyaziyyat dərsliklərinin qiymətləndirilməsində  ekspert kimi fəaliyyət göstərir.

2013-2014-cü illərdə “İLİN ƏN YAXŞI MÜƏLLİMİ” müsabiqəsinin qalibi, 2014-cü ildə AMİM tərəfindən keçirilən “Direktorlar üçün strateji planlaşma” modulunu müvəffəqiyyətlə bitirdiyinə görə sertifikat almışdır.

2014-cü ildə “Bugünün və sabahın direktorları” kursunu müvəffəqiyyətlə bitirmişdir.

2015-2020-ci illərdə Bakı şəhəri 129 nömrəli tam orta məktəbdə direktor vəzifəsində çalışmışdır. 2020-ci ildən hal-hazıraqədər Bakı şəhəri Məktəb Lisey Kompleksində direktor vəzifəsində çalışır.

2017, 2020, 2023-cü illərdə BŞTİ tərəfindən fəxri fərmana layiq görülmüşdür. 2020, 2022-ci illərdə Azərbaycan Təhsil İşçiləri Azad Həmkarlar İttifaqı BŞTİ Həmkarlar İttifaqı komitəsi tərəfindən fəxri fərmana layiq görülmüşdür.

Təhsildə İnkişaf və İnnovasiyalar üzrə III, IV, VI, VII Qrant müsabiqələrində qalib olmuşdur.

ŞAGİRD:

Mən Fatimə Xosrov qızı Əmralı 10 mart 2007-ci ildə Şamaxı şəhərində anadan olmuşam. 2013-cü ildə Bakı şəhər Məktəb-Lisey Kompleksinin 1-ci sinfinə daxil olmuşam. 2021-ci ildə Fizika, riyaziyyat və informatika təmayüllü respublika liseyinin 9-cu sinfinə daxil olmuşam. 2022-ci ildə

Bakı Atatürk liseyinin 10-cu sinfinə daxil olmuşam. Hazırda Məktəb-Lisey Kompleksinin 11-ci sinfində oxuyuram. 10 mart 2024-cü ildə keçirilən buraxılış imtahanından 296 bal toplamışam.

12 iyun 2019-cu ildə Lütfi Zadə adına Məktəblilərarası IV Məntiq Olimpiadasında respublika birinciliyi ilə mükafatlandırılmışam.

12 mart 2022-ci ildə KENKEN Beynəlxalq Olimpiadasında qızıl medala layiq görülmüşəm.

20 iyul 2022-ci ildə DərsEvi kursunda 4 aylıq İngilis dili kursunu bitirərək B1+ səviyyə sertifikatı əldə etmişəm.

14 yanvar 2023-cü ildə Yunus Emre Enstitüsü tərəfindən keçirilən Türkcə Yetərlilik imtahanında 93 bal toplayaraq C1 səviyyə sertifikatına layiq görülmüşəm.

29 may 2023-cü ildə Ulusal Antalya Matematik Olimpiadasından bürünc medal əldə etmişəm.

11 iyun 2023-cü ildə Honq Konq Beynəlxalq Olimpiadasında bürünc medala layiq görülmüşəm.

2023-cü ildə Pangea Riyaziyyat Olimpiadasında Gümüş medal sertifikatı əldə etmişəm.

12 noyabr 2023-cü ildə keçirilən TR-YÖS imtahanından 488.39 bal toplayaraq dünya 11-cisi olmuşam.

ESSE:

"Xəyal etdiyin hər şey gerçəkdir”

Bu il gələcək həyatım haqqında qayğılarım var ikən qarşıma Pablo Pikassonun bir

cümləsi çıxdı: “Xəyal etdiyin hər şey gerçəkdir”. Bu cümlə məni uzun müddət

düşündürdü. Bu ifadə sənətkarın yaradıcı baxış bucağını və sənət anlayışını ifadə etmək üçün istifadə olunmuşdur. Pikassonun bu sözü ilə xəyal gücünün gerçəkliklə bağlı olduğunu vurğuladığı düşünülür, ancaq bu ifadə sadəcə incəsənətlə məhdud deyil,

ümümiyyətlə, həyatın müxtəlif sahələrində də məna qazana bilər.

Hər şeydən öncə, xəyal etmək, insanın potensialını kəşf etməsinə imkan verən güclü bir möhvumdur. Xəyal gücü, yeni fikirlərin və innovasiyaların əmələ gəlməsinə şərait yaradır.

Bir insan xəyal edə bildiyi hər şeyi gerçəkləşdirə biləcək potensiala sahibdir, çünki xəyal gücü sərhədləri aşır, imkanları genişləndirir.

Xəyal etməyin gücü, incəsənətlə bərabər eyni zamanda, texnologiya, ədəbiyyat və daha bir çox sahədə də öz əksini tapır. Misal üçün, bir alim kəşfini xəyal etməzdən əvvəl gerçəkləşdirə bilməz. Bir müəllif hekayəsini və xarakterlərini xəyal edərək kitablarını yaza bilər. Bir sənətkar iç dünyasındakıları çölə vurur və yeni bir əsər yaradır.

Xəyal etmək sadəcə gerçəkləşmiş və ya gerçəkləşəcək olan şeylərlə məhdud deyildir.

Xəyal gücü, alternativ həqiqətlər və fantastik dünyalar yarada bilər. Buna görə, bu güc insanların sadəcə mövcud durumla yetinməyib, daha yaxşısını əldə edə biləcəkləri bir vasitədir.

Nəticə olaraq, insanlar potensiallarını və xəyallarını məhdudlaşdırmamalıdırlar. Xəyal gücü insanların sadəcə var olan gerçəkliyi dəyişmələrinə deyil, eyni zamanda gələcəyi

şəkilləndirmələrinə də imkan verir. Bu gün mən tibb təhsili almaq və gələcəkdə insanlara yaxşılığı toxuna biləcək bir həkim olmaq arzusundayam. Xəyallarımı gerçəkləşdirmək üçün bu yolda əmin addımlarla irəliləyir və bir gün hazırda zehnimi bəzəyən bu xəyalların

gerçək olacağına inanıram.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət”  portalı klassik poeziyamızın ünlülərindən olan Mirzə Şəfi Vazehin (1794-1852) indiyədək çap edilməmiş 65 lirik şeirinin dərcini davam edir.  Şeirlər Azad Yaşarın təqdimatında sizlərə çatdırılır.

“Ötən ilin noyabrında görkəmli şair, xəttat və pedaqoq Mirzə Şəfi Vazehin vəfatının 160-cı ili tamam oldu. Bu ildönümüylə bağlı oxucuların diqqətinə təqdim etdiyim silsilə şeirlər Fridrix fon Bodenştedin 1851-ci ildə Almaniyada nəşr olunan “Mirzə Şəfinin nəğmələri” kitabına salınmışdı.

Nüfuzlu dilçilərimizdən Fəxrəddin Veysəlli və Yusif Savalan tərəfindən edilən sətri tərcümələr əsasında onları yazıldığı vaxtdan təxminən 180 il sonra ədəbi irsimizə təkrar qazandırmağa çalışdım. Bu mətnlər M.Ş.Vazeh irsindən çevirdiyim 270 şeirin hələlik çap olunmayan qisminə daxildir.” (Azad Yaşar)

55

Sizə nəsihətimdir:

Baxın, günü sabahdan

günaha bulaşmasın heç bir bəndə nahaqdan.

Şirin sözə, xoş üzə gərək duyulmadıqca,

günahkarı əfv etmək sayılacaqdır bica.

Əğyar bir yol tapıbsa yarın dodaqlarına,

onlar saf busələrlə

gərək kirdən arına.

56   Fatiməyə

Gözəl, sənin mah camalın

Günəşə: “Sən çıxma!” deyir.

Hərçənd günəş batan kimi 

soyuq çökür hər ürəyə.

Gecə üşütməyək deyə,

o da göydə yanan deyil.

Ancaq içim yansın deyə,

vacib deyil görəm üzün,

çünki sənin ay qabağın

xəyalımdan gedən deyil,

qibləsidir ömrümüzün.

Mən hicrindən alışaram,

sən... soyuq-soyuq baxarsan.

Sən – rahatsan, mənsə – nalan,

yandırdınsa, özün də yan!

Məni xoşbəxt elədinsə,

barı sən də ol şadiman.

57

Sənə baş çəkdiyimdə gecənin bir aləmi

o pərğu əllərinə toxundurub əlimi,

ehmalca öpürəmsə sənin al dodağından,

özünü çox da naza qoyma, sevgili canan.

Tək səni sevməkdirsə amalım da, işim də,

aləmə əyandırsa sənə pərəstişim də,

onda mənə halaldır,

sən gəl, heç salma səsə –

həm əlinə iznsiz təmasım,

həm də busən.

Öpüşün gətirdikcə ilhamı ehtizaza,

könlümdən axan sözlər düzülər ağ kağıza.

Hər dəfə oxşadıqca o göyərçin əlləri, 

könlümdən keçər dadım... ləbindəki şəkkəri.

58

Gəl mənə bəhs eyləmə zamandan və məkandan,

çünki onlar qeyb olur röyada, ya yuxuda.

Ya da eşqə düşərək, vüsala qovuş ki, sən,

bəlkə, könlün... zaman və məkan hissin unuda.

59

Kainatın nə qədər dönən səyyarəsi var,

qədimdən təkrarlayar seçilən tək güzarı.

Cismi xakdan yoğrulan insan da gəzər-tozar,

ən sonda daşa dönər – boylar qara məzarı.

Gülüstanda çiçəklər açılar çesid-çeşid,

möhlət bitcək... onlar da tökər öz ləçəklərin.

Ta əzəldən belədir bu fələyin gərdişi:

güclü, cavan məxluqlar basıb yeyər o birin.

Yavaş-yavaş qüruba enir ömür günəşim,

razıyam – hər varlığın əvvəli var, sonu var.

Gec-tez peşkəş ömürü geri alır Yaradan,

görən, eşqsiz ölənlər... bu həyatdan nə anlar?!

60

Duzlu bir zarafatım məclisə xoş gələndə

tez dillənir söhbətə dəxli olmayan bəndə:

“O sözü sən ağzımdan qapdın...

fələk də gördü,

mən də elə bu saat tam onu düşünürdüm!”

Baş qoşma, Mirzə Şəfi,

sənin işin budur, bu –

həyatdan almalısan yazacağın mövzunu.

Onsuz da müdrikliklə keçib bütün həyatın,

məşhurdur el-obada şux sözün, ixtilatın.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2024)

Jalə İslam, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ah! həyatdan əlini biryolluq üzmək nə qədər çətin, həm də nə qədər asan idi. Ya da necə də doyumsuz idik. Necə də bədbəxt və necə də xürrəm idik. Amma necə də nəfəssiz və bir o qədər də qüvvətli idik. 

Keçən dəfə bir şəxs ilə söhbət edərkən bir cümləsi diqqətimi çəkdi. Deyirdi ki, pisliyə can qurban. Bunu deyərək sözünə davam edir və səbəblərini izah edirdi. Üzümə baxaraq -Bu yolun sonu onsuz alovlu torpaq və cəhənnəm vadisidir, belə olan halda yaxşılıqlarımla niyə vaxtımı boş yerə itirim,- deyərək cibindəki son pula içki aldı və məndən ayrılaraq öz yoluna davam etdi. Mən isə otuz qəpik puluma yoldaş olsun deyə əlimi bütün ciblərimdə gəzdirərək on qəpik axtarırdım. Məlum məsələdir ki, avtobus qırx qəpikdir və əgər o on qəpiyi tapmasam, xalqımın düşüncə tərzindən öz qabıma müəyyən qədər mən də qoyduğum üçün beş manatımın başını pozmaq istəmirəm. Və... mən o on qəpiyi tapa bilmirəm. Çantanın dibindən bir beş, bir  də üç qəpik tapıram. Məlum məsələdir ki, onlar da işimə yaramır.

Beynimdə iki variant var :

1.Pisliyə can qurban. 

2.Beş manatın başını poz! 

Nəysə bir az yaxınlıqda olan mağazaya baxıb birinci variantı düşünürəm. Sonra müsəlman olduğum və içimdə hələ də vicdan duyğusunu axtarıb tapıram. Həmçinin on qəpikdən tez tapdığımı düşünüb sevinirəm. Ya da zəngin bir əhatəm olmadığı üçün etdiyim əməllərin nəticələrinə özüm dayanmalı olduğumu anlayıb, öz içimdən özümə, -Öl yerində, heç sənə lazımdır?! -deyirəm. Nəticə isə budur ki, o beş manat artıq yoxdur və nə olursa, o beş manatın başı pozulduqdan sonra olur...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Hələ də mənə elə gəlir ki, Çinqaçkuk və Çingizxan eyni adamdır.

2.

Yeni həyatı bazar ertəsi başlamaq işin hamısı deyil. İşin hamısı onu yarıda, tutalım, çərşənbə günü kəsməməkdir.

3.

Biri vardı, biri yoxdu, bir Cırtdan vardı, hər gün nənəsi ona broyler yumurtasından qayğanaq bişirərdi. Çünki kənd yumurtasının qiyməti 40 qəpiyə qalxmışdı.

4.

-Ad günün mübarək, əlövsət müəllim, yeyib-içmək nə vaxtdır?

-Ramazan, böyük hərflə niyə yazmırsan ki?

-Yaxşı, əlövsət müəllim, Yeyib-içmək nə vaxtdır?

5.

Doğulanda günbəgün, saatbasaat, düz 9 aydan sonra doğulanlar təbii ki, altıaylıq, yeddiaylıq, lap onaylılıqlardan dəfələrlə punktual olurlar. 

6.

Pul cəmi bir problemi həll edə bilmir. Onu hardan əldə etməyi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının daimi müəlliflərindən olan Təranə Dəmir bu gün şeirləriylə sizin görüşünüzə gəlib. 

1.

Bir qız dayanıb sual işarəsinin külək döyən hissəsində,

Bir bulud  atıb özünü qızın ayaqları altına

səma evinin ən üst qatından.

Bir küçə yağışa meydan oxuyur,

Bir ləpir küçəyə.

Bir pəncərə udur buludun göz yaşlarını,

Bir xəyal məktub yazır Tanrıya gecənin adından.

Bir pişik siçan deşiyi axtarır ağzındakı  ovunu rahat-rahat aşırmaqçun qaranlıqda.

Bir ağac asılır üzüaşağı ayağından.

Bir qoca nəvəsiyçün şar üfürür asta-asta, nigaran-nigaran,

Nəfəsi ilişib qalır havada.

Bir rəssam sevdiyi qızın şəklini köçürür gözlərindən varağa,

Bir sevgi üşüyür kirpiklərinin ucunda.

Bir ana   köynək  toxuyur əsğər oğluna,

Bir hörümçək tor  bağlayır  baxışlarında. 

Bir gecə səhərə  tərəf yeriyir ağır-ağır,

Bir səhər dincini alır gecənin dizi üstə.

Bir  köpək gecəyə ulayır , küçəyə ulayır , yağışa, küləyə ulayır.

Bir daş fır-fır fırlanır  köpəyin səsi üstə.

Bir damcı  işıq damır gecənin yanağına,

Bir oğlan üzük şəkli taxır adsız barmağına.

2.

Qadın gəncliyini divardan asmışdı,

Özü isə otaq-otaq dolaşırdı qocalığın başına.

Hər dolandıqca buğda dənəsi boyda  ömründən sürüşüb düşürdü ayağının altına.

Arada başını qaldırıb  sakit -sakit   divardakı qadına  ,  , çıqqaçıqla  vaxt üyüdən  rəngi   tökülmüş  saatına gülümsəyirdi.

Sonra sakitcə barmaqlarını üzünün qırışlarına,

İyirmi   ildən  qalma  günəş ləkələrinə sürtürdü,

Dodağının  çatına  gülümsəyirdi.

Daha  sonra  boynunun ardına  düyünlədiyi  ağappaq saçlarını  qapqara ,ilməsi  qaçmış  yaylığı ilə örtürdü.

Nəfəsi kəsilirdi tənhalıqdan,

Boğurdu   divarlar bu  səssiz, sədasız  , yarımçıq qadını ,

Xəyyallar  gözünə batırdı.

Qapını açıb sakitcə havaya çıxırdı  

 və günə verirdi ayaqlarının yelini ,

Pillələr ardınca daş atırdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Ahəngyol  elmi nəzəriyyəsinin banisi,  sosioloq Əhməd Qəşəmoğluya müraciət edərək ondan nəzəriyyə barədə oxucularımıza bilgi verməsini xahiş edib. 

Əvvala onu deyim ki, son vaxtlar ahəngyol elminə beynəlxalq elmi dairələrdə maraq artıb. Bu münasibət elə ahəngyolun faydalı olmasının qəbul edilməsi kimi də başa düşülə bilər. Amerikanın iki jurnalı məni redaksiya heyətinə üzv daxil etmək üçün dəvət göndəriblər. Bir neçə jurnaldan isə məqalə yazmaq təklifi edilib. İndi mən böyük məmuniyyətlə həmin məqalələr üzərində işləyirəm. Bəli, uzun illər idi ki, mən ahəngyol elminin vacibliyi barədə, necə deyərlər, haray çəkirəm. Korona virus bəlası mənim bu harayımın əbəs olmadığını göstərdi. Məmuniyyətlə qeyd etmək istəyirəm ki, ahəngyol elminin ciddiliyinə ilk inanan xalqımızın fəxri olan, dünya şöhrətli böyük alimimiz Rafiq Əliyev oldu. Geniş ürəkli, əsil elm adamı olan Rafiq müəllim bu elmin tezislərini dahi Lütvi Zadəyə də göndərdi və o da həmin tezisləri Koliforniya Universitetinin elm aləmində çox nüfuzlu olan BİSC elektron jurnalına təqdim etdi. Bundan sonra beynəlxalq aləmdə ahəngyol elminə yaşıl işıq yandı. Xeyli Beynəlxalq elmi konfranslarda məruzələr etdim və yüksək indeksli jurnallarda məqalələr çıxdı. Çindən, Yaponiyadan, Avropa ölkələrindən elmi konfranslara xüsusi dəvətlər aldım. Bu yaxınlarda Amerikanın çox geniş yayılan “Business and Economics” jurnalı da ahəngyol elmi barədə geniş bir məqalə verdi. Görünür bu məqalə də beynəlxalq aləmdə ahəngyola marağı daha da artırıb.

Bəli, artıq korona virus və ümumən yer üzündə baş verən başqa proseslər onu göstərir ki, yer üzündə ahəng pozulduğuna görə, ahəng yolu ilə getmədiyimizə görə bu qədər problemlər yaranıbdır. Bu mənada düşümürəm ki, indi ahəngyol elminin faydası daha artıq səviyyədə duyulacaq və qabaqcıl ölkələr ondan istifadə edəcəklər.

Ahəngyol elminin əsas müddəalarından biri odur ki, əgər kainat ahəng prinsipləri ilə mövcuddursa və fəaliyyətdədirsə, o zaman ahəngi pozan hər bir fəaliyyət hökmən problemlər yaradır. Bu ona bənzəyir ki, məsələn, insanın bədəninə, bu bədənin mövcudluq və fəaliyyət prinsiplərinə uyğun olmayan bir müdaxilə edilsin. O zaman təbii ki, müdaxilə edilən orqanda, ümumiyyətlə bədəndə problemlərin yaranması qaçılmaz olur. Ortaya sual çıxa bilər ki, bəs ahəng prinsiplərini konkret olaraq necə müəyyənləşdirmək olar. Cavab sadədir. Mövcud olan hər bir varlığın özünün konkret təyinatı vardır. Əgər hansısa bir varlıq öz təyinatına uyğun olaraq fəaliyyətdədirsə, o daha çox ahəng vəziyyətindədir. Həmin varlıq öz təyinatına uyğun vəziyyətdəki fəaliyyətindən kənarlaşdığı qədər ahəng vəziyyətindən uzaqlaşır. Ahəng vəziyyətindən uzaqlaşmış obyektlər biri-biri ilə qarşılıqlı fəaliyyətdə olduqca ahəngin pozulması daha da güclənir. Təbiətdəki bütün varlıqlar insan müdaxiləsi olmadıqda öz təyinatlarına uyğun olaraq fəaliyyət göstərirlər və onların fəaliyyəti birbaşa və ya dolayısı yolla təbiətin ahənginə xidmət edir. Buna təbii ahəng deyək. İnsanın öz idraki fəaliyyəti ilə ahəngin pozulmasına xidmət edən bir şey yaratdıqda, o yaranmış şeyin özünün də ahəng prinsipləri olur. Yəni həmin şey də öz təyinatına uyğun olaraq fəaliyyətdə olduqca təbii ahəngi daha çox dağıdır. Ahəngyol elminin ierarxik təsirə dair müddəasına görə, kainatda hər bir alt sistemdə ahəng pozulduqda, üst sistemlər bu ahəngi bərpa etmək üçün hərəkətə keçir. Bu ahəngi bərpa etmək üçün fəaliyyət başlayır. Ahəngi bərpa etmək mümkün olmadıqda həmin alt sistem ləğv edilir. Bunu nəzərə alaraq demək olar ki, insanın idraki yolla, ahəngin pozulmasına yönəlmiş yaratdığı istənilən bir şey, yer üzündə ahəngi pozmaqla yanaşı, kainatdakı üst sistemlərlə münaqişələrin yaranmasına səbəb olur. Üst sistemlərin ahəngin pərpası ilə bağlı hərəkətə keçməsi yer üzündə münaqişələrin, gərginliyin daha da artmasına səbəb olur. İnsanların sayı çoxaldıqca, yer üzündə təbii ahəngi pozan vasitələrin sayı artdıqca bu münaqişələr, gərginlik daha da artır. Ona görə də yer üzərində insanın istənilən bir fəaliyyəti bu deyilənləri nəzərə almaqla həyata keçirilməlidir. Bu deyilənləri nəzərə almadan qurulan iqtisadi nəzəriyyələr, iqtisadi mexanizmlər də uzun müddətli uğur gətirə bilməz. Təəsüf ki, indiki vaxtda bu səhflərin nəticəsində yer üzündə gərgin bir vəziyyət yaranmışdır.

Ahəngyol elminin öz konkret obyekti, predmeti, kateqorial sistemi, tədqiqat metodları vardır. 

Ahəngyol elmi belə bir suala cavab verə bilər ki, yer üzündə indi mövcud olan problemlərin əsas səbəbləri nədir. Artıq min illərdir ki, bütün dini kitablar, peyğəmbərlər, müdrik insanlar bizi yer üzünün ahəngini pozmamağa çağırır. Diqqətlə fikir versəniz, görəcəksiniz ki, bütün dinlərin kəsişmə xətti ahəng ideyasıdır. Hər dinin əsas prinsipləri, öz metodları ilə bizi yekunda dunyanın ahəngini pozmamağa çağırır. Bu ahəngin olması üçün ən mühüm olan insanların mənəvi dəyərlərə münasibətidir. Artıq bütün tarix göstərir ki, ölçüsündən asılı olmayaraq, hansı sosial sistemdə mənəvi dəyərlər öndə olanda o sistem özünü ahəngdar şəkildə tənzimləyir. Mənəvi dəyərlər arxa plana keçdikdə isə gərginlik, qarşıdurma, münaqişələr, müharibələr baş verir. Bu ailədə də belədir, təşkilatda da, ölkədə də, bütün yer üzündə də. İnsanlar əvvəllər, bütün tarix boyu tarixi şəraitə uyğun olaraq cahangirlik, maddiyyatçılıq prinsipləri əsasında fəaliyyətdə olublar. Kapitalizm sistemində müəyyən bir nizam yaransa da, yenə maddiyyat – kapital əsas hərəkətverici qüvvə olub. Mənəvi amillərin həlledici rol oynaması üçün şərait yaradılmasına imkan verilməyib. Orta əsr islam alimləri bunu hiss etmişlər və onların elmi baxışlarının strategiyaları mənəviyyatın önə çəkilməsinə xidmət edirdi. Məhz ona görə də o dövrün elmi, poeziyası mənəviyyata, hikmətə köklənmişdi. Qobusnamə, N. Tusinin “Əxlaqi Nasiri” və bu kimi onlarla kitablar bu ideyaya xidmət edirdi. 16-17 əsrdə dünyəvi elmlərdə diktə qərb alimlərinə keçdi. Onlar isə daha çox rasionalizmə və praqmatizmə, türklər demiş fürsətcilliyə üstünlük verdilər. Dünyəvi elmlər daha çox praqmatizmə kökləndi. Kapitalizmin inkişafı fonunda formalaşan elmlər, xüsusi ilə 18 – ci əsrdə Adam Smitdən başlayan, bu gün də davam edən iqtisadi nəzəriyyələrin kökündə əsasən iki mühüm prinsip dayanır: yer üzündə resurslar(ehtiyyatlar) məhduddur və insanın təlabatı qeyri-məhduddur. İqtisadiyyatın isə əsas vəzifəsi odur ki, elə mexanizmlər qurulsun ki, insanların təlabatı maksimum şəkildə yerinə yetirilsin. Elə dini kitabların, müdrik insanların fəlsəfəsinin dediklərini birbaşa yada salsaq, bu müddəaların təhlükəli olduğunu dərhal görmək olar. İslam alimlərinin də bir çoxunun dediyi kimi, yer üzünün resurslarından səmərəli istifadə edilməli, insanların təlabatları tənzimlənməlidir. Əgər mənəvi amillər haqda danışılmadan elan edilirsə ki, yer üzündə resurslar məhdud və insan təlabatı qeyri-məhduddur, o zaman bütün qarşıdurmalara, fırıldaqlara, müharibələrə, işğallara haqq qazandırmaq olar. Çünki, hər kəs bu məhdud olandan özünə daha çox götürmək istəyir. Amma əslində elm elə bir yolla inkişaf etsəydi ki, insanlar yer üzünün ehtiyatlarından daha səmərəli istifadə etməyin yollarını öyrənsinlər və öz təlabatlarını fəaliyyətlərinə uyğun olaraq tənzimləsinlər, o zaman indi yer üzündə tamamilə başqa bir mənzərə yaranardı. 

Ötən əsrin 70 – ci illərindən başlayaraq yer üzündə baş verən qlobal problemlər də indiki ağır vəziyyətin yaranmasına səbəb oldu. Bu problemlərdən ən birincisi insan artımı problemidir. Təəsüflə demək lazımdır ki, müasir elmi düşüncə bu qlobal problemlərin həll edilməsi sahəsində lazimi işlər görə bilmir. İndiki elmi paradiqmanın prinsipləri problemləri lazımi səviyyədə nəzərə almaqda çətinlik çəkir.

Ahəngyol tamamilə yeni bir elmi paradiqmadır. Misal üçün götürək, indi ən mühüm olan, yer üzünü necə deyərlər lərzəyə salan əhali artımi kimi qlobal problemi. Hamı böyük həyacanla yer üzündə insanların sayının sürətlə artmasından, bununla da yer üzünün resurslarının insanlara çatmayacağından danışır. Həm də bu artım əsasən zəif inkişaf etmiş ölkələrin hesabına baş verir. Həqiqətən də, əhali artımının belə sürətlə getməsinin qarşısını almağa böyük ehtiyac var. BMT əhali artımının sürətini azaltmaq üçün maarifləndirmə yoluna üstünlük verir. Eyni zamanda bir sıra başqa metodlar da həyata keçirilir. Amma yer üzündə əhali artımının sürəti hələ də həyacan verici səviyyədədir. Çıxılmaz bir vəziyyət yaranıb. Ötən əsrin 90 – cı illərindən S. Handiqtonun “sivilizasiyaların toqquşmasının qaçılmazlığı” nəzəriyyəsi ortaya çıxdı. Ahəngyola görə, bu olduqca yanlış, təhlükəli bir nəzəriyyədir. Yer üzünü bir orqanizmlə, lap elə insanın bədəni ilə müqayisə etsək, orqanların biri-biri ilə toqquşmasının qaçılmazlığından danışana nə ad vermək olar? Elə həmin nəzəriyyə kimi baxışlara görə formalaşan çoxüzlü beynəlxalq siyasət hesabına yer üzü indi bu günə gəlib çıxdı. İndi ortaya Bill Qeytsin nəzəriyyəsi çıxıb. İnsanların beynindən Allah sevgisini, Allah ideyasını silmək, insanların bədəninə elektron vasitə olan cipslər yerləşdirmək, vaksinasiya həyata keçirmək və insanların sayını azaltmaq. Çox vəhşi bir yanaşmadır. Amma insanların sürətlə artmasının qarşısını almaq üçün kimlərsə bu ideyanı məqbul olaraq qəbul edə bilər. Təəsüf. Hansı ki, yer üzündə əhali artımının qarşısını çox asan bir yolla almaq olar. 

Ahəngyol elminin müddəalarına görə təhlil etdikdə bu qənaətə gəlmək olar ki, son 50 ildə əhali artımının sürətinin qarşısını almaq üçün həyata keçirilən tədbirlər uğurla seçilməmişdir. Əslində, əhali artımının sürətini azaltmaq üçün yer üzünün artıq təbii yolla sınaqdan çıxardığı metodlardan istifadə edilməliydi. Yuxarıda göstərilən misalda deyildiyi kimi, cərrah hər hansı bir bədənə müdaxilə etdikdə yalnız o zaman uğurlu sonluq ola bilər ki, o bədən sisteminin qanunauyğunluqlarına görə hərəkət etsin. Yer üzü, özü təbii yolla təsdiq etmişdi ki, hər bir ölkədə, bölgədə əhali artımının sürəti o zaman aşağı düşür ki, oranın əhalisin get-gedə savadı artır, mədəni səviyyəsi yüksəlir, hər bir insan zəif inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi yalnız uşaqları üçün yox, həm də özü üçün yaşamağa üstünlük verir. Yəni savad, mədəniyyət artdıqda əhali artımı məsələsi özü-özünə tənzimlənir. Əgər silahlara xərclənən pullar yer üzünün hər yanında əhalinin təhsilinin, elminin, mədəni səviyyəsinin artmasına sərf edilsəydi, eyni zamanda, paralel olaraq maarifləndirmə, beynəlxalq hüquqi nəzarət də həyata keçirilsəydi, o zaman əhali artımının sürəti indikindən xeyli aşağı olardı. Beynəlxalq hüquqi nəzarət dedikdə məsələn, hər bir ölkənin öz əhali artımını özünün tənzimləməsi sahəsində beynəlxalq öhtəlik götürməsini və bu öhdəliyin həyata keçirilməsinə nəzarət nəzərdə tutula bilər. Başqa variantlar barədə də düşünmək olar. 

Aydındır ki, yer üzünün hər tərəfində həmin inkişaf etmiş əhali öz bölgəsinin təbii sərvətlərindən daha çox yararlanmağa kömək edərdi. Təbii sərvətlərdən istifadə sahəsində elmin qazanacağı yüksək nəaliyyətlər yer üzündəki resursların indikindən qat-qat çox olmasına imkan verəcəkdi. Əhali bütün yer üzündə, bir çox Avropa ölkələrində olduğu kimi get-gedə təbii yolla azalacaq və elmin, texnikanın inkişafı hesabına istifadə olunan təbii sərvətlər daha da çoxalacaqdı. Yer üzündə elm, mədəniyyət xeyli inkişaf edəcəkdi. Bu həqiqət hamı tərəfindən dərk ediləcəkdi ki, hər bir sosial sistemdə ahəngdar inkişafa kömək edən mənəvi dəyərlərə üstünlük verdikdə o sosial sistem özü-özünü ahəgdar olaraq tənzimləyir. Əks halda münaqişələr, ziddiyyətlər, qarşıdurmalar günü-gündən artır. Qlobollaşma olduqca faydalı nəticələr verəcəkdi. Silahlanma, güc nümayişi üstünlük kimi yox, gerilik əlaməti kimi beynəlxalq aləmdə tənqid olunacaq və onun qarşısı daha uğurlu şəkildə alınacaqdı. Tamamilə yeni bir əxlaqi-mənəvi münasibətlər, siyasət formalaşacaqdı. Təəsüf ki, bu baş vermədi və yer üzü indiki acınacaqlı vəziyyətdədir.

Amma necə deyərlər, hələ də bütün şanslar itirilməyib. Güc mərkəzləri, böyük dövlətlər, ciddi elm mərkəzləri yer üzünün təbii, ahəngdar inkişaf yollarını axtarmağa qərar verə bilsələr yaxın onilliklərdə olduqca müsbət dəyişikliklər baş verə bilər. Ahəngyol elmi bu sahədə olduqca faydalı ola bilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2024)

Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və İncəsənət"

Bu dəfəki EKSPRESS-SORĞUnun sualı adamı bol-bol düşünməyə və olduqca maraqlı cavablar verməyə vadar edir. 

Dünyasını dəyişmiş hansı məşhur şəxslə görüşmək istəyərdiniz? 

Onun hansı əməli, hansı işi sizi bu qədər təsirləndirib ki, məhz onu görmək istəyirsiniz?

Ondan hansı sualınıza cavab almaq istəyərdiniz? 

MƏNİM CAVABIM:

Mən əslən Novxanılıyam və düzünü desəm,  gözümü açandan bəri başda babam olmaqla bütün ailə böyüklərimdən, ata-anamdan daim həmyerlim olan Məhəmməd Əmin Rəsulzadə haqqında ağız dolusu söhbətlər eşitmiş və yaşım artdıqca eşitidiklərimlə yetinməyib ulu öndəri özüm araşdırmağa başlamışam. Rəsulzadənin həm ictimai, həm siyasi fəailyyəti məni çox təsirləndirsə belə mənim üçün onu özəl edən fəaliyyətlərindən daha çox fədakarlıqları, əlinin əməyi, gözünün nuru ilə əsrəyə gətirdikləridir, bunlara xüsusi heyranlıq duyduğum üçün mənə keçmişdən biri ilə görüşmə imkanı verilsə bu fürsəti ulu öndər ilə dəyərləndirmək istəyərdim.

Düşünülə bilər ki, həm dövlətimiz, həm də xalqımız üçün minlərlə dahi şəxsiyyət canla başla çalışmış və fədakarlıqlar etmişdir, bəs niyə məhz Məhəmməd Əmin Rəsulzadə?Həmyerlim olduğu üçünmü? Təbii ki, xeyr. Əlbəttə həmyerlim olması onu daha yaxından tanımağıma vəsilə olsa belə onunla görüşüb tanış olmaq istəyimin əsas səbəbi ilk istiqlaliyyət kəliməsinin təməlinin məhz özü tərəfindən atılması olmuşdur.

Uıu öndərin məni ən çox təsirləndirən əməli məhz bayrağımız üçün sərf etdiyi əməyi, həyat yoldaşı və anası (istinad etdiyim mənbələr tam ad vermir) ilə birgə gecə-gündüz ay-ulduzlu üçrəngli bayrağı ilmək-ilmək toxuması olmuşdur.

O, öz gündəliyində bayraq haqqında yazırdı ki, öz milliyyətini və dinini bilməyən xalq ayaqda qala bilməz, şəhidini unudanın torpağı Vətən olmaz. 

Tarix boyu hələ Göytürk dövlətindən bu yana mavi rəng türkçülüyü simvolizə etmişdir. Mavi rəngin ardından gələn qırmızı şəhid qanına işarə olmuş və ən sondakı yaşıl rəng islamı dayaq tutan ölkə olmağımızı simvolizə etmişdir. Hətta, o zaman yaxınlarından bir kəsin (adı qeyd olunmur) yaşıl rəngin ən sonda gəlməsinin səbəbini soruşmasına Rəsulzadə öz qeydlərində yazır ki:

"Qoy, bizim türkçülüyümüz və türk qanından olan şəhadətimiz islamı özünə dayaq bilsin. Lakin, biz dini yox dünyəvi dövlətik".

Rəsulzadə bayraqdan əlavə ilk dəfə türkçülük, istiqlaliyyət, müstəqillik şüarlarını irəli çəkən, vahid dili türk dili edən, sosial sahədə islahat keçirib kəndlilərə pay torpağı paylayan, vahid ordu yaradan şəxsiyyət olmuşdur, lakin onun bayrağımız üzərindəki əməyi hər zaman mənim zənnimdə daha üstün təqdir olunub və olunmağa da davam edəcəkdir

Düzü, düşünəndə ki, mənim onunla görüşə biləcək və hətta sual ünvanlaya biləcək bir fürsətim olar, hər nə qədər mümkün olmasa belə xəyalı adəta qəlbimu titrədir və beynimdə saysız-hesabsız suallar canlanır. Ancaq belə bir fürsət olsaydı mən Rəsulzadə ilə məhz 21-ci əsrdə bəşəriyyətin sivilizasiyalaşmasının ən zirvəsində qarşılaşmaq istəyərdim və ona hal hazırdakı mövcud rejimlə bağlı bir neçə sualım olardı. Verəcəyim suallar saysız-hesabsız olsa belə ən çox Rəsulzadəni indiki dövrdə görüb onun özünü necə hiss etdiyini, cəmiyyətimizdən məmnun olub-olmadığını soruşardım, soruşardım ki, yaşadığı repressiyalara, müqavimətlərə, hətta və hətta ailəsini, doğmalarını itirməsinə belə dözüb qurmağa çalışdığı cəmiyyəti belə təsəvvür etmişdimi?

Dəydimi istiqlaliyyət uğrunda hər şeyi gözə almağa?

Xəyalı ilə sinəsində ilğımlar çağlayan müstəqillik eşqi bu idimi?

Yoxsa indiki cəmiyyətə baxıb güllələnən oğlunuz və sürgündəki qızınıza görə məyusluq hissimi keçiririsiz?

Yaraşdımı bizim göylərdə dalğalanan 3rəngli al yazmalı bayrağımız şəhid tabutlarına?

Biz sizin yanınızda ola bilmədiyimiz insanlardan utanmalıyıqmı?

Mən susum vicdanlar danışsın.

Qələm yazsa belə hiss edilənlər sadəcə qəlbimizi yaralayar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Güney şairlərinin şeirlərindən seçmələri dərc etməkdədir. Bu dəfə Əbasət Purhəsənin yaratdığı lövhələrlə sizləri tanış edirik. Rubrikanın aparıcısı “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağladır.

Əbasət Purhəsən

Şair Əbasət Purhəsən, 1982-ci ilin avqust ayının 21-də Qaradağın Əhər şəhərində dünyaya göz açıbdır. İllərdir çarpara şeirləri ilə tanınan Əbasət şəhərin Bariz Ədəbi Dərnəyinin (BƏD) başqanıdır.

BİZ BEŞ YOLDAŞIYDIQ

Biz beş yoldaşıydıq məhəlləmizdə,

İtlər ulayırdı küçələrində.

Biz beş yoldaşıydıq, biz beş beyni qan,

Əhərin dumanlı gecələrində.

Gündüzlər, gecəyə fikirləşirdik,

Gecələr, gündüzə fikirləşirdik.

Bizi aldadırdı matikli qızlar,

Yenə aldanmağa hazırlaşırdıq.

On beş yaşındaydıq həyatımızda,

Həyat bizdən qoca, arzumuz təbriz.

Hələ fikirimiz böyüməmişdən,

Günlər sovuşurdu, böyüyürdük biz.

Fəsillər sovuşdu, illər sovuşdu,

Nə oynaya bildik, nə gülə bildik!

Beş oğlan əhərdən dünyadan köçüb,

Dörd oğlan təbrizdə dünyaya gəldik!

Bizlər yerimizi dəyişə bildik,

Nədən fikrimizi dəyişənmədik?

Görən bu dünyanın dalında nə var?

Qaranlıqlarınan güləşənmədik!

Qəfələr bucağı yerimiz idi,

Ürəyi doluyduq, beyni boşuyduq.

Aldadırdı bizi bəzəkli təbriz,

Biz beş yoldaşıydıq, biz beş daşıydıq.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sadıqov soyadlı mahir ifaçılar çox olub:- pianoçu Çingiz Sadıqov, opera sənətçisi Rəsmiyyə Sadıqova, qarmonçalan Abutalıb Sadıqov, milli nəfəs və simli alətlər ifaçıları Həsənağa Sadıqov, Çoşqun Sadıqov, tarzən Elman Sadıqov, cazmen Vaqif Sadıqov və s.. 

Bu gün sizə onlardan biri- virtuoz qarmon ifaçısı Ənvər Sadıqov barədə söhbət açmaq istəyirəm...

Deyir ki,- “Valideynlərimin söylədiyinə görə uşaqlıqda musiqiyə çox diqqətli olmuşam. Baxmayaraq ki, indiyədək rəqs edə bilmirəm, amma ritmi tutmağı bacarırdım. Böyük bacılarım musiqi məktəbinə gedirdilər, onlar məşğul olanda mən harada səhv etdiklərini hiss edirdim, pianoya yaxınlaşıb lazımi notu basırdım. Bir qədər böyüdükdən sonra mağazada qarmon gördüm və özümü saxlaya bilməyib valideynlərimdən tələb etdim ki, mənə qarmon alsınlar, vəssəlam! Valideynlərim bunun qəti əleyhinə idilər, gəl bir olmasınlar- hər ikisi riyaziyyatçıdır, atam MDU-da oxuyub, təbii ki, öz yeganə oğlunun da taleyini başqa cür görmək istəyərdi. Ümumiyyətlə məni ciddi nizam-intizamla böyüdürdülər, indi belə tərbiyənin bütün müsbət cəhətlərini aydın görürəm, yeri gəlmişkən, öz övladlarıma da tətbiq edirəm, əlbəttə ki, başqa nəsil olduğuna görə bir qədər fərqli.”

 Məktəbdə pis oxumayıb. Yaddaşı yaxşı olduğundan dərslərə elə tənəffüslərdə hazırlaşıb girirdi. Amma musiqiyə olan həvəsi onu rahat buraxmırdı. Bir tərəfdən valideynlərinin verdiyi tərbiyə, digər tərəfdən musiqiyə aludə olmağı onu küçənin mənfi təsirindən mümkün qədər təcrid edirdi. Baxmayaraq ki, uşaqlarla futbol da, bilyard da oynayıb, lakin ziyanlı şeylərdən uzaq olub. Onu yalnız musiqi maraqlandırırdı...

“Həmyaşıdlarım məndən fərqli olaraq çox dəcəl idilər və mən özümü məhlə uşaqlarının yanında rahat hiss etmirdim. Tədricən onlardan uzaqlaşıb həyat baxışlarımız oxşar olan insanlarla dostluq etməyə başladım. Yeri gəlmişkən, onların da çoxuna yolunu azmağa imkan vermədim. Məsələn, yaşıdlarımın saatlarla blokun qarşısında çöməlib oturduğunu görürdüm, yaxınlaşıb klubda mənimlə birgə məşq etməyi təklif edirdim. Beləliklə, tədricən öz əhatə dairəm yaranırdı və musiqini onlara aşılaya bildim. Musiqi narkotik kimidir, amma xeyirli narkotik. Aludə oldunsa geriyə yol yoxdur.”- söyləyir...

Xalq musiqisi ifaçı sənətinin əsasıdır, onu mənimsəmədən uğurlu musiqiçi olmaq mümkün deyil. Prinsipcə, incəsənətdə qəbul olunmuş standartlar var, qalan hər şey törəmədir. Buna görə də, ifaçıdan ilk növbədə xalq musiqisinə əsaslanan xətti və orijinallığı qoruyub saxlamaq tələb olunur...

Deyir ki,- Ümumiyyətlə, hesab edirəm ki, istənilən ailədə ən azı bir xalq aləti olmalıdır ki, uşaq onu görsün, daha yaxşısı isə eşitsin. Qarmon muğam ahəngi ilə həm diapazonuna, həm də səslənməsinə görə yaxşı uzlaşır. Və konkret olaraq bu, mənim üçün az oldu, nə isə daha çox şey istəyirdim, daim axtarışda idim. Paralel olaraq "Eagles", "ABBA", "Imagination", "Shakatak", Vaqif Mustafazadənin musiqisini dinləyirdim. Sonuncu məni valeh edirdi, həmişə düşünürdüm ki, onun erkən ölümü təbiidir, çünki o, mümkün olan hər şeyi edib. İmprovizasiya- ayrıca bir incəsənətdir, uzaqlara aparan, düşünməyə vadar edən bir incəsənət.

Baxmayaraq ki, “qarmon” “harmoniya” sözündən əmələ gəlib, mənə elə gəlir ki, harmoniyanı bu alətdə ilk olaraq məhz mən tətbiq etmişəm, nə qədər təvazökarlıqdan uzaq olsa da. Harmoniya mənim nail ola bildiyim bir şeydir, musiqiyə mənim öz yanaşmamdır. Gündüz başqa musiqini dinləyirdim, axşam toylarda çalırdım, hər dəfə hiss edirdim ki, mənim çalğım ümumi fonda fərqlənir. Mənə qulaq asmağa başladılar…

Valeri Koftunu dinləyirdim və ciddi-cəhdlə akkordeon ifasını qarmona keçirməyi bacarırdım, bu isə kifayət qədər çətindir. Nəticədə o, təsadüfən mənim ifamı dinlədi və 2001-ci ildə “Exo Moskvı” radiosunda bir saatlıq verilişi mənim yaradıcılığıma həsr etdi...”

Burada yadıma ABŞ-da yaşadığım illər düşdü. Və mən Ənvərlə bağlı o hadisəni belə xatırlayıram...

Bəli, do, re, mi, fa, sol, lya, si- ilk baxışdan adi görünən bu sıralama səsə çevriləndə ilahi möcüzə yaradır. Yeməkxanada əyləşib nahar etməyə hazırlaşırdım. Telefonumu əlimə götürüb, "YouTube"də Ənvər Sadıqovun "Təəssürat" adlı konsertinin videosunu seçdim. Düyməni basıb videonu hərəkətə gətirdim. Qulaqcıqdan istifadə etməyi xoşlamadığımdan ecazkar musiqi sədası altında qarşımda olan təamlardan dadmağa başladım. Yaxınlıqdakı masada 7-8 gənc amerikalı əyləşmişdi. Gənclər deyib gülə-gülə nahar edirdilər. Birdən həmin masaya qəribə bir sükut çökdü. Hiss etdim ki, onlar musiqiyə diqqət kəsiliblər. Bir qədər sonra gənclərdən biri mənə yaxınlaşıb xahiş etdi ki, telefonun səsini ucaldım. Səsin zəif olduğunu görüb, başqa birisi bel çantasından çox da böyük olmayan səsgücləndiricini çıxarıb, telefonu "Bluetooth" vasitəsi ilə ona qoşmağı xahiş etdi. Və musiqi sədaları yeməkxananın salonuna yayıldı. Hamı Ənvərin barmaqlarının yaratdığı səsin sehrinə düşmüşdü. Arada məndən soruşdular ki, bu hansı ölkənin musiqisidir, ifaçı kimdir?

Birtəhər anlatdım ki, Azərbaycan adlı keçmiş sovet ölkələrindən birinin musiqisidir, ifaçı da Ənvər Sadıqovdur. Sən demə, həmin gənclər Miçiqan Dövlət Universitetinin musiqi fakultəsinin tələbələri imiş. 1 saat 45 dəqiqəlik konserti böyük həvəslə dinləyib, sonda hamısı, yəni yeməkxananın həmin hissəsində olan 20-30 adam ayağa qalxaraq, ölkəmizin adını yarıdüz, yarısəhv- "Long live Azerbaijan!"- deyə, alqışlamağa başladılar. Kaş o mənzərəni siz də görəydiz, qürur hissi qəhərə dönüb necə boğazımda ilişib qalmışdı. Sevincdən gözlərim yaşarmışdı. Amerkalıların Azərbaycan musiqisinə verdikləri bu dəyər və yaşadığım bu hadisə iki gün idi ki, məni rahat buraxmırdı. Ənvərə təşəkkürümü bildirmək, ona- var ol, qardaş, barmaqların var olsun!- deməyə tələsirdim. Nə yaxşı ki, belə sənətkarlarımız var, onlar öz ifaları ilə möcüzə yaradıb Azərbaycan musiqisinin nə qədər gözəl olduğunu dünyaya çatdıra bilirlər. Musiqisi gözəl olan xalqın mənəviyyatı da gözəldir. Bəli, yaşasın, var olsun, Azərbaycan!..

Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, "Qaytağı" instrumental ansamblının bədii rəhbəri, ustad musiqiçi Ənvər Sadıqov  dünən növbəti ad gününü qeyd etdi. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayırıq.

Çox yaşa, Ənvər!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.05.2024)