Amil, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün sizlərlə qədər barəsində danışmaq istəyirəm. Qədər İslamda 2 hissəyə bölünür: 1.ixtiyari; 2.izdirari

Hansı yerdə anadan olacağmız, ana-atamızın kim olacağı, hansı cəmiyyətdə doğulacağmız kimi şeylər izdirari, yəni seçə bilmədiyimiz şeylərdir.

İxtiyari qədərə isə hansı dinə inanacağmız, hansı məzhəbdən olacağmız və ya Allaha inanıb inanmayacağmız kimi şeylər daxildi.

İslamda ilah, yəni Allah zamandan və məkandan münəzzəhdir. Yəni Tanrı üçün keçmiş, indiki, gələcək kimi bir anlayış yoxdur. O elə bir varlıqdır ki, hər 3 zamanı eyni anda görür və bilir. Beləliklə, Sənin seçimlərini də bilir. Yəni Səni yaradıb və Sənin bütün həyatında edəcəyin fəaliyyəti bilir.

Və inanca görə bunu alın yazısı olaraq qeyd eləyir. Dua eləməklə isə Sən şüurlu olaraq Tanrının həyatına müdaxilə etməsini istəyirsən və Tanrı Sənin həyatındakı müəyyən hadisələrə müdaxilə edir. Müəyyən vaxtlarda o, duanı qəbul edib müdaxilə edir və Sənin həyatında müəyyən şeyləri düzəldir, müəyyən zamanlarda isə bunu etmir. Ümumilikdə, Tanrı Sənin həyatına bütün dönəmlərdə müdaxilələr edir. Bu Onun iradə sahibi bir varlıq olmasını göstərir. Sən bir hərəkət edərkən orda həm Tanrının müdaxiləsiylə, həm də öz iradənlə iş görürsən. Bir hadisənin baş verməsində neçə faiz Allahın iradəsi, neçə faiz insanın iradəsi olması sualına isə İslam alimləri "bilmirik" cavabını veriblər.

Qədər mövzusunda 3 cərəyan var :

1. Qədəri rədd eləyənlər.

Yəni Allah heç nə yazmıyıb, insan nə istəyir, özü edir deyənlər. Bu absurddur.

2. Qədərcilər. 

Yəni insanın heç bir iradəsi yoxdur, "suya düşən bir yarpağ misalı, su hara aparsa ora doğru irəliləyir". Bu da absürddür. Çünki həm Allah insanı yaradlb, həm də ona iradə verməsə, bu zaman cənnət-cəhənnəmin də bir anlamı olmaz ki.

3.İslamiyyət inancı.

Və burda Allah insanın qədərini bilir, cüzi iradə verib, lakin müəyyən yerlərdə ona müdaxilə edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.01.2025)

Bakıda yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsinə müdaxilə faktı aşkar olunub. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu barədə AzərTAC-a Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətindən məlumat verilib.

Bildirilib ki, Dövlət Xidmətinin Bakı Regional İdarəsi tərəfindən yanvarın 9-da Yasamal rayonu, Rostropoviçlər küçəsi, 19 ünvanında yerləşən 5595 inventar nömrəli yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsinə müdaxilə faktı aşkar edilib. Abidəyə baxış keçirən zaman qanunsuz söküntü işlərinin aparıldığı müəyyən edilib. Əraziyə dəvət olunmuş aidiyyəti dövlət orqanlarının əməkdaşları ilə birgə söküntü işləri dayandırılıb. Aparılan qanunsuz müdaxilə hallarının aradan qaldırılması ilə bağlı xəbərdarlıq olunub.

Buna baxmayaraq yanvarın 19-da qanunsuz söküntü işlərinin yenidən təkrarlandığı aşkar edilib. Aşkar olunmuş fakt üzrə Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi yanında Bakı Şəhər Memarlıq və Şəhərsalma Baş İdarəsi ilə birgə qanunsuz görülən işlər dayandırılıb.

Abidənin əvvəlki vəziyyətinə qaytarılması üçün tədbirlər davam etdirilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.01.2025)

Aysel Kərim, Accel Group-un baş direktoru, Gənclər mükafatçısı. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Heç nə unudulmur və heç kəs yaddan çıxmır!

Ötən həftə - yanvar ayının 17-si Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqında 20 Yanvar faciəsinin 35-ci ildönümü ilə əlaqədar olaraq anım tədbiri keçirildi. Tədbiri ön sözlə Xalq artisti, AMEA-nın müxbir üzvü, professor, ABİ-nin sədri Firəngiz Əlizadə açdı. 

“Təəssüflər olsun ki, 20 yanvar günü bizim heç də xoş günümüz deyil. Bu il Qanlı Yanvar hadisələrindən 35 il keçməsinə baxmayaraq, həmin faciəli gecənin ağrıları səngimir. İmperiya siyasətinin və sovet hərbi maşınının qurbanı olmuş yüzlərlə günahsız insanın ölümü yaddaşımızdan heç vaxt silinməyəcək. Eyni zamanda, bu gün bizim hamımız üçün müstəqillik uğrunda mübarizə aparan Azərbaycan xalqının şərəf və qəhrəmanlıq səhifəsidir. 

Bizim həyatımızda təbii ki, gözəl hadisələr çoxdu. Elə ən birincisi, şanlı qələbəmizdir. Biz çox böyük şövqlə bu hadisəni öz yaradıcılığımızda - hərbi marşlarda, mahnılarda, böyük həcmli əsərlərdə əks etdirmişik. Azərbaycan tarixinə nəzər salsaq, görərik ki, millətimizin taleyində həm faciələr, həm zəfərlər baş verib. Bu hadisələr içərisində ən təsirləndiyim məhz 20 yanvar hadisəsi olub. Ona görə ki, kitablardan, televiziyadan yox, öz gözümüzlə bunun şahidi olduq, bu ağrını yaşadıq. Bizim yaşadığımız binanın həyətində rus tankları dayanırdı. Biz o hadisələri yaxından izləyirdik. Bildiyiniz kimi, mənim həyat yoldaşım kinorejissordu. Bu hadisələri lentə alarkən böyük şücaət göstərdi. Konsertlərimi lentə almaq üçün xaricdən aldığımız kameraya təəssüflər olsun ki, bu faciə çəkilməli oldu. Milli faciəmizə ehtiramla yanaşmaq hər bir sənətkarın, hər bir yaradıcı şəxsin mənəvi borcudur. Bu illər ərzində bəstəkarlarımız o faciəvi günlərin kədərini, qəhrəmanlığını özündə əks etdirən müxtəlif janrlarda əsərlər yazıblar. Simfoniyadan, oratoriyadan başlamış mahnılara qədər. Bu əsərləri təbliğ etmək, ifa etmək lazımdır, onlar dillər əzbəri olmalıdır, insanlar eşitməlidir. Ona görə ki bu bizim tariximizdir. Həmin əsərlər ənənəvi olaraq Bəstəkarlar İttifaqının 20 Yanvar faciəsinə həsr olunmuş tədbirlər proqramına daxil edilir. Bu gün isə həmin ənənənin janr diapazonu genişləndirilərək sənədli filmə müraciət edilib. İstərdim kinorejissor Cahangir Zeynallının sənədli filmini izləyək. O özü çox təvazökar insandır. Amma diqqətinizə çatdırmaq istərdim ki, o, öz həyatını riskə ataraq təhlükələrdən çəkinmədən bu unikal kadrları ərsəyə gətirə bildi. Gəlin, filmi izləmədən öncə bir dəqiqəlik sükutla şəhidlərimizin əziz xatirəsini yad edək.”

Bax, belə bir çıxış etdi Firəngiz xanım. Bir dəqiqəlik sükuta daldı hamı, sonra isə film nümayişi oldu. 

“20 Yanvar” adlı sənədli filmdə kinorejissorun həmin dövrdə lentə aldığı videomateriallara və tarixi faktlara, müəllif araşdırmalarına əsaslandığını gördük. Sənədli filmin nümayişindən sonra tamaşaçıların alqışnı göz yaşları əvəz etdi. Bir həftə keçməyinə baxmayaraq, izlədiyim kadrlar hələ də mənim gözlərim önündə canlanır, hələ də qəhər məni boğur, kadrların emosional təsirindən ayrılmaq çətindir. 

Milli Məclisin deputatı Aydın Mirzəzadə, Xalq yazıçısı Elmira Axundova 20 Yanvar hadisələrinin Azərbaycanın suverenliyi, müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda əhəmiyyətini vurğulayaraq, xalqımızın milli faciəsini azadlıq uğrunda mübarizənin qəhrəmanlıq səhifəsi kimi dəyərləndirdilər.

Sonda isə tanınmış kinorejissor, Əməkdar incəsənət xadimi Cahangir Zeynallı kürsüyə dəvət olunaraq Qanlı Yanvar faciəsi ilə bağlı xatirələrindən, həmin dövrdə müəyyən videomaterialları lentə alarkən qarşılaşdığı təhlükələrdən və şahidi olduğu hadisələrdən geniş halda bəhs etdi. Kameranı xaricə qaçırdarkən hava limanında üzləşdiyi gərgin, çətin anları həyəcanla izah etdi, gözləri doldu. Bu filmin əslində 1 saatdan ibarət olduğunu və bu gün filmin qısaldılmış formasının nümayişi olunduğunu vurğuladı. Tamaşaçılardan xahiş etdi ki, alqış və təbriklər olmasın. “Bu, hər bir azərbaycanlı kimi mənim də borcumdur” deyə vurğuladı. 

Azərbaycan xalqı 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsini əziz tutur. Hər il faciənin ildönümü izdihamlı ziyarətlərlə müşayiət edilir, xalq istiqlal fədailərinin məzarlarına faciənin simvoluna çevrilmiş al qərənfillər düzür, onları qürurla anır, qatilləri lənətləyir, bu faciəni törədənlərə dərin nifrətini bildirir.

Hər il yanvarın 20-də Bakı vaxtı ilə saat 12:00-da Azərbaycanın bütün ərazisində 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad olunur, gəmilərdən, avtomobillərdən və qatarlardan səs siqnalları verilir, hüzn əlaməti olaraq dövlət bayraqları endirilir.

Azərbaycan xalqına zəfər yaraşır. Arzu edirəm bəd günlər yalnız keçmişdə qalsın. Vətənimiz xoş günlərə bürünsün. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.01.2025)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qardaş Türkiyədən budəfəki ədəbi qonağım həvəskar yazar Halil Aydın bəydir. 

Ekspress sual-cavab etdim. 

Ən müxtəlif təbəqədən insanlar ədəbi yaradıcılığa baş vururlar. Çox maraqlıdır ki, Halil Aydın bəyin sahəsi…

Yaxşısı budur, özü desin. 

-Salam Halil Aydın bəy! 

Necəsiniz? Zəhmət olmasa öncə özünüz haqqında məlumat verərdiniz.

-Aleykümselam. İyiyim, teşekkür ederim. Türkiye de Bursa  belediyesinde otobüs şoförü olarak çalışıyorum.

-Maraqlıdır. Əsərləriniz haqqında məlumat verə bilərsinizmi? Deyilənə görə, kitabınız da çıxıb. 

-Şiirler yazırım. Evet, “Şiir defteri" adında bir kitap yayınladım.

-Azərbaycan və Türkiyə sizin üçün nə deməkdir?

-Azerbaycan ve Türkiye kardeşiz. Tek millet iki devlet kabul ediyorum.

-Hansı ədəbiyyata üstünlük verirsiniz?

-Geleneksel edebiyata önem veririm.

-Gələcək planlarınızdan bəhs edə bilərsinizmi?

-Elimden geldiği kadar yazmaya ve geliştirmeye çalışıyorum.

-Geniş danışmasaq belə, yenə də sizə təşəkkürlər. Bu çox yaxşıdır ki, sənətinizlə poeziya uyğun gəlməsə belə, sizdə şeirə bu qədər sevgi var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.01.2025)

Səbinə Yusif, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü, tanınmış rəssam, hamımızın əzizimiz Qafar Sarıvəllinin 69 yaşı tamam oldu. Fırça ilə gözəllik yaradan rəssam həm mənzərə, həm natürmort, həm portret çəkir. Rəng palitrası çox zəngindir. 

Qafar Sarıvəlli 1956-cı il yanvarın 17-də Qazax rayonunun Kəmərli kəndində anadan olub. 1973-cü ildə Kəmərli kənd orta məktəbini bitirib. Həmin ildə Ə.Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbinə daxil olub. 1980-ci ildə rəssamlıq məktəbini bitirib. Ailəlidir, iki övladı var.

1985-ci ildən Respublika və Beynəlxalq sərgi-müsabiqələrinin daimi iştirakçısıdır. 1997-ci ildən Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvüdür. 2002-ci ildə ilk, 2005-ci ildə ikinci fərdi sərgisi keçirilib. 100-dən çox kitaba tərtibat verib, illüstrasiyalar çəkib. Rəsmlər toplusundan ibarət 5 kitabı çap olunub (1996, 2001, 2005, 2008 və 2021-ci illər).

O, həm də “Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyinin üzvüdür. Bu səbəbdən doğum gününə elə ən birinci təbriki də cəmiyyətin İdarə Heyətinin sədri, professor İlham Pirməmmədovdan, İctimai Birliyin üzvlərindın alıb. 

Qafar Sarıvəlli yaratdıqca yaratmaq istəyir, əllərinə sağlıq.

Biz Sizinlə fəxr edirik, hörmətli Qafar müəllim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.01.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Diyarların titrədiyi bir zaman var idi. Qılıncların səması altında alovlanan igidlər ad-san uğrunda vuruşurdular. Çiyinlərində ağır zireh, amma qəlblərində bir eşq… 

Hər diyarın igidi var idi, lakin hər igidin qəlbində bir ceyrangözlü sevdası yox idi. İgidlər öz adlarını tarixə yazdırır, diyarlar onların hünərindən danışırdı. Amma heç bir zəfər, heç bir qələbə bir ceyran gözün işığına qalib gələ bilmirdi. 

Həmin ceyrangözlü yar düşmənin oxundan da iti idi. Onun baxışı qılıncın kəsərini sındırır, igidin ən güclüqalasını içəridən fəth edirdi. İgid diyara meydan oxuyurdu, amma öz içindəki sevdanın qarşısında təslim olurdu. Sevgi ən güclü qalaları belə susduran yeganə qüvvə idi. Ən böyük qələbə ceyran gözlünün bir təbəssümündə gizlənirdi.

Bir igid düşün… Düşmən ordularını pərən-pərən salan, adını illərlə unudulmaz edən bir qəhrəman. Amma hə axşam, günəş qüruba endikdə qılıncını kənara qoyub bir yaylığı ovuclayaraq düşünürdü. Həmin yaylıq onun qələbələrindən daha qiymətli idi. Çünki həmin yaylıq ona ceyrangözlü yarın bir yadigarı idi. O yaylıqdan gələn ətir, onun hər zəfərindən üstün idi.

Ceyrangözlü yarın baxışı onu ram etmişdi. Onun baxışında nə qılınc, nə də qan vardı. Sadəcə təmiz bir sevgi, heç bir igidin silahı ilə məğlub edə bilməyəcəyi bir eşq. İgidin zəfərləri ilə deyil, qəlbindəki sevgi ilə tanınması da məhz buna görə idi. Ad-sanı unudulurdu, amma sevdanın izləri zamanın özü qədər qalırdı.

Bəlkə də, həqiqi güc elə budur – ad-san qazanıb diyara meydan oxumaq deyil, bir ceyrangözlü yarda özünü tapmaq. 

İgidlər gəlir, gedir… Amma ceyrangözlü yarın hekayəsi hər zaman qalır. Çünki sevgi ən böyük zəfərlərin də başında dayanır.

Bu, heç vaxt unudulmayacaq bir həqiqət idi:

“İgid nam salar, diyarı titrədərmiş, igidi bir ceyran gözlü yar ram edərmiş.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.01.2025)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Uşaqlığımızda ən çox sevdiyimiz şairlər kim olub? Əlbəttə Sabir və Şaiq. Şaiqlə bağlı hər şeyi biımək istəyirdik. Amma heç bilmədik ki, onun Yusif adlı qardaşı da olub.

21 yanvar 2025-ci il tarixində Abdulla Şaiqin Mənzil-Muzeyi və Azərbaycan Türk Ocağının birgə təşkilatçılığı ilə “Yusif Ziya Talıbzadə – 148, Türkçülüyün Unudulmayan Şəxsiyyəti” adlı tədbir keçirildi. 

Tədbir Azərbaycanın görkəmli ictimai və siyasi xadimi, pedaqoq, hərbçi, dramaturq, Abdulla Şaiqin böyük qardaşı Yusif Ziya Talıbzadəyə həsr olunmuşdu.

Tədbirdə Azərbaycan Türk Ocağının rəhbəri Akif Aşırlı və qurumun üzvlər, Abdulla Şaiqin Mənzil Muzeyinin direktoru Ülkər Tallbzadə, muzey xadimləri, ədəbiyyatçı və  tarixçi alimlər - tarix elmləri doktoru, professor Solmaz Tohidi, tarix elmləri doktoru, professor Minaxanım Əsədova, tarix elmləri doktoru,  DİA-nın Tarix kafedrasının müdiri, tarix elmləri doktoru Firdovsiyyə Əhmədova, BDU-nun professoru, tarix elmər doktoru Sevda Süleymanova, filologiya elmləri doktoru, professor Təranə Turan Rəhimli, Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin  elmi işlər üzrə direktor müavini, tarix elmləri doktoru  Fərhad Cabbarov, Yusif Ziya Talıbzadənin nəvəsi Zemfira Talıbzadə, gənc yazar, filoloq, AJB-nin üzvü, " Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının əməkdaşı  - bəndəniz Ülviyyə Əbülfəzqızı və şair, filoloq Cəvahir Tanrıverdi iştirak edirdilər. 

Tədbirə həmçinin KİV nümayəndələri də  qatılmışdı.

Aparıcı Günel Əsədova qonaqları salamlayaraq, tədbirin əsas məqsədinin azərbaycançılığın və türkçülüyün unudulmaz şəxsiyyəti Yusif Ziya Talıbzadənin 148-ci ildönümününü qeyd etmək olduğunu vurğuladı. Tədbir 20 Yanvar şəhidlərinin ruhunun bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsi ilə başladı. İlk söz Abdulla Şaiqin Mənzil-Muzeyinin direktoru, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Ülkər Talıbzadəyə verildi.

Ülkər Talıbzadə çıxışında tədbir iştirakçılarını salamlayaraq qeyd etdi ki, Yusif Ziyanın adı o dövrdə qadağan olunmuş adlar siyahısında idi. Bu səbəbdən də Abdulla Şaiq və Kamal Talıbzadə keçən əsrin əvvəllərində dəfələrlə Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinə çağırılmış və sorğu-sual edilmişdilər. O, Kamal Talıbzadənin əmisi ilə bağlı apardığı araşdırmalardan və bu sahədəki əzmkarlığından söz açdı. 

Kamal Talıbzadə Ulu Öndər Heydər Əliyevlə telefon danışığında Yusif Ziyanın adının ictimaiyyətə tanıdılmasına köməklik göstərilməsini xahiş etmişdi. Nəticədə, Kamal Talıbzadənin səyləri ilə Yusif Ziyanın adı bərpa olundu və əmisinin xidmətləri ictimaiyyətə tanıdıldı.

Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, "Şərq" qəzetinin baş redaktoru Akif Aşırlı çıxışında Türk Ocaqlarının fəaliyyəti barədə danışdı və vurğuladı ki, Yusif Ziya Talıbzadə bu ocaqların əsas qurucularından biri olub. Onun avtobioqrafik dram əsərində türkçülük və birlik ideyalarına həsr etdiyi fəaliyyəti əks olunub.

Muzeyin böyük elmi işçisi Elminaz Məmmədli “Yusif Ziya Talıbzadə xatirələrdə” mövzusunda məruzə ilə çıxış edərək professor Zeki Vəlidi Toğanın xatirələrində Yusif Ziyanın geniş təsvirinə yer verildiyini bildirdi. O, Yusif Ziyanın Ənvər Paşanın tapşırıqlarını həyata keçirən fövqəladə komissar kimi fəaliyyət göstərdiyini vurğuladı.

Tarix elmləri doktoru, rofessor Minaxanım Əsədova çıxışında Yusif Ziyanın mətbuatdakı fəaliyyətindən söz açaraq qeyd etdi ki, o, “Həyat”, “İrşad”, “İqbal” və “Yeni Füyuzat” kimi nəşrlərdə o dövrün ictimai və siyasi həyatının aktual mövzularına dair məqalələr dərc etdirirdi.

Tarix elmləri doktoru, professor Solmaz Tohidi,  DİA-nın Tarix kafedrasının müdiri, tarix elmləri doktoru Firdovsiyyə Əhmədova, Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin  elmi işlər üzrə direktor müavini, tarix elmləri doktoru  Fərhad Cabbarov Yusif Ziyanın çoxşaxəli ictimai və siyasi fəaliyyətinin təbliği, zəngin irsinin xalqımıza tanıdılması, qorunması kimi mühüm məsələlər ətrafında fikirlərini bölüşdülər. 

Tədbirin bədii hissəsində Abdulla Şaiqin Mənzil-Muzeyinin əməkdaşı Fəridə Məmmədova Abdulla Şaiqin türk ordusunun Azərbaycana gəlişinə həsr etdiyi “Neçin böylə gecikdin” adlı şeirini səsləndirdi.

Sonda Yusif Ziyanın 2027-ci ildə keçiriləcək 150 illik yubileyinə hazırlıq məqsədilə onun elmi-publisistik və ədəbi irsinin nəşri və şəxsiyyətinin təbliği məqsədilə konfrans, simpozium və digər tədbirlərin keçirilməsinin zəruri olduğu qeyd edildi. Bu məsələ ətrafında müzakirələr aparıldı.

Tədbir Yusif Ziya Talıbzadənin həyat və fəaliyyətinin gənc nəslə tanıdılması baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.01.2025)