Budur, artıq yekun çıxarmaq zamanı gəlib. Nüfuzlu Euronews yola saldığımız 2022-ci ilin ən yaxşı fotolarını müəyyənləşdirib. Burada Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən tutmuş İrandakı antihökümət yürüşlərinə, Tur de Frans yarışmalarınadək hər şey var. Yola saldığımız il hadisələr baxımından o qədər zəngin olub ki, fotoqraflar fotokameralarını futlyara salmağa macal tapmayıblar. 

Həmin fotoları ardıcıllıqla “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı oxucularına təqdim edir.

Portuqaliyada -Nazarda sörfinq yarışması. 

Fotonun müəllif hüquqları: Carlos Costa/AFP

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.12.2022)

Yola salmaqda olduğumuz ilin əsas ədəbiyyat hadisələrindən biri də Qubada keçirilən SilkWay Beynəlxalq Ədəbiyyat Festivalının Azərbaycan turu oldu ki, 32 finalçının əsərlərindən ibarət Antologiya üzümüzə gələn il “Azərkitab” Yayınlarında nəşr olunacaq. Festivalın rəsmi media dəstəkçisi olan “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı antologiyaya daxil ediləcək əsərlərlə oxucularını tanış edir.

Rəvan Cavid

1998-ci ildə Goranboy rayonunun Səfikürd kəndində anadan olub.

Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin “İnşaat mühəndisliyi” fakültəsini bitirib.

2016-2018-ci illərdə AYB-nin “III Gənc Ədiblər Məktəbi”nin iştirakçısı olub.

2019-cu ildə AYB-nin “Uğur” mükafatına layiq görülüb.

“7” (2017), “Mavi boyalı ev” (2020) şeir kitabları çap edilib. 2020-ci ildə Mədəniyyət Nazirliyinin “Azərbaycan Kitabının Dünyada Tanıdılması” layihəsində Türkiyənin “Zengin” nəşriyyatında “Absürt menu” esselər kitabı nəşr olunub.

Hazırda Kulis.az mədəniyyət portalında müxbir vəzifəsində çalışır.

Rəvan Cavid çox gözəl bədii lövhələr yaradır, onun şeirləri olduqca lakonikdir. “Səni çağırmaq azan, səni gözləmək səcdə, səni sevmək bir ayin” deyir Rəvan Cavid. Gözəl deyir. Sevginin müqəddəsliyini bunca izhar edə bilmək fərqlilikdir.

Kimə desəm, inanmır...

Kimə desəm, inanmır –

dənizə qar yağmışdı, qağayılar mavidi,

mandarinlər çəhrayı.

Kimə desəm, inanmır –

səni çağırmaq azan, səni gözləmək səcdə,

səni sevmək bir ayin.

Kimə desəm, inanmır –

bu nağılın alması Həvvanın günahıdı,

Adəmin cəzasıdı.

Kimə desəm, inanmır –

Firon yenə yuxuda, Yusif yenə quyuda,

Züleyxa dözəsidi.

Kimə desəm, inanmır –

sənə qədər yolların izini itirmişəm,

cığırları pozmuşam.

Kimə desəm, inanmır –

Ay Günəşdə yox olub, səma dənizdə batıb,

həm gündüzəm, həm axşam,

həm Allaham, həm adam,

həm övliya, həm nadan –

kimə desəm, inanmır.

Kimə desəm, inanmır –

səni sevmək dünyanın ən gözəl hadisəsi,

ən bəyaz möcüzəsi.

Səni gözləməyim də səbrimin sahilinə

mirvarilər düzəsi –

kimə desəm, inanmır.

Biri olur, biri yox; uzun-uzadı nağıl,

Allahı yuxu tutdu? Nəsə uzanır nağıl...

Mənə bir il də möhlət, gəlib çatacam sənə,

bir əlimdə göyərçin, birində alma yenə.

Axşamüstü piyada

Sübhdən dua edirəm, ovcuma su yığanda,

günəşə əl eləyib səhər evdən çıxanda,

reklam lövhəsindəki gülən qıza baxanda,

elə bilirəm, gələcəksən...

Çək günəşi şəhərin yuxulayan gözündən,

ay işığı dənizdə, su şəhərin dizindən,

səni yenə görürəm göyün ay bənizində,

elə bilirəm, gəlmisən...

Kafedə soyuq çaxır, dilimlənmiş almalar,

eyni yer, eyni masa, gəlib-gedən adamlar,

hər şey eləcə köhnə, hər şey eləcə... amma...

gözlədim, gəlmədin...

İşığı yanan evlər, magistral, səkilər,

yorulan qarışqalar evlərinə çəkilər,

qulağımda mahnılar, telefonda şəkillər;

ümid var - gələcəksən!

***

bu gün sübh namazına gələ bilməyib Allah,

məscid həyətindəki sərçələrə dən atır,

müjdəli sabahların mürgülüdür sahibi,

sərçə qanadlarına xəfifcə hopub yatır.

ovuc-ovuc içimdə,

uzaq-uzaq hardasa...

qucaq-qucaq gecəmə

ay boyda günəş asa.

başı çiynimdə baxır özü yaratdığına,

Allah yaxşı Allahdı, ağlamağı olmaya,

küsüb kin saxlamağı,

cənnətə qapıları bağlamağı olmaya,

yoxsa yenə başlayır

qucaq-qucaq gecənin

uzun-uzun susmağı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2022)

(Dekabrın 28-i onun ad günüdür.)

Elman Eldaroğlu yazır

“Bar verən ağaca daş atan çox olar”- bu bir atalar məsəlidir. Onun da haqqında müxtəlif şayiələr dolaşır. Kimisi deyir ki, uşaqlı ailələrə “uşaqpulu”nun verilməsinin əleyhinə çıxıb, kimisi onun ölüm xəbərini yayır, kimisi də...

SƏS! SƏSdə böyük qüdrət olduğunun hamımız şahidi olmuşuq. SƏS adamı mübarizəyə səsləyə, uşaq kimi kövrəldə, ağlada da bilir. Bu ilahi möcüzənin sehrinə düşdünsə, ruhun pərvazlanıb göylərdə süzəcək. Bəli, SƏSin xalq arasında ucaltdığı ifaçılar, müğənnilər çox olub…

Kim deyir ki, mərdlik ancaq kişilərə xasdır? Mərdlik dəyərdir, qadınlarda da olur- Onda da var. GÖZƏLLİK- Allahın bəndəsindən əsirgəmədiyi lütfdür- Onda da var. KÜBARLIQ- vücudu ruha təslim edən gücdür- Onda da var…

Deyir ki,- “Türkiyədə istirahət edirdim. Şabalıd satan bir gəncə yaxınlaşıb şabalıd aldım. Bu gəncin azərbaycanlıya oxşadığını görüb, haralı olduğunu dəqiqləşdirmək üçün sual verdim. Dedi ki, azərbaycanlıdır. Rayonların birində müəllim işləyir. Üç ay yay tətilində Türkiyəyə gəlib alver edir ki, yeni qurduğu ailəni dolandıra bilsin…”

Fikrini elə tərzdə ifadə edir ki, dilindən qopan kəlmələr ünvanına yetişə bilsin. Buna ancaq nadanlar ağız büzərlər. Ondan fərqli olaraq, kişi həmkarı isə müəllimlərin işdən sonra gedib mala çəkib pul qazanmasını, divar hörməsini tövsiyə edirdi. Bu qadının mərdliyi, o da kişinin…

Çox adamlara əl tutub. Hələ sovet dönəmində, SSRİ Ali Sovetinin deputatı olanda, şəxsən tanıdığım bir nəfəri ölüm cəzasından qurtarmışdı. Bəzilərindən fərqli olaraq, özünü reklam etməyi heç vaxt xoşlamayıb. Amma kimsəsizlərdən, şikəstlərdən heç vaxt köməyini əsirgəməyib. Nə qədər ehtiyacı olan insanı sevindirdiyinin sayını Uca Tanrıdan başqa heç kim bilə bilməz. Ola bilsin ki, kimsənin haqqı özünə çatmayıb. Amma həmin haqq onda yox, arada itmiş olar…

Əlbəttə ki, GÖZƏLDİR. Bir əsrdən 14 il kəm yaşı var. Cavanlıq təravəti, qadın gözəlliyi hələ də onu tərk etməyib, etibar və sədaqət göstərib…

KÜBARDIR- Gündəmdə qalmaq üçün heç vaxt saxta fəndlərdən istifadə etməz. Axı ictimai çəkini, nüfuzu, illərlə qazanılan şöhrəti qorumaq, qazanmaqdan daha çətindir…

Zeynəb Xanlarova- Yeniyetmə çağlarımda, gənclik illərimdə adı gələndə minlərlə həmyaşıdım kimi, tələsik “sehirli qutu”nun qarşısına yüyürdüyüm, sevə-sevə dinlədiyim xanım. 

Zeynəb Xanlarova- Azərbaycan operasının Leylisi, Əslisi! Milyonlarla azərbaycanlının musiqi zövqünü formalaşdırmağı bacaran qadın. Ruhumuzun körpə, ac vaxtlarında mahnıları ilə ürəyimizdə yuva quran, yaddaşımızda yer alan xanəndə...

Bəli, dekabrın 28-i bu möhtəşəm, qürurlu xanımın 86 yaşı tamam olur. Ona möhkəm can sağlığı, ağrı-acısız günlər arzulayırıq...

Çox yaşasın! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2022)

Varisin “Həftənin təqvimi”

Bu günə - dekabrın 28-nə təsadüf edən əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq. Təbii ki, bir mədəniyyət portalı olaraq ilk qeyd edəcəyimiz bayram Kino günüdür, bu barədə bu yazıda yox, ayrıca bəhs edəcəyik. İndisə keçək digər mətləblərə.

Kart oyunu günü

İlk dəfə Çində yayılan, boş vaxt keçirməyə və əyləncəyə hesablanan kart oyunu əfsus ki, sonradan bir qumar predmetinə çevrilib, kimlərəsə haram pullar gətirib, kimlərisə müflisləşdirərək bədbəxt edib. Ona görə də bizlər bu günü qeyd etməsək yaxşıdır.

Vifleem uşaqları, Türkmənbaşı və 152 illik saqqızçeynəmə təcrübəsi

Günahsız Müqəddəslər günü. Fransada qeyd ediləcək bu gün qədim tarixdə İrodun əmri ilə öldürülmüş Vifleemin iki yaşa çatmamış uşaqlarının xatirəsinə həsr olunan matəm günüdür. Kalmık xalqı da bu gün matəm gününü qeyd edir, 1943-cü ildə Stalinin kommunist rejimi tərəfindən 100000 kalmıkın Sibirə deportasiyası zamanı həlak olanların xatirəsi anılır. Dünya başdan-başa təzadlı deyildirmi? İspaniyada isə bu gün gülüş günüdür, Els Enfarinats adlı festival keçirilir.

1999-cu ilin bu günündə Türkmənistanda qüvvəyə minən qanuna görə Saparmurat Niyazov ömürlük prezident elan edilib. ( O, bundan sonra cəmi 7 il yaşamağa macal tapıb). 1987-ci ilin bu günündən ta ki 1988-ci ilin 2 yanvarınacan Kiprdə 76 yaşlı qadın Kivel Papaioannou mağazanın liftində ilişib qalmaqla dünyada “ən çox liftdəqalma” rekorduna imza atıb. Tətildən sonra mağazanı açanda liftdə qadın qaldığını aşkar edib onu xilas edən işçilər ağbirçək qadının 5 gün liftdə necə sağ qalmasına sadəcə təəccübləniblər.

1973-cü ilin bu günündə Parisdə Aleksandr Soljenitsinin “QULAQ Arxipelaqı” kitabı ilk dəfə nəşr olunub. 1953-cü ildə dünya tarixinin ən virtuoz piano ifaçısı, fransız Riçard Klayderman doğulub. Pol de Sennevilin yazdığı "Adelina üçün ballada" Klaydermanı əsl ulduza çevirib, bu əsər dünyanın 38 ölkəsində 22 milyon nüsxə ilə satılıb, vaxtınız olsa bu gün həmin o kompozisiyanı dinləyin.

1945-ci ilin bu günündə Kaliforniyada “Dahi”, “Amerika faciəsi” və “Kerri bacı” kimi ölməz əsərləri ilə adını dünya ədəbiyyat tarixinin qızıl səhifələrinə yazmış Amerika yazıçısı Teodor Drayzer dünyadan köçüb. 1925-ci ilin bu günündə o cümlədən Mərdəkanda da yaşayıb yaratmış böyük rus şairi Sergey Yesenin intihar edərək həyatını bitirib.

1923-cü ilin bu günündə Eyfel qülləsinin memarı Qustav Eyfel dünyadan köçüb. 1908-ci ilin 28 dekabrı İtaliya xalqına dəhşətli bəla gətirib, tarixdə Avropa ərazisində ən güclü zəlzələ Cənubi İtaliyada baş verib, 250 min insanın həyatına son qoyulub.

Saqqızı sevənlər əlbəttə ki, içimizdə az deyil. 1869-cu ilin bu günündə amerikalı Uilyam Sempl kəşf etdiyi saqqıza patent alıb. Demək, 152 ildir ki, insanlar bu məşğuliyyətə qurşanıblarmış.

Mərhum alimin və mərhum şairin doğum günləri

1926-cı ilin bu günündə anadan olmuş akademik Nəriman Quliyev ömrünün altmış ilə yaxın bir dövrü ərzində öz səmərəli yaradıcılığı ilə Azərbaycanda fizika elminin inkişafına töhfələr verib. O, bu sahə üzrə ana dilində yazılmış ilk sanballı elmi-kütləvi nəşrin müəlliflərindəndir. Azərbaycanda nüvə fizikasının inkişafının mühüm mərhələsi də akademikin adı ilə bağlıdır. Müstəqil Azərbaycanın dünyanın tanınmış nüvə tədqiqatları mərkəzləri ilə elmi-texniki əməkdaşlıq əlaqələrinin coğrafiyasının genişləndirilməsində onun xidmətləri təqdirəlayiqdir. Xidmətlərini nəzərə alaraq 2011- ci ildə Dövlətlərarası Humanitar Əməkdaşlıq təşkilatı alimi “Birliyin ulduzu” mükafatı ilə təltif edib. Onun əvəzsiz xidmətləri dövlətimiz və elmi ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Alim iki dəfə “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni, müstəqil Azərbaycan Respublikasının ali mükafatları - “Şöhrət” və “İstiqlal” (2005) ordenləri ilə təltif edilib. Nəriman Quliyev 2014-cü il may ayının 20-də vəfat edib. Ruhu şad olsun!

1941-ci ilin dekabrının bu günündə anadan olmuş şair Şahmar Əkbərzadə isə həm lirik şeirləri, həm də jurnalistika fəaliyyəti ilə seçilib. O, Mədəniyyət Nazirliyinin təsis etdiyi “Mədəniyyət” qəzetinin ilk baş redaktoru olub. Bədii yaradıcılıqla 1985-ci ildən məşğul olmuş Şahmar Əkbərzadənin “Anama layla” (1978), “Sevgi borc verilməz” (1982), “Ona yanıram ki” (1988), “Haqqa pəncərə” (1998), “Sev məni” (2000) kimi kitabları işıq üzü görüb, əsərləri keçmiş SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə edilib, 1996-cı ildə şeirlərinə görə “Araz” ali ədəbi mükafatına layiq görülüb. Şahmar Əkbərzadə 2000-ci il avqust ayının 30-da Bakı şəhərində vəfat edib, ruhu şad olsun. “Vektor” Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının rəhbəri Elçin İsgəndərzadə tərəfindən 2000-ci ildən şairin adına beynəlxalq ədəbiyyat mükafatı təsis edilib və həmin mükafat 2001-ci ildən bu günədək 70-dən çox şairə, o cümlədən 15 xarici ölkə şairinə təqdim edilib.

Məleykə Əsədovanın “bığı”

Düşünməyin ki, amerikalıları unutmuşam, onlar bu 28 sentyabrda Milli Qutudakı konfet gününü qeyd edirlər. Madam ki, qutuda konfetdən söhbət düşdü, mütləq bir haşiyəyə çıxım. Bizdə sovetlər dönəmində, eləcə də müstəqilliyin ilk illərində  qutuda şokolad ən qiymətli hədiyyələrdən sayılırdı, insanlar bir-birinin evinə gedəndə bir şokolad qutusu aparırdılar, o evdəkilər də onu açmır, servantda əziz əşya kimi saxlayırdılar. Vəliyevlər ailəsi də onlara gətirilmiş, üzərində Məleykə Əsədovanın şəkli olan şokolad qutusunu açıb yeməmişdi, dar gün üçün saxlamışdı, amma evin kiçik uşağı nadinclik edib xanım Əsədovaya bığ çəkmişdi, evin qadını da bu bığı cidi-cəhdlə silsə də yeri qalmışdı. Bir il keçəndən sonra Vəliyevlər hansısa bir qohumlarıgilə qonaq getməli olanda bu qutunu da büküb aparırlar, qutuyla vidalaşırlar. Daha iki il keçmiş onlara hansısa bir tanışları qonaq gələndə bığlı Məleykə qutusu yenidən onların evinə qayıdır. Qonaqlar gedəndən sonra Vəliyevlər bu dəfə “halal qismətləri olan” şokoladları yemək qərarı verirlər, qutunu açanda görürlər, şokoladlar qurdlayıb, ovxalanıb. İndi diqqət edirlər ki, ərzağın yararlılıq müddəti 4 ildir ki ötübmüş. Bax belə bir əhvalat. Biz “saxla samanı, gələr zamanı” deyibən dar gün üçün tədarüklü xalqıq, düzdür. Amma bəzən fərqinə varmırıq ki, samanın da saxlanma zamanı var, bu zaman keçəndən sonra o, ən yaxşı halda zibilə atılası olur.

Allah sizləri heç vaxt dəyərdən salmasın, əziz oxucular!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.12.2022)