“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucuları üçün professor, yazıçı, motivasiya spikeri Əlibala Məhərrəmzadənin “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsinin təqdimini davam etdiririk. Sizi liderlik nəzəriyyələri ilə tanış etməkdəyik.

 

«Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Bu kitab lider olmaq istəyən, liderlik eşqi ilə alışıb yanan şəxslər üçün liderlik karyerinə başlamaqçün bir tramplin hesab olunur. Eyni zamanda da o, təcrübəli liderə də liderlik xüsusiyyətlərini daha da yaxşılaşdırmaq imkanı qazandırır. Mən bu kitabdan bəhrələnənlərin siyahısını verməyəcəyəm. Ən azı onu deyə biləcəyəm ki, bu, şəxsən mənim stolüstü kitabımdır. Bu kitabı bir neçə dəfə oxumuş, yüz dəfələrlə də vərəqləmişəm. Bizə ilk baxışda sadə görünən bu mürəkkəbliklərdə birincilik əldə etməyin yolları o qədər asan, mənimsənilən halda göstərilib ki, o yolu getməmək, sadəcə günahdır. Yeri gəlmişkən, ev tapşırığımızda bu qanunları əzbərdən bilmək də yer alır!

 

Beləliklə, 21 qanun var. Hər gün onlardan biri ilə tanışlığının baş tutacaq. Bu gün sırada 7-cı qanundur:

7.Hörmət qanunu.

«İnsanlar təbii şəkildə elə bir liderin ardınca gedirlər ki, o, onlardan güclü olur».

1820-ci ildə ABŞ-ın cənubundakı Merilend ştatında anadan olan Qarriet Tabmen adlı zənci qadın cəmi 30 yaşında liderə çevrilərək Peyğəmbərin şərəfinə Musa adlandırıldı. Xırda mehmanxanalarda döşəmələri silən, zibil daşıyan, hədsiz dərəcədə yoxsul olan, savadı olmayan, yeniyetməliyində iş yerində sahibkar tərəfindən başına dəmir parçası ilə vurularaq ağır zədə alıb sağlamlığını belə itirən bir qadının lider olmaq ehtimalı neçə faiz ola bilər? Əlbəttə ki, sıfır deyəcəksiniz.

O dövrdə qara dərililər cənub ştatlarında qul hesab edilirdilər. Bununla əsla razılaşmayaraq «ya azadlıq, ya ölüm» devizi ilə Tabmen şimala – Filadelfiyaya qaçır. Özü azad olur, ancaq Merilenddə qalan qohumlarını da azadlığa çıxarmaq fikri ilə yaşayır. Tezliklə gizli dəmir yolu vasitəsilə gedib onları da Filadelfiyaya gətirə bilir. Bundan sonra qadın hər bahar həyatı ilə risk edərək cənub ştatlarına gedib çox sayda zənciləri xilas edərək Şimala gətirməyə başlayır. O, qorxu bilməz birinə çevrilir, onun liderliyi isə get-gedə möhkəmlənir.

1850-1860-cı illərdə Qarriet Tabmen 19 dəfəyə Cənubdan 300-dən çox qul çıxara bilir, «mənim qatarım bircə dəfə də relsdən çıxmayıb», - söyləyən qadın xilas etdikləri arasında bircə nəfəri belə itirmir.

Cənubdakı ağ ağalar hətta onun başına 12 min dollar pul da qoyurlar. Bununla belə, onun gözünü qorxuda bilmirlər. Tabmenin şöhrəti get-gedə artır, o, Amerika tarixinə ən çox qulun azadlığına nail olmuş insan kimi düşür.

Tabmen şimalda təşkil edilən iclaslarda iştirak edir, onu tək zəncilər deyil, bütün cəmiyyət lider kimi tanımağa başlayır. Hətta Avraam Linkoln hökumətində dövlət katibi olmuş Frederik Duqlas, senator Uilyam Syuard, məşhur inqilabçı Con Braun belə bu qadından liderlik sirlərini öyrənirlər.

Beləliklə, əslində lider olmaqçun heç bir perspektivi görünməyən Qarriet Tabmen inanılmaz gücü və təsiretmə qabiliyyəti ilə liderə çevrilir. Səbəb sadədir: insanlar onların özlərindən güclü olan liderin ardınca gedirlər. Heç vaxt olmur ki, insanlar kiminsə ardınca elə-belə getsinlər. Onlar, liderliyinə hörmət etdikləri adamların ardınca gedirlər.

***

Digər 6 qanunla isə ötən günlər tanış olmuşdunuz:

1.Tavan qanunu.

«Liderlik qabiliyyətini insanın effektivliyi müəyyənləşdirir».

Şəxsin liderlik effektivliyi tavanla xarakterizə edilir. Şəxsin insanları öz ardınca apara bilmək qabiliyyəti nə qədər azdırsa, onun potensial imkanlar tavanı da o qədər alçaqdır.

Liderlik keyfiyyətləri həmişə individuumun təşkilatda effektivlik tavanı yaratmasını təmin edir. Liderlik güclüdürsə, tavan da yüksək olacaq. Ölkə çətin duruma düşəndə yeni prezident, firma pullarını itirəndə yeni baş direktor, kilsə ziyarət olunmayanda yeni baş pastor, idman komandası ardıcıl məğlubiyyətlərə uğrayanda yeni baş məşqçi axtarışına çıxırlar. Liderliklə effektivlik arasındakı qarşılıqlı əlaqə ən çox idmanda özünü göstərir. Hər bir komandada istedadlar olur. Amma komandaların fərqini məşqçi və bir neçə əsas oyunçunun təmin etdiyi liderlik yaradır. Komandanın effektivliyini dəyişmək üçün məşqçi tərəfindən onun liderlik çəviyyəsini yüksəltmək lazımdır. Bax bu da fəaliyyətdə olan tavan qanunudar.

2.Təsir qanunu

«Liderliyin həqiqi ölçüsü təsirdir».

Əgər insan başqalarına təsir edə bilmirsə, heç vaxt öz ardınca adam apara bilməz. Əsl liderlik heç vaxt hansısa posta təyin olunmaqla baş tutmur, o, yalnız təsir edə bilmək qabiliyyətindən asılıdır.

3.Proses qanunu

«Lider bir gün ərzində deyil, günbəgün olurlar».

Liderə çevrilmək prosesi haradasa aksiya bazarında müvəqqəti kapital investisiyasına bənzəyir. Siz bir günə varidat toplamaq istəyirsinizsə, uğur qazanmağa əsla şansınız yoxdur. Burada ən vacib olan olduqca uzun məsafəyə qaçışda sizin gündəlik hərəkətlərinizdir. Liderlik – çox mürəkkəb məfhumdur. Onun olduqca çox aspektləri var: təcrübə, emosional güc, hörmət, insanlarla ünsiyyət təcrübəsi, nizam-intizam, perspektiv, uzaqgörənlik, vaxtında qərarvermə bacarığı, hücuma keçmə əzmi. Bunların hamısı qeyri-maddi şeylərdir, onları birdən-birə əldə etmək mümkünsüzdür. Məhz buna görə də liderlərə effektiv olmaq üçün belə uzun müddətlik möhkəmlənmə, güclənmə lazım gəlir.

Con Maksvell iddia edir ki, liderliyin bir çox aspektlərini o özü məhz uzun illərdən sonra 51 yaşında hiss etməyə başlayıb. Liderləri digərlərindən fərqləndirən əsas cəhətlər məhz öz bacarıqlarını inkaşaf etdirmək, yaxşılaşdırmaq qabiliyyətidir. Uğurlu liderlər öyrənməyi bacarır və sevirlər. Və öyrənmə prosesi onlarda ömür boyu davam edir.

«İnsan nəyi bilmədiyini bilmirsə, o inkişaf edə bilməz».

Liderlik – inkişaf qanunlarına tabedir.

4.Naviqasiya qanunu

«Gəminin sükanını hər kəs fırlada bilər, ancaq kursu tapmaq üçün lider lazımdır».

Bəzi şturmanlar limanı tərk etməzdən öncə bütün baş tutacaq səyahəti beyin süzgəclərindən keçirə bilirlər. Onlar gözəl bilirlər ki, lazım olan məntəqəyə çatmaq üçün nə qədər güc sərf etmək, komandaya ekspedisiyanın uğur qazanması üçün kimləri salmaq lazımdır. Onlar üfüqdəki maneələri hamıdan tez görürlər.

Lider elə bir şəxsdir ki, başqaları görəndən daha çox görür, başqaları duyandan daha çox duyur.

Bəzən eyni zamanda dörd təyyarənin məhv olmasından danışılır. Bu ona görə olur ki, qırıcı təyyarə dördlükdə sıx halda uçanda mütləq onlardan birinin pilotu aparıcı olur, lider olur. O, öndə gedir, digər üçü ardınca gedərək onun hərəkətlərini təkrarlayır. Bu təkrarlama sonadək, hətta lider sürəti itirib dağa çırpılanda belə davam edir.

Naviqatorlar üçün hər bir keçmiş uğur və uğursuzluq özlüyündə informasiya, müdriklik mənbəyidir. Uğurlar insana özünü daha yaxşı tanımağa, öz bacarıq və istedadına daha çox güvənməyə imkan verir. Uğursuzluqsa səhvləri görüb onların üzərində işləməyə, onları düzəltməyə imkan yaradır.

Naviqatorlar bir çox mənbələrdən informasiya toplayır, aşağı səviyyədə nə baş verdiyini öyrənmək üçün komanda üzvləri ilə daim təmasda olurlar. Onlar situasiyanı dərindən öyrənməyə çalışırlar.

«Əgər siz açıq gözlərlə fəaliyyət göstərməsəniz həyat daim sizə qurşaqdan aşağı gözlənilməz zərbələr vuracaq», - yazır müəllif. O yazır: «Optimizmlə realizmi, intuisiyayla planlaşdırmanı, inamla faktları balanslaşdırmaq çox çətindir. Amma yol göstərən lider kimi effektiv olmaqçün məhz bunlar vacibdir».

Con Maksvell kitabın bu bölümündə öz liderlik fəaliyyətində daim istifadə etdiyi strategiyanı da göstərib:

 - Bütün fəaliyyət ardıcıllığını öncədən düşünmək;

 - məqsədi lokallaşdırmaq və sistemləşdirmək;

 - prioritetləri ünvanlı korrektə etmək;

 - əsas personalı müəyyənləşdirib onu məlumatlandırmaq;

 - planın bəyənilməsi üçün vaxt rezervasiya etmək;

 - reallaşdırmaya fəal qoşulmaq;

 - gözlənilən problemlərə uyğunlaşmaq;

 - uğurları təbii şəkildə görmək və qeyd etmək;

 - hər gün öz planına nəzarət etmək.

Con Maksvellin naviqasiya qanununun əsas məğzi – hazırlıqdır.

5.     E.F.Xatton qanunu.

«Əsl lider danışanda insanlar ona qulaq asır».

Əsl lider təkcə vəzifəyə malik deyil, o, hakimiyyətə malikdir.

«E.F.Xatton» - maliyyə xidməti göstərən kompaniyadar. ABŞ-da belə bir televiziya reklamı var imiş bir zamanlar: Ağzınadək dolu restoranda iki nəfər maliyyə mövzusunda danışırmış. Biri deyirmiş ki, hansısa investisiya barədə filan şey eləmək lazımdır. Bu vaxt ikinci deyirmiş ki, hər şey yaxşıdır, amma mənim brokerim Xatton deyir ki... Həmin an səs-küylü restoranda lal sükut yaranırmış, hamı gözləyirmiş ki, ikinci personal Xattonun sözlərini söyləsin.

Maksvell məhz buna görə öz növbəti qanununu hamının qulaq asdığı Xattonun adı ilə adlandırıb.

Əgər siz əvvəl heç tanımadığınız insan qrupu ilə görüşə gedirsinizsə, cəmi beş dəqiqəyə onların hansının lider olduğunu sezə biləcəksiniz. Kiminsə sualı yarananda bütün qrup uzvləri kimə baxırlar? Kimin sözlərini gözləyirlər? Bax real lider odur.

Vəzifəcə lider birinci danışır, real lidersə sonda.

 - Həqiqi liderlik həmişə daxildən gəlir, xarakterin gücündə özünü göstərir;

 - Liderlik ətrafdakılarla yaxşı əlaqə qura bilmək, güclü çevrəyə malik olmaqdan qaynaqlanır; lazımi adamları tapa bilməklə əlaqələndirilir;

 - Lider çoxlu informasiyaya malik olur;

 - Liderlik intuisiya qabiliyyəti tələb edir;

 - Liderlik təcrübədən qaynaqlanır;

Maksvell Xatton qanununun məğzini dərk etməkçün liderlik arzusunda olan insana məsləhət görür ki, özü-özünə bu sualları versin:

 - Mən danışanda insanlar həqiqətənmi məni dinləyirlər?

 - Onlar bu mövzuda başqa birisinin də danışmasını arzulamırlar ki?

6.Möhkəm özül qanunu

«Liderliyin əsası etibardır»

Sistematik olaraq yaxşı qərarlar qəbul edən, öz hesabına qələbələr yazan lider komandasının etibar kreditini daim yüksəldir. O, hətta nöqsan buraxanda belə etibarına xələl gətirmir.

Özünə etibar qazanmaqçun liderdə kompetentlik, xarakter, habelə ətrafındakılarla əlaqə yaradıb müntəzəm bu əlaqəni saxlamaq bacarığı olmalıdır.

General Şvartskopf yazır: «Liderlik strategiya və xarakterin güclü birliyidir. Əgər siz bu iki keyfiyyətdən birindən imtina etməyə məcbursunuzsa, onda yaxşısı budur strategiyasız qalın».

Liderin xarakteri güclü olanda insanlar ona etibar edirlər, eləcə də onlarda çalışdıqları təşkilatın gözəl gələcəyinə böyük inamları yaranır. Güclü xarakter – liderin möhkəm özül üzərində bərqərar olması deməkdir.

Liderlər necə olur ki, özlərinə hörmət qazanırlar? Ağıllı qərarlar qəbul edəndə, öz səhvlərini etiraf edəndə, bir də ardıcıllarının, təşkilatının maraqlarını öz şəxsi maraqlarından üstün tutanda.

Liderin möhkəm xarakteri ardıcılları arasında ona etibar yaradır. Amma elə ki, lider ümidləri doğrultmur, o, insanları ardınca aparmaq qabiliyyətini itirir. Möhkəm özül qanunu məhz budur.

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2023)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sizə şair və tərcüməçi Səlim Babullaoğlunun təqdimatında XX əsr yəhudi şeiri nümunələrini təqdim edir. Bu gün Mixal Qovrinin yaradıcılığı ilə tanış olacaqsınız.

Mixal Qovrin (1950) –  şairə, yazıçı, esseist, teatrşünasdır. Tel-Əvivdə və Parisdə ədəbiyyat və teatr təhsili alıb, İsrailin müxtəlif tədris müəssələrində teatr sənətindən dərs deyib.  İki roman, üç şeir, “Dənidzə hərəkət” xronikal şərh, eləcə də Jak Derrida və Devid Şapiro ilə birgə “Üç dua” esse kitabının müəllifidir. Qüdsdə yaşayır.

 

Hannoverdə dəmir yolu platformasındakı
ata və anamın uzaqlaşan obrazı

 Eyni çemodanlar və qatarlar...
Siqaretin və sobanın tüstüsü eyni qaranlığa dalırlar.

Qaranlıq zülmətə düşür durmadan.

Onlar stanasiyada elə şəffaf, aydındırlar ki.
Fani uçurum onların sahillərini ağuşuna aldı.

Necə edim ki, o çemodanların
qulpundan yapışa bilim.

 

 

***

Uçuş  yuxusu həmişə bizimlədir
quyruq rudimenti kimi.
Sirli bir ehtiras şahin lələklərindən doğulan,
hələ görkəm almamış qanadların
pərvazını hərəkətə gətirir qaranlıqda.

 

 

Zərif və bərk formalar;
Kim deyir ki, bərkdir bərk
və zərif də zərifdir,
və giriş nədir,
nədir sadaqət,
zərifin əvvəlindəki
cilalanmış bərkliyin nöqtəsi hardadır?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisndə layihəsində yenidən Şeir vaxtıdır, Firəngiz Sabirqızının şeirləri ilə tanışlıqdır.

 

 

Bir az göyə yaxın ol,

Bir az da yerə uzaq.

Bir az isin odlara,                           

Bir az üşütsün sazaq.

 

Ulduzlarda arzu tut,

Yerlərdə dəfn etməyə.

Məni də həbsə göndər,

Sonra da əfv etməyə.

 

Allaha salam söylə

Aşan ağac kökündən...

Sonra bir kəndir düzəlt

Şeytanın ağ tükündən...

 

Asıl ay işığından,

Süzül gözlərimə düş.

Sonra gəl mənə yalvar,

Əyil dizlərlmə düş.

 

Denən, məni bağışla,

Allah bağışlayandır.

Mən Allah deyiləm ki...

Adım cin daşlayandı...

 

 

***

 

Səndən qalan nə varsa,

Şəkil oldu mənimçün.

Nə çəkdimsə soldu e,

Divar oldu səninçün.

 

Asıldığım bu ömür

Ağır gəldi çəkidə.

Yenə baxıb gülürsən

Solub, ölən şəkildə...

 

Nə gülməli günüm var,

Qaralarım ağ olub.

Xırda dərə-təpələr

Başa çıxıb dağ olub.

 

Gəl çərpələng uçuraq

Bu daĝların başından.

Kağız gəmi üzdürək

Axan gözüm yaşından.

 

Bax, hər şeyin çarası, 

Bax, hər şeyin yolu var.

Bir ağac böyüdürəm

Asılmalı qolu var...

 

 

***

 

Kəsdim, bax, ürəyimin

Sən olan tərəfini.

Yanağımın, gözümün

Nəm olan tərəfini.

 

Sənsizliyin çəkisin,

Ölçdüm, qanım qədərdir.

Nə desəm də, ta boşdu,

Nə desəm də, hədərdi...

 

Sildim saçıma düşən

Yağışın payızını...

Təkcə qışı oxşadım

Baharını yazını...

 

Addım- addım unutdum

Səndən qalan nə varsa...

Sən də açıl, örtül ta,

Pəncərələr divarsa...

 

 

***

 

...Mən hər gün sənin o

Zəng çatmayan nömrənə 

Yüz dəfə zəng edirəm...

 

"Bu nömrəyə zəng çatmır"

Deyən o qızın belə

Əllərindən öpürəm...

 

Tək-tənha qoymur məni

Bir hənirti, səs edir..

Nömrənin o üzündən

Operator bəs edir...

 

Bilirəm ki, sağam mən,

Öldürməyib yoxluğun...

Azı həmişə udur

Sənin nöqtə çoxluğun...

 

Sən yoxsan, amma nömrən 

Yaşayacaq mənimçün.

Yenə həmən nömrəni

Yığacam özüm üçün...

 

Bir gün o qız susacaq,

Bu zənglərim bitəcək.

"O nömrəyə zəng çatır"

Deyib küsüb gedəcək...

 

 

***

 

Əl uzatsan, dəyər göyə əllərin,

Sığal çəkər barmaqların aya da.

Ovuc-ovuc toparlayıb zər kimi

Ulduzları asar dən-dən havada.

 

Saçlarını külək sığalldıqca

Gözlərini qapayarsan gecəyə.

Yanaqların nurun alıb sevgidən,..

..."Sən günəşə bənzəyirsən "necə də...

 

Qollarını geniş açıb quş kimi

Uçacaqsan sanki üzü Allaha.

Sən göylərə məndən daha yaxınsan, 

Qısqanıram, düzü, səni Allaha. 

 

Oxa bənzər kirpiyində titrəyiş,

Qaşlarında sakit sular baxırdı.

Köksün dərin dərya kimi endikcə

Sual-sual arxasınca axırdı...

 

Dodağında xəfif təbəssüm gəzər,

Parıldayar dişlərin dənə-dənə.

Bu gecənin sükutunu dinşəyib,

Pıçıldadım," yenə gələrsən...yenə"...

 

 

***

 

Köhnə, sınıb-uçulmuş

 uzaq qapı kimisən.

Qeyri-adi nəyin var?

sən də hamı kimisən...

 

Sənin də iki əlin

qırış tutub biləkdən.

Sən də sevib atmısan

Hamı kimi ürəkdən. 

 

Sənin də gözlərində

Yalançı göz yaşın var...

Hamı kimi öləndə

Bir bəstə başdaşın var...

 

Sən də hamı kimisən,

Ayağların iz qoyur.

Sənin də başın altda

Biri gəlib diz qoyur.

 

Sən də hamı kimisən,

Soyuqda titrəməyin,

Əlini ovmağın var...

Yaxında it görəndə

Daş atıb qovmağın var...

 

Özgələrdən nə fərqin?

Fikirləşib tapmıram...

Ən uzaq yollarımsan, 

Gedib-gedib çatmıram...

 

Sən də hamı kimisən,

Hamı da sənin kimi...

Səni kimlər sevəcək?

Bir də bax... mənim kimi,

Bir də bax mənim kimi... 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2023)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı
Bakı Musiqi Akademiyasının orqan ixtisası üzrə məzunu Nəzrin Salamzadənin 

“Bethovenin dörd notla başlayan V simfoniyası haqqında” adlı yazısını musiqisevərlərə təqdim edir. 

 

 

1808-ci il Vyananın qış günlərinin birində cəmi dörd not sanki dəhşətli soyuğu qıra bilmişdi... Sol Sol Sol Mi! Bu dörd not Lüdviq van Bethovenin (1770-1827) V simfoniyasının girişi idi. Orkestrin tələsik və az məşqinə baxmayaraq bu uğursuz premyera simfoniyanın üzərinə diqqətləri çəkə bildi. Bir tənqidçi əsəri “qaranlıqdan keçən kəskin işıq şüaları”na bənzədirdi.

Bəs dahi bəstəkarın V simfoniyasını valehedici edən nə idi?

 

Simfoniyanın premyerası zamanı Bethovenin artıq böyük reputasiyası var idi. Onun həmkarları bu dövrdə musiqini dini funksiyalara və xüsusi tədbirlərə uyğun şəkildə bəstələyirdilər. Amma Bethoven bu dövrdə ilk freelance bəstəkar kimi çıxış edirdi. O, musiqisini bəstələmək və nəşriyyatlara satmaqla dolanır, bəstələrini pərəstişkar ictimaiyyətə nümayiş etdirirdi. Bu seçim ona özünü ifadə etmək şansını verdi.

Bethoven özünün güclü emosiyalarını ifadə etmək üçün həmişə yeni yollar axtarır, novatorluqdan əl çəkə bilmirdi. Bu dövrdə çox bəstəkarlar klassik janrda əsərlər bəstələyirdi. Bu janr limitli quruluş və alət tərkibi ilə əhatələnmişdi. Bethoven də ilk əsərlərini bu limitli qaydalarla, Motsart və Haydnın yolunu izləyərək yazmışdı. Amma V simfoniyasında o romantik cərəyanın elementlərini təcrübədən keçirdi. Bu əsər ifadəli melodiyaları, genişləndirilmiş formaları və yeni alətləri ilə tanınırdı. Bəstəkar bu simfoniyanın ilk hissəsində klassik sonata formasından istifadə etdi. Burada mərkəzi musiqi ideyası tədqiq edilir, inkişaf etdirilir və dəyişdirilmiş şəkildə təkrarlanır. Bu parametrlər daxilində o, inanılmaz dərinliyə malik sadə ideyanı araşdırır. Tək bir ritmik motiv hərəkətin çoxu üçün “əsas” material kimi xidmət edir.

"Üç qısa not ardınca uzanan dördüncü notu izləyir!". Bethovenin bir tərcümeyi-halında sonralar bu nümunə "tale motivi" adlandırıldı, çünki bu sanki taleyin qapını döyən fiqurunu təmsil edirdi. Amma onun bu motivi taleyi düşünərək bəstələdiyi bəlli deyil. Ritmik nüans irəliyə doğru hərəkət yaradır, uzanan dördüncü not isə əzabdan xəbər verir. Bu motiv simfoniyanı, onun müşayiət edən hissələrini təqib edir. Bethoven müxtəlif alətlərdə ifa edərək onlarla variasiya ilə təcrübələr aparırdı. Əsər boyu bu motiv orkestrin ətrafında bir pıçıltı kimi keçir və gurultuya çevrilənə qədər getdikcə daha çox alətə çatır. Motivin ixtiraçı təkrarı bu əsəri belə yaddaqalan edir. Lakin bu, nümayiş etdirilən yeganə yenilik deyildi. Bu, trombondan istifadə edilən ilk böyük orkestr əsəri idi. O, həm də orkestrə geniş diapazonu vermək üçün yüksək tonlu pikkolo və alçaq tonlu kontrabasondan istifadə etdi. Şişirdilmiş musiqi dinamikası dramatikliyi daha da artırır.

Harmonik olaraq əsərin aydın emosional qövsü var – qəmgin c moll-da başlayan və qalib C dur ilə bitən.

Bethoven bu simfoniyanı eşitmə itkisi ilə mübarizə apararkən yazmışdı və bu iztirab bəstənin gurultulu və təkrarlanan musiqi ifadələrində eşidilir. Bəstəkar bütün yaradıcılığı boyu novator kimi çıxış etdi, tamamilə kar olduqdan sonra da bəstələməyə davam edirdi.

V Simfoniyanın mərkəzi motivi artıq iki əsərdən çoxdur səslənməyə davam edir. Konsert salonlarından kənarda əsər gərginlik və zəfər simvoluna çevrilib. Tale motivi Morze əlifbasının V hərfi ilə adlanır (. . . -), həmçinin İkinci Dünya müharibəsi zamanı qələbə koduna çevrildi. Bundan əlavə, bu simfoniyaya filmlərdə, musiqi şərhlərində və vizual sənətdə rast gələ bilirik.

Amma, kontekst nə olursa olsun, bu simfoniya dinləyiciləri qaranlıq bir dünyaya aparır, sonra onları işığa çıxarır...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2023)