Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət"

Bir gün ondan soruşurlar ki:

- Mirzə, siz həkimsiniz, niyə uzun illərdir ki, müəllimlik edirsiniz?

O isə cavabında deyir:

- Mən müəllimlik etməklə öz xalqımın ən ağır xəstəliyini, onun savadsızlığını müalicə edirəm.

Bu gün Azərbaycan ədəbi-ictimai fikri tarixində əhəmiyyətli yer tutan ictimai xadim, Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, şeir nəzəriyyəçisi, Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm ədəbi cərəyanının nümayəndəsi, şair, nasir, dramaturq, tərcüməçi, müəllim, həkim kimi tanınmış  Abbas Səhhətin anım günüdür.

Abbas Əliabbas oğlu Mehdizadə 1874-cü ildə Şamaxıda ruhani ailəsində dünyaya gəlib. 1900-cü ildə Tehran Universitetinin Tibb fakültəsini bitirən, rus, ərəb, fars və fransız dillərini mükəmməl bilən şair 1901-ci ildə Şamaxıya qayıdıb və həkimlik etməklə yanaşı, məktəblərdə Azərbaycan dilindən dərs deyib.

Yaradıcılığının əsas mövzusu vətən olan şair ik şeirini 1904-cü ildə “Şərqi-Rus” qəzetində dərc etdirib və sonralar da mütəmadi olaraq Azərbaycan dövri mətbuatında şeir, məqalə və hekayələrlə çıxış edib.

1905-ci ildə “Yeni poeziya necə olmalıdır?” adlı məqaləsi, daha sonra “Poetik nitq”, “Azadlığa mədhiyyə”, “Oyanışın səsi” şeirləri işıq üzü görüb.

“Yeni üslublu məktəblər” ideyasının qızğın tərəfdarı və təbliğatçısı olan Abbas Səhhət, professor Əli bəy Hüseynzadənin banisi olduğu Azərbaycan romantik ədəbiyyatı cərəyanına qoşulub və onun görkəmli nümayəndəsi olub.

Tərcüməçilik fəaliyyəti ilə də məşğul olan şair Lermontov, Puşkin, Krılov, Maksim Qorki, Viktor Hüqo və digər şair və yazıçıların əsərlərini Azərbaycan dilinə çevirib.

1912-ci ildə şairin şeirlərindən ibarət “Sınıq saz” və Avropa şairlərindən tərcümə etdiyi “Qərb günəşi” adlı şeirlər toplusu işıq üzü görüb. Bir qədər sonra “Əhmədin şücaəti” adlı poeması, 1916-cı ildə isə “Şair, muza və şəhərli” adında romantik poeması nəşr olunub.

Dövri mətbuatdakı çıxışları arasında böyük Azərbaycan şairi, əziz dostu və məsləkdaşı Mirzə Ələkbər Sabir haqqında məqalələri xüsusi yer tutub. O, həmçinin Sabirin əsərlərini toplayaraq, vəfatının ildönümünə qədər ilk dəfə “Hophopnamə” adı ilə nəşr etdirib. Və çox gözəl ön sözüylə Mirzə  Ələkbər Sabirin yığcam tərcümeyi-halını qələmə alıb.

Abbas Səhhət Azərbaycanda liberal burjuaziya ideyasını müdafiə edib, İslam dəyərlərindən imtinaya qəti etirazını bildirib və əsərlərində “ümummüsəlman qərbçiliyi” ideyasını dəstəkləyib.

1918-ci ildə Azərbaycanın şərqində ağalıq edən bolşeviklər başda erməni Stepan Şaumyan olmaqla Azərbaycanı erməniləşdirmək üçün bolşevik-daşnak ordusu ilə azərbaycanlılara qarşı kütləvi qətliama başlayıblar, tarixdən bu sizə bəllidir. Xüsusən Bakıda, Qubada və Şamaxıda bu qətliam misilsiz həddə çatıb.

Əliyalın Şamaxı əhalisi qaçıb canını qurtaranda Abbas Səhhət və ailəsi də onların içində olub. Gedib Gəncədə sığınacaq tapıblar. Amma ölüm sanki onu qarabaqara izləyirmiş, şair Gəncədə yatalaq xəstəliyinə tutulub, 1918-ci il iyulun 11-də vəfat edib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2025)