Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında yayımlanan birgə Qızıl alma layihəsində Ən məşhur türk dövlət xadimləri, Ən məşhur türk mədəniyyət xadimləri və Ən məşhur türk elm xadimləri təbliğ olunur. Həm Azərbaycanda, həm də Türkiyə, Qazaxıstan və Özbəkistan kimi türkdilli ölkələrdə yayımlanan layihə türk mədəniyyəti və irsinin təbliği baxımından əhəmiyyət daşımaqdadır.
Bu günkü söhbətimiz Ən məşhur türk dövlət xadimlərindən biri - I Qılınc Arslan barədədir.
Layihənin koordinatoru: Nigar Xanəliyeva
Növbəti təqdim edəcəyimiz şəxsiyyət uzaq 12-ci əsrdə yaşayıbdır. Onun türk dünyası qarşısında xidmətləri az deyil. Türklərin yeni coğrafiyalar fəthində, türk etnosunun formalaşmasında, türkdilli mədəniyyətin təşəkkül tapmasında xidmətləri böyükdür.
I Qılınc Arslan (təxmini 1107–1157) Səlcuq imperiyasının önəmli hökmdarlarından biri olmuşdur və xüsusilə Anadolu Səlcuqlarının siyasi və hərbi möhkəmlənməsində mühüm rol oynamışdır. O, Səlcuq dövlətinin mürəkkəb daxili və xarici siyasətində bacarıqlı hökmdar kimi tanınır və onun fəaliyyəti həm dövlət idarəçiliyi, həm də hərbi strategiya sahəsində nümunəvi hesab olunur.
Qılınc Arslan taxta çıxanda Səlcuq dövləti daxili parçalanmalar və xarici təhdidlər qarşısında idi. O, dövlət aparatını möhkəmləndirərək, iqtidarını mərkəzləşdirmiş, vilayətlərdə təyin etdiyi sadiq idarəçilər vasitəsilə mərkəzi hakimiyyətin nüfuzunu artırmışdır. Hökmdarlığı dövründə qanun və ədalət prinsiplərinə xüsusi diqqət göstərmiş, xalqın rifahını təmin etmək üçün müxtəlif inzibati tədbirlər həyata keçirmişdir.
O ən çox hərbi bacarığı və strateji zəka ilə tanınır. O, Bizans imperiyası ilə sərhədlərdə mübarizə aparmış, həmçinin digər Türk tayfaları və ərəb dövlətləri ilə diplomatik əlaqələri balanslı şəkildə idarə etmişdir. Onun dövründə Səlcuq ordusu həm süvari, həm piyadə və həm də mühasirə texnikası baxımından gücləndirilmişdir. Bu strategiya nəticəsində Anadolu üzərində Səlcuq hakimiyyəti daha möhkəm şəkildə formalaşmış və genişlənmişdir.
Hökmdar yalnız hərbi və siyasi fəaliyyətlə kifayətlənməmiş, həm də mədəniyyət və elmə diqqət göstərmişdir. Onun himayəsi ilə mədrəsələr, məscidlər və karvansaralar tikilmiş, dövlətin dini və mədəni həyatının inkişafına şərait yaradılmışdır. Bu dövr Səlcuq dövləti üçün həm siyasi sabitlik, həm də mədəni intibah dövrü kimi qiymətləndirilir.
I Qılınc Arslan Səlcuq imperiyasının güclənməsində və Anadolu Səlcuqlarının möhkəmlənməsində əsas fiqurlardan biri olmuşdur. Onun hökmdarlığı dövründə dövlət idarəçiliyi, hərbi strategiya və mədəni inkişaf sahəsində həyata keçirilən tədbirlər Səlcuqların uzunmüddətli varlığına zəmin yaratmışdır. O, tarixdə bacarıqlı hökmdar, strateq və dövlət xadimi kimi yadda qalmışdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.10.2025)
