Rəqsanə Babayeva,
Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, "Gənclik" Xalq Teatrının rəhbəri. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Millətin yaddaşı yalnız yazılı tarixdə yaşamır — o, daşlarda, kərpiclərdə, taxta qapıların naxışlarında da yaşayır. Qəsrlər, karvansaralar, minarələr sadəcə memarlıq nümunələri deyil, zamanın səsini daşıyan canlı şahidlərdir. Hər daş, hər ornament əsrlər boyunca bir millətin həyat tərzindən, mədəniyyətindən və dövlətçilik iradəsindən xəbər verir.
Qəsrlər – Müdafiədən mədəniyyət mərkəzinə
Azərbaycan qalaları və qəsrləri yalnız hərbi tikililər olmayıb. Şirvanşahlar Sarayı, Mərdəkan qəsrləri, Qarabağ qalaları həm siyasi, həm də mədəni həyatın mərkəzləri kimi tanınıb. Onların divarlarında yalnız döyüşlərin izi yox, həm də musiqi, poeziya və elmi söhbətlərin səsi əks-səda verib. Qəsrlərin planı, bəzəkləri və memarlıq həlləri dövrün incəsənət zövqünü əks etdirir.
Karvansaralar – Ticarətin və mədəniyyətin körpüləri
Tarixi karvansaralar, xüsusilə Şəki, Şamaxı, Bakı və Naxçıvan marşrutlarında yerləşənlər, İpək Yolunun əsas mədəni dayanacaqları olub. Burada tacirlər yalnız mal deyil, həm də musiqi, ədəbiyyat, kulinariya və sənət nümunələrini bölüşüblər. Karvansaraların divarları yüzlərlə dilin, fərqli mədəniyyətlərin harmoniyasını yadda saxlayır.
Minarələr – Ruhun və göylərin dili
Azərbaycanın minarələri, xüsusilə Şamaxı, Gəncə, Quba və Bakıda ucalan nümunələr, dini memarlığın incə estetikasını göstərir. Minarələrin kərpic naxışları, yazılar və ornamentlər xalqın həm mənəvi, həm də bədii dünyasının dərinliyini ifadə edir. Onlar əsrlərdir həm azan səsini, həm də xalqın varlıq hekayəsini göylərə daşıyır.
Daş yaddaşımızın riskləri
Zaman, iqlim dəyişiklikləri və bəzən də laqeyd münasibət tarixi abidələrimizi təhlükə altına alır. Restavrasiya adı ilə edilən səthi bərpalar, orijinal memarlıq üslubunun itirilməsi və qeyri-peşəkar müdaxilələr abidənin ruhunu zədələyir. Qoruma işi yalnız texniki bacarıq deyil — tarixi anlamaq və ona hörmətlə yanaşmaq məsələsidir.
Qoruma və yaşatma yolları
Peşəkar restavrasiya proqramları – Orijinal material və texnikaların tətbiqi.
Mədəni marşrutlar – Abidələri turizm xəritəsinə daxil etmək və onların hekayəsini peşəkar bələdçilərlə təqdim etmək.
Rəqəmsal arxiv – Qəsr, karvansara və minarələrin 3D modellərini hazırlamaq.
Təhsil layihələri – Məktəblilər üçün tarixi abidələrə səfərlər təşkil etmək.
Daşların danışdığı hekayə
Hər qəsr, hər karvansara, hər minarə bir kitabdır — sadəcə səhifələri daşdan oyulub. Onları oxumaq üçün tarixçi olmaq şərt deyil; sadəcə baxmaq, dinləmək və hiss etmək yetərlidir. Dövlətimizin mədəniyyət siyasəti, bu daş yaddaşın qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün ən böyük təminatdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.08.2025)
