Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Nənəm deyərdi, qaranquş yuvalarını dağıtmaq olmaz. Qaranquş yeganə quşdur ki qarğış edə bilir. Bəli. Həqiqətən, bu quşların ahı insanı tutur deyə onları incitmək olmaz. Amma tək bumu? Xeyir. Bu quşlar barədə o qədər maraqlı faktlar var ki…

1.Məsələn, onlar uçuş ustalarıdır – Qaranquşlar çox sürətli və çevik uça bilirlər.

2.Onlar uça-uça ov da ovlaya bilirlər. Onlar havada böcəkləri tutmaqda ustadırlar.

3. İnsanlarla yaxın yaşamağı xoşlayırlar – tez-tez evlərin damaltında və ya tövlələrdə yuva qururlar. İnsanların yaxınlığında yaşamağa öyrəşiblər, çünki bu yerlərdə yem tapmaq və təhlükədən qorunmaq daha asandır.

4. Qışda çox uzun məsafələrə köç edirlər – yaz və yay aylarında Avropada və Asiyada yaşayır, payızda isə daha isti ölkələrə, xüsusilə Afrikaya köç edirlər. Bəzi qaranquşlar ildə 10,000 kilometrə qədər məsafə qət edə bilirlər!

5.Qaranquşlar həm də bənnadırlar, yuva tikməkdə ustadırlar – palçıq və saman parçalarından öz yuvalarını düzəldirlər. Yuva düzəltmək üçün palçığı dimdikləri ilə daşıyırlar və onu divara yapışdıraraq formalaşdırırlar.

6. Qrup halında uçurlar – Qaranquşlar bəzən böyük qruplar şəklində toplanırlar. Axşam saatlarında belə toplu uçuşları müşahidə etmək olur – bu həm sosial davranış, həm də təhlükəsizlik məqsədilə olur.

7. Mədəniyyətlərdə müsbət simvoldur – Bir çox mədəniyyətdə qaranquş xoşbəxtlik, baharın gəlişi və yaxşı xəbər simvolu sayılır. Azərbaycanda da "qaranquş gəldisə, bahar gəldi" deyilir, bizimçün bahar müjdəçisidir bu quşlar.

Qaranquşlarla bağlı bəzi əfsanələr və ya xalq nağılları da vardır:

1. Qaranquş və ana duaları

Bir əfsanəyə görə, bir ana oğlunu döyüşə yola salarkən deyir: "Əgər sağ-salamat qayıtsan, bir qaranquş sənə bələdçilik edəcək." Oğul illərlə qayıtmır, amma bir gün uzaq diyarlarda bir qaranquş onu izləməyə başlayır. Oğlan bu quşu izləyir və yolu ilə anasının evinə dönür. Bu əfsanə, qaranquşun bələdçi və qoruyucu bir quş olduğuna işarədir.

2. Qaranquşun sinəsindəki qara ləkə nədəndir?

Başqa bir xalq rəvayətinə görə, qaranquş əvvəlcə tamamilə ağ imiş. Hz. İbrahim tonqalda yandırılarkən, ocağın üstünə su daşıyan quş qaranquş olur. Tonqalın alovu ona toxunur və sinəsində bir qara ləkə yaranır. O gündən bu yana, qaranquşun sinəsi qaralıdır və o, cəsarət və sədaqət rəmzidir.

Nyabrın sonuna yetirik. Qarşıdan bizi qış gözləyir. Noyabr mülayim keçdisə, qışın da sərt keçəcəyi inandırıcı deyil. Amma hər halda qış qışdır. Bahar üçün çox darıxmışıq.

Payız gəldi, uçdu getdi quşlar,

Sən də getdin, bax yağdı yağışlar…

Tez qayıdıb gəlin, qaranquşlar…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.11.2025)