Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar  Türkiyədə işgüzar səfərdədir. 

Yazıçımız Türk Ədəbiyyatı Vaqfında keçirilən görüşdən sonra növbəti görüşünü İstanbul Kültür Universitetində  keçirib. 

Görüş barədə məlumatlanmaq üçün Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin mətbuat katibi Xəyal Rzaya üz tutduq. Xəyal Rza bildirdi ki, “İki çağın yazarı: Anar” adlı görüşdə universitetin alim və müəllim heyəti və tələbələr iştirak ediblər.

Tədbirdə universitetin Filologiya fakültəsinin dekanı, professor Fatih Göksal Türk dünyasının böyük yazarı Anarın türkiyəli gənclərlə görüşünün əhəmiyyətindən söz açıb. Anara dəvəti qəbul etdiyi üçün təşəkkür edib və görüşdə iştirak edən gənclərin necə böyük və önəmli bir gün yaşadıqlarını bildirib.

Universitetin əməkdaşları Vahit Türk, İsa Kocakaplan çıxış edərək Anarın Türk dünyası ədəbiyyatlarının zənginləşməsi üçün gördüyü böyük işlərdən danışıblar.

Tədbirdə yazıçı-tərcüməçi İmdat Avşarın Xalq yazıçısının yaradıcılığı ilə bağlı geniş məruzəsi dinlənilib. O, gənclərə Türkiyənin və özəlliklə türk ədəbiyyatının Azərbaycandan necə göründüyünü anlamaq üçün mütləq Anarın əsərlərini oxumağı tövsiyə edib.

Mətbuat Şurasının sədri, AYB-nin sədr müavini Rəşad Məcid tələbələrə Anarın Türkiyə sevgisindən və əsərlərində bu böyük sevginin necə əks olunmasından bəhs edib.

“Qobustan” dərgisinin baş redaktoru Pərvin Nurəliyeva gənclərə Anar yaradıcılığında əks etdirilmiş xoşbəxtlik reseptlərindən danışıb.

Xalq yazıçısı Anar tədbirin təşkilatçılarına təşəkkürünü bildirib və türk gənclərlə görüşün ondan ötrü xüsusi əhəmiyyət daşıdığını dilə gətirib. O, iki qardaş xalqın ədəbiyyatının daha da yaxınlaşması üçün belə görüşlərin əhəmiyyətli olduğunu vurğulayıb.

Sonda yazıçıya xatirə hədiyyəsi təqdim edilib, gənclər yazıçıya kitab imzaladıb, yaradıcılığı ətrafında müzakirələr aparıblar.

Türkiyəyə yaradıcılıq səfəri çərçivəsində Türk Ədəbiyyatı Vəqfi Xalq yazıçısı Anarı “Türk dünyasının ağsaqqalı” mükafatına layiq görüb.

Səfəri çərçivəsində Xalq yazıçısı Türkiyənin “Yeni şəfəq” qəzetinə, TRT telekanalına müsahibələr verib, həmçinin TVNET kanalının canlı efirində sualları cavablandırıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Bu gün aprelin 30-u. 

12 nəfərin - o cümlədən alimlərin, tələbələrin həlak olduğu, 13 nəfərin yaralandığı qanlı ADNA (ADNSU) terrorundan 15 il keçir. (30.04.2009, Bakı)... 

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasının, Cümhuriyyət Parlamentinin, keçmiş Zaqafqaziya Seyminin üzvü, Bakı şəhərinin qubernatoru Müseyib bəy Axıcanlının işğalçı bolşeviklər tərəfindən Nargin adasında güllələnməsindən 104 il keçir (Müseyib bəy Qəhrəman bəy oğlu Əxicanov; 12.10.1892, Tomarxanlı, Cəlilabad – 30.04.1920, Nargin, Bakı; 28 yaş)... 

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin xüsusi qərarına əsasən dövlət hesabına ali təhsil almaq üçün xaricə göndərilmiş tələbələrdən biri, Sarbon Universitetinin məzunu, Azərbaycanın ilk hüquq professoru Mustafa ağa Vəkilovun sürgündə haqqa qovuşmasından 81 il keçir (Mustafa ağa Məmməd ağa oğlu Vəkilov; 25.01.1899, Tiflis - 30.04.1943, Vojayol, Ust-Vım, Komi; 44 yaş)...

Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, Şuşa özünümüdafiə batalyonunun komandiri Ramiz Bulud oğlu Qəmbərovun şəhid olmasından 32 il keçir (02.07.1962, Şuşa - 30.04.1992, Şuşa; 30 yaş)...

Azərbaycan Ordusunun zabiti, "Azərbaycan Bayrağı" ordenli leytenant İntiqam Həsən oğlu Camaləddinovun şəhid olmasından 30 il keçir (05.09.1971, Muxas, Oğuz – 30.04.1994, Qapanlı, Tərtər; 23 yaş)... 

Ruhlarına dərin sayğılar!

Il Qarabağ müharibəsindəki tarixi Zəfərimiz, öz ərazi bütövlüyünü, suverenliyini bərpa etmiş güclü və müstəqil dövlətimizin varlığı bütün dönəmlərdəki şəhidlərimizin ruhuna bəngü şadlıq bəxş edir. Dövlətimizin bayrağı uca olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Vaqif Mustafazadə, Əzizə Mustafazadə, Şahin Novrəsli… Əlbəttə ki, bu ad sadalanmasından yanılmadınız, söhbət cazdan gedir. 

Hər il aprelin 30-u dünyada Beynəlxalq Caz Günü kimi qeyd edilir. Bu günün tarixçəsi isə 

2012-ci ildən başlayır. Həmin vaxt UNESCO tərəfindən elan edilən bu gün dünyanın cazsevər ölkələrində keçirilən konsert proqramları ilə yadda qalır. Əlamətdar gün hər il dünyanın 190 ölkəsində qeyd olunur.

Bildiyiniz kimi, mədəniyyətdə caz əsri deyilən bir termin də var. Amerika yazıçısı Frensis Skott Fitsjerald ABŞ tarixində ən əhəmiyyətli dövre - 1-ci dünya müharibəsinin sonundan (1918) və Böyük Depressiyanın başlanğıcına (1929) qədərki illəri belə adlandırır, çünki o dpvrdə caz musiqisi o qədər populyar imiş ki, bütün evlərə daxil olurmuş. 

Beynəlxalq Caz Günü münasibətilə dəyirmi masalar, caz improvizələrinə dair ustad dərsləri, habelə caz mövzusu ilə bağlı müxtəlif tədbirlər təşkil olunur. Bu tədbirlər cazın vətəni hesab edilən Yeni Orleanın Konqo meydanında xüsusi konsert proqramı ilə davam etdirilir.

Dünyada Azərbaycan cazının özünəməxsus yeri var. Bunu ölkəmizdə keçirilən beynəlxalq caz festivallarına olan maraq bir daha sübut edir. Amerika cazı və muğam musiqisi üzərində qurulan Azərbaycan cazının bünövrəsi 30-cu illərin sonunda Niyazi və Tofiq Quliyevin yaratdığı “Dövlət Cazı” adı ilə tanınan Dövlət Estrada Orkestri tərəfindən qoyulub. Azərbaycanda estrada və caz musiqisinin ikinci həyatı Rafiq Babayevin yaratdığı “Qaya” ansamblı ilə başlayıb. Bu ansambl keçmiş SSRİ-də böyük şöhrət qazanmışdı. Vaqif Mustafazadə dövrü isə Azərbaycanda cazın intibah dövrü hesab edilə bilər. Virtuoz musiqiçi muğamla cazın sintezini yaradıb. Özündən sonra onun yolunu qızı Əzizə Mustafazadə davam etdirir və yeni nailiyyətlərə imza atır.

Böyük təməllər üzərində qurulmuş Azərbaycan cazı indi gənc ifaçıların timsalında daha da inkişaf edir. Beynəlxalq Montre Caz Festivalının qalibi İsfar Sarabskinin adını çəkmək yetərlidir ki, Azərbaycanda caz ənənəsinin necə yaşadığının şahidi olasan. Həmçinin Rain Sultanov, Salman Qənbərov, Emil Əfrasiyaboğlu, Şahin Növrəsli kimi tanınmış ifaçılar bu ənənələri uğurla davam etdirirlər.

Yetər ki, bu gün hər birimiz caz musiqisi dinləyib bu günün təntənəsinə qoşulaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının bugünkü didaktika dərsini şair, publisist Salman Qaralar aparır. Ümid edirik ki, faydalananlar çox olacaq.

Orta məktəb illərinin çoxunu, xüsusən də son 4-5 ilini bədii əsər oxumağa sərf etmişəm. 4 illik ali təhsil illərini, 43 illik iş fəaliyyətini də bura əlavə etsək, həyatım bədii əsərlər oxumaqla keçmişdir, desəm, yanılmarıq. 

50 ildən çoxdur ki, həm elm, ədəb, mərifət, xeyirxahlıq öyrənirəm, həm də öyrədirəm. Keçdiyim ömür yoluna baxanda, əməllərimin düzlüyünü yəqin edəndə könlüm məmnun olduğu kimi, cismim də rahat olur. Mərdiməzarlıq etmədiyim, biliyimi, təcrübəmi əsirgəmədiyim üçün əlimi vicdanımın üstünə qoyub rahat nəfəs ala bilirəm. Başqalarına bilik nuru paylaşdıqca könlümün də, gözümün də nuru artır.

Bir gün belə fasilə vermədiyim əmək fəaliyyətimin 7 ilini müəllim, 18 ilini direktor, 18 ilini isə dövlət qulluqçusu kimi təhsil sahəsinə sərf etmişəm. 1993–2012-ci illərdə işdən sonra repititorluq etmişəm. 20 il ərzində evimdə bilik öyrətdiyim uşaqlardan ya ümumiyyətlə, pul almamışam, ya da bəzilərinin valideynləri cuzi məbləğ ödəyiblər. Sultan Məcid Qənizadə demişkən, qazancım millətin məhəbbəti olmuşdur; bir də özümün də, qardaş-bacılarımın da, bəzi imkansız ata-anaların balalarının da təhsil almağı.

Elmin, yoxsa var-dövlətin faydalı olduğunu soruşanlara İmam Əli (ə) bir-birindən fərqli olan, ancaq əsaslandırılmış cavablar verir. Elmin daha xeyirli olması səbəblərindən İmam Əli (ə) aşağıdakıları göstərmişdir:

– Maldan infaq edəndə azalır, amma elmdən infaq etdikdə, yəni başqalarına öyrətdikdə daha da artır;

– Zaman keçdikcə mal köhnəlir, amma elm köhnəlmir;

– Var-dövlət ölüncəyə qədər sahibi ilə qalır, amma elm həm bu dünyada, həm də o dünyada onunladır;

– Mal-dövlət insanın qəlbini qəddar edir, amma elm insanın qəlbini nuraniləşdirir;

– Malı sən qorumalısan, amma elm səni qoruyur.

Bir neçə il əvvəl avtobus dayanacağında bir qız və bir oğlan böyük bir sevinclə məni qucaqlayıb üzümdən öpdülər. Öyrəndim ki, bu bacı-qardaşa 1981–1984-cü illərdə dərs keçmişəm. O vaxt balaca uşaqlar olan bu gəncləri mən tanımasam da, onlar məni tanımışdılar. Sanki mənə dünyanı bağışladılar. Başqa yaxşı nümunələr də gətirmək olar. Ancaq elə bir hadisə ilə də qarşılaşmışam ki, həyata olan ümidim üzülüb, insana olan inamım çiliklənib. S.Vurğun yazırdı: “Ehtiyac qul eylər qəhrəmanı da”. Bir yaxın adamımın iş ehtiyacını ödəmək üçün keçmiş şagirdlərimdən birinə müraciət etdim. Sən demə namərd səni nəinki körpüsündən keçirməzmiş, səni körpünün üstündən çaya atarmış. Atdı da. Çay məni apardıqca körpünün üstündən doyunca baxdı da.

Xəyal məni uzaqlara apardı. Şeirləri 300 ildən artıq bir müddətdə xalqın dilindən düşməyən Dəllək Muradın “Eyləmə” rədifli ustadnaməsinin sözləri könlümdən dilimə süzülüb axdı.

Qadir Allah, budu səndən diləyim,

Sən mərdi namərdə möhtac eyləmə.

Qeybi xəzinəndən yetir ruzisin,

Sən mərdi namərdə möhtac eyləmə.

Görünür, insanın təbiətində bir asilik, naqislik var, müəyyən məqamlarda iblisə uyaraq fitnə-fəsad törətmək həvəsi də var. Buna görə də atalar, “alim olmaq asandır, adam olmaq çətin”, – demişlər. İnsanlar çox olsa da, adam olanı azdır. İnsan psixologiyasını gözəl bilən Sücaət yazırdı:

Qəlbə toxunmasa, yaşaya bilməz,

Zülmün çırağının yağıdır insan.

Könül, ehtiyatla dolan dünyada,

Unutma, zəhərdir, ağıdır insan.

...Sücaət, ürəklər qorxusuz vurmur,

Gözlərin sevinci gözlərdə durmur.

Quş da yuvasını yaxından qurmur,

Bilir ki, xaniman dağıdır insan.

Ömrünün böyük əksəriyyətini şagird, müəllim, valideynlərlə ünsiyyətdə keçirən bir şəxs kimi bəzi insanların yaltaqlığa, satqınlığa, ziyankarlığa meyilli olduğunu yaxşı bilirəm. Bu yaramaz hərəkətlərin irsi xüsusiyyətlərdən də qaynaqlana biləcəyinə, yaşadığı həyat tərzindən, şəraitindən də yaranacağına normal baxıram. Əqrəbin ibnəsi hər an tuta bilər. Ancaq dərs dediyin, gələcək uğuruna, karyerasına məsləhət verdiyin, sevindiyin şəxsin sənə hücum etməsi ağrılıdır. Həm də öz adıyla yox, başqasının adı ilə. Namərdcəsinə. Həm də özündən vəzifəcə böyük, şərəf, ləyaqətcə aşağı iki nadanın, ailəsini idarə edə bilməyən iki nadürüstün, iki nanəcibin “məsləhəti” – fitnəsi ilə.

Allah belə şagirdi, belə qohumu heç kimin qarşısına çıxartmasın. Heyhat, belələri dünən də var idi, bu gün də var, sabah da olacaq. Təsəlli budur ki, tarixə nəzər yetirəndə pislərlə bərabər yaxşıların, namərdlərlə bərabər mərdlərin də olmasıdır. Məmməd Araz demişkən:

Yüz də çevir, min də ələ torpağı,

Namərd ilə mərd yanaşı göyərdi.

Mirzə Şəfi Vazeh Gəncədə dərs deyən zaman balaca Fətəliyə biliklə bərabər, münasib iş, sənət seçmək üçün düzgün istiqamət də verir. Zaman keçir, Mirzə Fətəli Axundzadə həm Tiflisdə qəza məktəbində müəllim, həm də Qafqaz canişinin baş dəftərxanasında mütərcim işləyir. Mirzə Şəfinin Gəncənin mürtəce din xadimləri mühitində çəkdiyi mənəvi sıxıntıdan xəbərdar olan M.F.Axundzadə Azəbaycan dili müəllimliyindən çıxır və öz yerini sevimli müəllimi M.Ş.Vazehə təklif edir.

Müəllimə münasibətin ən yaxşı örnəklərindən birini Əmir Teymurun həyatında müşahidə edə bilərik. Böyük hökmdar insanları vaxtaşırı qəbul edir, onların şikayətlətini dinləyirmiş. Saray qaydalarına görə gələnlər Əmirin qarşısında diz çöküb onun ətəyindən öpərmişlər. Qəbulun sonuna yaxın içəri yaşlı bir kişi daxil olur, hökmdarın xələtinin ətəyindən öpmək istəyir. Teymur cəld bir hərəkətlə ayağa qalxır, gələn adamın əyilməsinə imkan vermir, özü qocanın titrəyən əlindən öpür və onu hörmətlə öz taxtında əyləşdirir.

Saray əhlinin heyrətdə qaldığını görən Teymur bu məsələyə özü aydınlıq gətirir, qocanın qarşısında baş əyərək deyir:

– Bu kişi mənim müəllimimdir.

Qurani-Kərimin hər cümləsinin 7 mənasını izah edən Əmir Teymur 35 illik hakimiyyəti dövründə 27 ölkəni bir bayraq altında birləşdirmişdir. Qur-Əmir (Gori-Əmir) məqbərəsini öz sağlığında tikdirmiş və vəsiyyətinə görə müəllimi Mir Seyid Barakin ayaqları altında dəfn edilmişdir.

Təəsüf ki, böyük məqam sahibi olan şəxslərin heç də hamısı böyüklük məqamında dayanmağı bacarmamışlar. Ailə daxilində də namərdlik, nakişilik, xəyanət, cinayət edənlər olub, cəmiyyət içində də.

Üç oğlundan birini – Səlimi taxt-tacına varis təyin edən türk sultanı Bəyazid elə həmin oğlu tərəfindən zəhərlənərək öldürülmüşdür.

Roma imperatoru Yuli Sezara 40-dan çox xəncər yarası vuraraq öldürən şəxslərdən biri də onun saraya gətirdiyi, addım-addım irəli çəkdiyi Brut olmuşdur. O vaxtdan bu günə qədər də “Brut, sən də?” məsəli xəyanətin, satqınlığın simvolu kimi ədəbi, tarixi qaynaqlarda işlənməkdədir.

Bu tip insanlar etdikləri əməllərin tez-gec öz qarşılarına çıxacaqlarını unudurlar. Öz əməllərinin cəzalarını çəkməyə başlayanda isə artıq gec olur, sonrakı peşmanlıq fayda vermir.

Şirvanşahlar sarayında Məliküş-şüəara olan (şairlər şahı) Əbül-Üla Gəncəvi gənc və istedadlı şair Əfzələddin Xaqaninin tanınması, şöhrət qazanması üçün şərait yaradır. Zaman keçir, Məniçöhrün, Axsitanın rəğbətini qazanan Ə.Xaqani Əbül-Ülanı xəyanətdə suçlayır, onun vəzifədən azad olunub özünün Məliküş-şüəara təyin olunmasına nail olur. Xaqaninin əkdiyi toxumlar bir müddət sonra cücərir, boy verir, əməllərinin cavabı özünə qayıdır. Onun özünü Şəbəran qalasında dövlət zindanına salırlar.

İuda (Yəhuda) İsa peyğəmbərin 12 həvarisindən biri olmuşdur. Ehtimal olunur ki, bu kiçik, ilk xristian cəmiyyətinin xəzinədarlığı da etibarlı, hörmətli bir həvari kimi İudaya həvalə edilmişdir.

Gecə vaxtı İsa peyğəmbər 12 həvarisi ilə masa arxasında əyləşir. Həvarilərə deyir ki, onunla birlikdə əyləşən, çörəyini eyni qabdakı yeməyə batıran tələbələrindən biri onu satacaq. Məclisdə ümumi çaşqınlıq yaranır. İsa Peyğəmbər deyir: “Əgər sən bunu etməyi düşünmüsənsə, tələs, gecikmə”.

İuda onu satmağa gedir və bu işin müqabilində 30 gümüş pul alır.

İsa peyğəmbər Eleon dağına gecələmək üçün yola düşəndə İuda romalıların əsgər dəstəsini ora aparır. İsanı onlara tanıtmaq üçün peyğəmbərə yaxınlaşır və öpür.

İsa peyğəmbər deyir:

– İuda, sən bu öpüşünlə insan övladına xəyanət edirsən.

İsa peyğəmbəri çarmıxa çəkirlər. Xristianlar bu öpüşü satqın öpüşü adlandırırlar. İudanın da sonrakı taleyi yaxşı olmur, özünü asır. Boynunu kəndirə keçirəndə kəndir İudanın ağırlığına dözməyərək qırılır, yıxılan İudanın daxili orqanları yerə dağılır.

Eyy sən-zəmanənin Brutu, sənin əcadadın əlinə xəncər alıb himayədarını özü doğradı. Sən niyə onun qədər də olmadın. Öz ata-babanın adını qoyub başqa adla, başqa soyadla xəyanətlə meydanına çıxdın? Öz adını, soyadını yazmağa qorxdunmu, utandınmı?

Eyy sən-zəmanənin İudası, dodağındakı təbəssümün, əlindəki istiliyin nədən yarandı? Bildinmi? Bilmirsənsə, deyim, bil. İçindəki zəhərdən, beynindəki fəsaddan. Fitnə yelinə uçmaq həvəsindən. Kürsünü qorumaqdan ötrü özündən böyüklərə əyilmək xislətindən.

Eyy Brutlar, eyy İudalar!

Tövbə qapısı hər zaman açıqdır. Nə qədər ki, gec deyil, tövbə edin. Bizim əfv etməyimizdən öncə yaradanın əfvini qazanmağa çalışın. Mən onsuzda əfv etmişəm. Elə həmin gündən, həmin andan əfv etmişəm. “Əgər biri öz pisliyindən əl çəkmirsə, mən niyə öz yaxşılığımdan əl çəkməliyəm?”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

Şamil bəy,  Nitsşe fəlsəfəsinə görə paxıllıq biz onu bələdçi kimi istifadə etdiyimiz müddətdə ziyansızdır. Sizcə, az da olsa, daxilimizdə paxıllıq hissi olmalıdırmı?

 CAVAB

Nitsşe 1883-cü ildə yazmağa başladığı "Zərdüşt belə deyirdi" fəlsəfi əsərində "üst insan", "fövqəl insan" anlayışlarını elmə gətirərək qeyd edir ki, insanın üst insana çevrilməsi üçün mövcud dəyərləri və inanc sistemlərini öz həyatından silməsi gərəkdir.

Əvəzində isə, öz dəyərlərini, öz zövqünü, öz azadlığını və öz düşüncə tərzini yaratmalıdır. Və bu yolda acı çəkməkdən əsla çəkinməməli, hətta yaşadığı hər bir ağrı-acını həyatının əsas təkanverici qüvvəsi saymalıdır...

Mənim həyatıma yön verən üç böyük dahidən biri olan Nitsşenin paxıllıqla bağlı fikrini bir balaca dəyişərək sağlam rəqabət hissini ön plana çıxarmaq istərdim.

Mənə elə gəlir ki, sağlam rəqabət olan yerdə inkişaf da olacaq, dostluq da, səmimiyyət də...

Paxıllıq insanı içindən yeyən qurd kimidir.

"Paxıl insan artmaz" deyimi boşuna deyilməyib. 

İstənilən halda, insanın bir başqasına və ya özünə ziyan verən hər hansı bir duyğusu varsa, bu hiss zamanla insanın mənəvi məhvinə gətirib çıxarır və insanı ruhu ölmüş bir quru bədənə çevirir.

Ona görə də, hər bir insana daşıya biləcəyi yükü, bacara biləcəyi işi, sevə və sevilə biləcəyi insanı, yaşaya biləcəyi həyatı arzu edirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət”  portalı klassik poeziyamızın ünlülərindən olan Mirzə Şəfi Vazehin (1794-1852) indiyədək çap edilməmiş 65 lirik şeirinin dərcini davam edir.  Şeirlər Azad Yaşarın təqdimatında sizlərə çatdırılır.

“Ötən ilin noyabrında görkəmli şair, xəttat və pedaqoq Mirzə Şəfi Vazehin vəfatının 160-cı ili tamam oldu. Bu ildönümüylə bağlı oxucuların diqqətinə təqdim etdiyim silsilə şeirlər Fridrix fon Bodenştedin 1851-ci ildə Almaniyada nəşr olunan “Mirzə Şəfinin nəğmələri” kitabına salınmışdı.

Nüfuzlu dilçilərimizdən Fəxrəddin Veysəlli və Yusif Savalan tərəfindən edilən sətri tərcümələr əsasında onları yazıldığı vaxtdan təxminən 180 il sonra ədəbi irsimizə təkrar qazandırmağa çalışdım. Bu mətnlər M.Ş.Vazeh irsindən çevirdiyim 270 şeirin hələlik çap olunmayan qisminə daxildir.” (Azad Yaşar)

49

Bir oyuna, qumara yatırma var-yoxunu,

Udmaq qədər uduzmaq da var... unutma bunu.

50

Gölüylə məşhurdur Şiraz, ya meylə?

Hər kəsin içində var əndişəsi.

Bəlkə, Rüknəbada şöhrət gətirib

onun da Mozella adlı meşəsi?

Görünür, gözəllik deyilmiş səbəb,

dünyada nə qədər yer var... misilsiz!

Bütün yer üzündə tanınıb onlar

tək sənin,

tək sənin şerinlə, Hafiz.

Bütləri sən elə yıxdın, dağıtdın,

eşidən seyrinə gəldi Şirazın.

Qələmin, ilhamın sayəsində sən

kiçiyi böyütdün, şişirtdin azı.

Şeirinlə vəsf etdin sən o meşəni,

o çayı, sahili, gözəl şəhəri.

Sən necə öydünsə... mübarək oldu

adicə daşı da həmin yerlərin.

Gülü, şərabı var, şux qızları var,

Tiflis geri qalmaz ondan heç nədə.

Sənə minnətdardır, Şəfi, bu şəhər,

tapıbsa vəsfini nəğmələrində. 

Hafizin şeiriylə tanındı Şiraz,

Tiflissə Şəfiylə qovuşdu ünə. 

İkinci bir ömür qazandırıb o, 

nəfəsi dəyənə, gözü görənə.

Dağların qoynundan çağlayan o çay

şəhər bağlarına su və can verər.

Burda çiçəkləyən, yaşayan nə var,

özünü Şəfiyə bir borclu görər. 

Unutmaram əsla nazlı qızları,

onlardır təbimin eşqi, qüruru.

Mən vəsf etdim deyə,

piyalə gözlər,

o alma yanaqlar elə bərq vurur.

Cənnətdən müjdədir eşqdən, hüsndən,

güllərdən və meydən söz açan şeirim.

Ondan hali olan atar, unudar

bütün günahların, bütün təqsirin.

Özündən büt yapan, bütə çevrilən

kəslərin başına dünya olar dar.

Çəkilməz əzaba düçar olacaq

busəni, şərabı haram sayanlar.

Sənin nəğmələrin, ey Mirzə Şəfi,

səslənsin ölkədə qoy addımbaşı.

Gözəllik, saf niyyət olmalı çünki

bu təzə həyatın dostu, yoldaşı.

Bu yurdda yetişən gənclər hər yerdə

doğma şəhərinin başın dik edər.

Şəfinin şeiriylə Tiflisin namı

yayılar Kürümdən ta Reynə qədər. 

51

Bu Tiflis şəhərinin nazənin gözəlləri

yamanca aludədir hər cür bəzək-düzəyə.

Qaydadır: alınların bəzəyər zərdən kəmər,

əndamları bürünər məxmərə və ipəyə.

Zərif çəkmələrinin ipləri var – al-əlvan,

kəlağayılarısa bəyaz olar – qar kimi.

Uzun sözə hacət yox:

yaraşar, nə geysələr –

könlümü açmaz heç nə tiflisli qızlar kimi.

Arzum budur, seyr edim mən o şux gözəlləri

nənələrin geydiyi qədim əlbisələrdə.

Daş-qaşa gərək duymaz qulaqları, əlləri,

süni bər-bəzəklərə nə gərək var bu yerdə?!

Allah-təala veribsə zənənə boy-buxunu,

geyim-kecim işini gərək özü öyrənə.

Əgər bunda naşısa,

hansı şair xoşlanar

o sənəmdən...

lap ahıl şair olsa da yenə?!

52

Küçədə getdiyim vaxt məni saxlayan qadın

soruşdu: “Bilirsənmi yazı-pozu?” Dedim: “Hə”.

Dedi: “Onda mənə bir dua-zad yaz, qadası”.

Sordum: “Dərdinə çarə olar ki bu?” Dedi: “Hə”.

Tez qələmi əlimə aldım ki, nəsə yazım,

Dedi: “Yox, burda olmaz, gəl gedək bizim evə.

Sən orada edərsən dərdimə türkəçarə”.

Sordum: “Sonra yanında qalımmı?” Tez dedi: “Hə”.

“Yaman uzun çəkdi bu gedişin, Mirzə Şəfi,

Barı oldumu nəfi?”

sorana şair dedi:

“Olmazmı heç?! Bəs nədir!” 

53

Dəli Kür axıb gedir ayaqlarım altında,

Günəşdə par-par yanır sapsarı dalğaları.

Qəlbim də açılıbdır çəməndəki güllərtək –

həyatda ən pis günüm belə olaydı barı!

Cünbüş vurur badəmdə Kaxetiya çaxırı,

xəyalımdan getməyir yarımın baxışları.

Al rəngli meydən içib, onu vəsf eyləyirəm –

həyatda ən pis günüm belə olaydı barı!

Günəş qüruba enir, hər yanı zülmət alır,

sevən qəlbimin nuru yarır qaranlıqları.

O da axan ulduztək qarışır məchulluğa –

həyatda ən pis günüm belə olaydı barı!

O qara gözlərində uyuyur Qara dəniz,

məni ora sürüklər hissim, ehtiraslarım.

Gəl qoynuma, sevgilim,

bir kimsə duyuq düşməz –

həyatda ən pis günüm belə olaydı barı!

54

Mənim xəlvət xanəmə

sən axşam gəl, gözəl yar.

Lap sübh tezdən də gəlsən,

yenə könlüm açılar.

Hansı vədə gəlsən, bil,

gözüm üstə yerin var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü görəcək. Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Bu gündən etibarən oxucularımızı “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlıq gözləyir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalı olacaq.

“TURAN” bədii film ssenarisini təqdim edirik.

Titr yazı. Bakı. 1918-ci il. 11 noyabr.

 Nuru paşa, Nazim bəy və Xan Xoyski Cəfər Cabbarlının kasıb, balaca daxmasına qonaq gəlib, saxsı kasalarda bozbaş yeyirlər...

Nazim bəy bozbaşı yeyə-yeyə yağlı olduğuna işarə edir...

Xan Xoyski: – Cəfər bu yağlı bozbaşları yeməkdən belə sinədəftər olub, yəqin, – deyir.

Nuru paşa ayağa qalxıb Cəfərin kasıb daxmasına baxır...

Onu yanına çağırıb bağrına basır...

Səhər Cəfər Cabbarlının anası Nuru paşanın onlara gön­dər­diyi hədiyyələri qapıda qəbul edir...

Hədiyyələr arasında nikelli çarpayı, iri daş güzgü xüsusilə nəzərə çarpır...

***

Titr yazı. 1921-ci il. Gürcüstan. Qarayazı.

“Agit teatr” Gürcüstanın Qarayazı bölgəsində yerli türk­lərə tamaşa göstərir...

Səhnə bu dəfə arabanın içində qurulub.

Arabanın üstündə ayaq üstə dayanmış Ravi-aşıq üzünü Kosaya tutub deyir: – Kosa, Şura hökuməti sənə nə verdi?

Kosa: – Arvad.

Ravi-aşıq: – Arvadı neynədin?

Kosa: – Torpağa dəyişdim...

Ravi-aşıq: – Torpağı neynədin, Kosa?

Kosa: – Kartof əkdim.

Ravi-aşıq: – Kartofu neynədin, ay Kosa?

Kosa: – Satıb yenə arvad aldım.

Tamaşaya baxan bir arvad ucadan: – Arvadı niyə əvvəldən satmışdın onda, a külbaş? – qışqırır...

O biri kəndlilər arvadın sözlərinə gülüşürlər...

Tamaşanı izləyən zəhmli sovet komissarı gözünü Ravi-aşığa ağardır.

Komissar: – Təbliğat aparan teatrın işi gülüş doğur­maq deyil, yerlərdə izahat aparıb hökuməti kəndlilərə sevdirməkdir. Yoldaş aktyorlar, bunu unutmayın. Türk paşalarını ifşa edən tamaşanız hanı bəs? Mən sizə bu tamaşanı göstərməyə icazə vermişdim. Başlayın, görək nə oyun çıxaracaqsız.

Kosa: – Bu dəqiqə.

Komissar: – Başlayın görüm.

İki aktyor onbaşı İzzətin qoluna girib arabanın qaba­ğına dartır. Onbaşı İzzəti görən kimi kəndlilər yerlərindən: “Necə də oxşayır”, “Elə bil bu dəqiqə türk ordusundan qaçıb gəlib”, – deyə qışqırışırlar.

Aktyorlardan biri onbaşı İzzəti tamaşaçılara təqdim edir.

Aktyor: – Bu adam sonuncu türk paşasıdır. O, fəhlə və kəndliləri anlamır. Onun tanıdığı, bizim tanıma­dığımız Allah­dır. O sizə qan tökməyi öyrədir, biz toxum əkməyi. O, sizə vuruş­­mağı öyrədir, biz barışmağı. Bu gün sizə turpla türkün nağılını danışacağam. Qulaq asın...

Arabanın qarşısına qara çarşablı aktrisa qarı çıxır.

Qarı arabaya söykənib cibindən iki qırmızı turp çıxardır.

Onları ovcuna qoyub kəndlilərə göstərir...

Ravi-aşıq nağılın gerisini danışır.

Ravi-aşıq: – Bu qarının adı Nazlıdır. O, turp əkib.

Qadın pantomim hərəkətlərlə yerdə turp əkir.

Arabaya ikinci aktyor yaxınlaşır. O, qoca kişi qrimin­də­dır.

Ravi-aşıq: – Bu qocanın adı Mazandır. O isə bil­məyib, səhvən türk paşası əkib.

 Aktyor onbaşı İzzəti qucağına alıb pantomim jestlərlə guya yerə basdırır.

Ravi-aşıq: – İllər keçib... Turp bitib, türk bitməyib.

Qadın aktrisa bol məhsul yığmış kimi əllərini geniş açıb yanını basa-basa arabanın başına dolanır...

Mazan rolunu oynayan kişi aktyor pantomim jestlərlə ağlayır.

Ravi-aşıq: – Hə, necəsən, Qoca Mazan? Bundan sonra nə əkəcəksən?

Mazan: – Mənə dərs oldu. Bundan sonra mən də turp əkəcəm.

Ravi-aşıq: – Mazan kişinin əhvalatı örnəkdir. Gə­ləcək tür­kün deyil. Sosialist gerçəkliyi keçmişinizi sizə unutdurur. Siz daha türk deyilsiniz.

Qarayazı türkləri gah əlini qoburlarına doğru aparıb zəhmlə tamaşaya baxan komissarın üzünə baxırlar, gah da Ravi-aşığa.

Hiss olunur ki, türklərin təhqir olunması onlara xoş gəlmir...

İri planda onbaşı İzzətin gözləri dolub...

Ravi-aşıq aranın qarışacağından qorxub bərkdən əl çal­ma­­ğa başlayır...

O biri aktyorlar da ona qoşulub əl çalırlar...

Tamaşadan bir mətləb anlamayan qırmızı komissar da ayağa qalxıb əl çalır...

Tamaşa bitəndən sonra bir ağsaqqal kəndli Ravi-aşığa yaxınlaşıb üzünə tüpürür.

Qoca kəndli: – Yediyin çörəyə tüpürüm... Adam da millə­tini satar? – deyir.

Ravi-aşıq: – Çox sağ ol, dədə, – deyir.

Qoca kəndli: – Nəyə görə sağ ol, ay axmaq?

Ravi-aşıq: – Ona görə ki, düşünürsən.

Qoca kəndli: – Sən düşün, bala... Kişi kimi ölə də bilmir­sən? – deyib qocafəndi yerişlə Ravi-aşıqdan uzaq­laşır.

 Qoca kəndlinin arxasınca baxan Ravi-aşığa onbaşı İzzət yaxınlaşır:

– Sənin işin çətin imiş. Savaş bundan çox asandır, aşıq... – deyir.

Aktyorlarla bərabər onbaşı İzzətlə Ravi-aşıq da ara­balara oturub kənd yolu ilə yırğalana-yırğalana gedirlər...

İkisi də susub...

***

Titr yazı. 15 sentyabr. 1918-ci il. Bakının alın­ması.

Nuru paşa Hökməli dağları üzərində durub şəhərə baxır.

Səhər hələ tam açılmayıb. Alatoranlıqdır.

Nazim bəy Nuru paşaya məruzə edir: – Gecə Nargin adasıyla şəhər arasında bir hərəkət vardı. Kəşfiyyat onların qaçmaqda olan ingilis əsgər və zabitləri olduğunu təsdiqlədi. Saat on otuzda üstündə İran bayrağı ilə yanaşı böyük bəyaz bayraq taxılmış qapalı minik avtomobilinin şəhərdən çıxmaq istədiyini gördük. Gələn avtomobildən İran konsulu ilə Bakı qərb cəbhəsinin erməni komandanı çıxdı. İngilis generalı Dens­tervil deyir ki, Bakını türklərin əlindən ala biləcək qüvvə yer üzündə yoxdur. On dördü-on beşi gecəsi bütün cəbhə boyu makinalı tüfənglərdən düşmən mövqelərinə atəş açmışıq.

Nuru paşa: – Səhər açılan kimi topçular da möv­qeləri bombalasın.

Mürsəl paşa Nuru paşaya məruzə edir: – Cəbhədə min nəfərlik azərbaycanlı qüvvəsi var. 210 tüfəng, altı top və bir zirehli qatar əmrinizə tabedir. Qazax, Gəncə, Zaqatala, Nuxa, Cavanşir, Ağdam, Salyan, Quba və Bakıətrafı süvari polis təşkilatları, silahlı könüllülər də səfərbərdir. Şəhərə girmək əmrini gözləyirlər.

Nuru paşa: – Bir az susub içinizi dinləyin. Haqq uğrunda savaşırıq deyə, haqq bizimlədir.

Nuru paşa bir qədər susandan sonra onbaşı İzzətin ona sarı gətirdiyi atının belinə qalxır...

Nuru paşa qılıncını sıyırıb: “Haydı, igidlərim, irəli!” – qışqırır...

Bütün cəbhə boyu Qafqaz İslam Ordusu hücuma keçir...

Vertolyot çəkilişi...

Batal döyüş səhnələri...

Bakı günortaya yaxın Qafqaz İslam Ordusu tərəfin­dən tam azad edilir...

Azərbaycanın, Qafqaz İslam Ordusunun, Osmanlı dövlə­tinin bayraqları şəhər binalarının üstündə dalğa­lanır...

Şəhər əhalisi qələbəni bayram edir...

Döyüş meydanından şəhidləri yığan tibbi personal...

Axşama yaxın şəhəri tərk edən ingilis və bolşevik bir­ləşmələri...

Küçələrdə şadyanalıq...

Yanmış Həşimov mülkünün qabağı ilə at belində hərbi marşların müşayiəti ilə keçən Nuru paşa və Qafqaz İslam Ordusunun zabit heyəti...

Damlarda rəqs edən uşaqlar...

Neft buruqlarından asılan Osmanlı və Azərbaycan bayraqları...

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Lənkəranda yaşayan şair Mübariz Süleymanlının şeirləri təqdim edilir. 

Əzizim

Ağrılarım ürəyimdə ağladı,

Baxışların gözlərimi dağladı.

Arzularım gecikəndə çağladı,

Küsəmmədim taleyimdən, əzizim.

Ümüdlərim ümüdümdən yanadı,

Bitişməyən yaralarım qanadı.

Tanıyanlar taleyimi qınadı,

Qarabaxtam bələyimdən, əzizim.

Gecələrim gündüzümlə tənimdi,

Sızıldayan dərdlərimə qənimdi...

Çəkdiklərim beşiyimdən mənimdi,

Yaralıyam ürəyimdən, əzizim.

Qıvrılmaqdan qırışıram neynəyim,

Ürəyimlə danışıram neynəyim.

Taleyimlə barışıram, neynəyim? -

İncimirəm mələyimdən, əzizim.

Eylər

Sevginin sönməyən isti nəfəsi,

Məhəbbət bağının sevgi nəğməsi...

Yaşamaq həvəsi, qurmaq həvəsi

Sevənin yolunu gülüstan eylər.

Aşiqin əzəldən könlü tox olar,

Canında, gözündə qorxu yox olar,

Yaşamaq həvəsi həddən çox olar,

Sevgisin ellərə bir dastan eylər.

İntizar çəkməkdən səbri daralar,

Yollara baxmaqdan gözü saralar,

Sığallı sözlər də qəlbi yaralar,

Getdiyi yerləri bir bustan eylər.

Səadət, sədaqət, təravət onda,

Cəsarət, mərhəmət, ibadət onda...

Arzuya, istəyə çatdığı anda

Aşiqin elini bir ostan eylər!..

Layla

Anaların nəfəsi

Tez isidər övladı...

Dünyanın şah nəğməsi

Ana səsi, layladı!

Layla dadına çatar,

Övladın hər çağında...

Bir məhəbbət boy atar

Ananın qucağında.

Möcüzəli, şəfalı,

Anaların əlidir!

Unudulmaz, vəfalı,

Baltək ana dilidir.

Mən səni sevmirəm ki

Mən səni sevmirəm ki,

Tellərini sevirəm!

Əllərimi isidən

Əllərini sevirəm.

Mən səni sevmirəm ki,

Məni dəli eyləyən...

Sözü şirin söyləyən

Dillərini sevirəm!

Mən səni sevmirəm ki,

Ömrə məna gətirən...

Səni mənə yetirən

Ellərini sevirəm!

Mən səni sevmirəm ki,

Məni divanə salan...

Eşqindən bihuş olan

Güllərini sevirəm!

Mən səni sevmirəm ki,

Bulaq kimi çağlayan...

Səni mənə bağlayan

İllərini sevirəm!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)