Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Tarixdə 9 oktyabr günü hansı hadisələrlə yadda qalmışdır? Təqvimə nəzər yetirəndə xüsusi qeyd edilmiş bu hadisələr diqqətimi şəkdi:

Ümumdünya Poçt Günü və Azərbaycan poçt tarixi

9 oktyabr Ümumdünya Poçt Günü kimi beynəlxalq səviyyədə qeyd edilir.  Azərbaycan 1993-cü ildə Ümumdünya Poçt İttifaqına (ÜPİ) üzv olmuşdur və ölkədə bu gün poçt xidmətləri sahəsində peşə bayramı kimi qeyd edilir.

Hangul əlifbasının yaradılması (1446) — Koreya kralı Böyük Seconq tərəfindən Koreya dili üçün xüsusi əlifbanın (Hangul) hazırlanması elan edilmişdir.

Ugandanın müstəqilliyi (1962) — Bu gün Uganda Böyük Britaniyadan müstəqilliyini elan etmişdir.

Elektrik enerjisinin Boulder bəndindən Los-Ancelesə ötürülməsi (1936) — Hoover Dam (Boulder Dam) layihəsindən elektrik enerjisinin Los Anceles şəhərinə nəql edilməsinə başlanıb.

Çe Gevaranın edam edilməsi (1967) — Argentinalı-kubalı gerilla lideri Ernesto Şe Givara bu gündə Boliviya ordusu tərəfindən ələ keçirilərək edam edilmişdir.

“Washington Monument”ın ilk dəfə ictimaiyyətə açılması (1888) — ABŞ-da Vaşinqton abidəsi bu gündə ziyarətçilərə açılmışdır.

Bu gündə doğulan tanınmış şəxslər

Aşağıdakı şəxslər 9 oktyabrda doğulublar:

John Lennon — İngilis müğənni və bəstəkar, Beatles qrupu üzvü.

Guillermo del Toro — Meksikalı kinorejissor, fantastik və qorxu elementləri ilə tanınır.

Sharon Osbourne — İngiltərə/ABŞ televiziya fiquru, menecer, şou-biznes ailəsindən.

Bu gündə vəfat etmiş tanınmış şəxslər

Bir neçə önəmli şəxs 9 oktyabrda dünyasını dəyişmişdir:

OskarSchindler — çex-almaniş adamı, İkinciDünyaMüharibəsizamanı yəhudilərixilasetmişdir (Tarixdə məşhur Şindler siyahısının müəllifi).

Felix Wankel — alman mühəndis, Wankel mühərriklərinin ixtiraçısı

Clare Boothe Luce — Amerika dramaturq, siyasətçi.

9 oktyabr – Azərbaycanda tarixdə baş vermiş mühüm hadisələr

Hadrutun və ətraf kəndlərin azad edilməsi (2020)

2020-ci ilin 9 oktyabrında II Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusu Xocavənd rayonunun Hadrut qəsəbəsi və ona bitişik kəndlər — Sur, Cəbrayıl rayonunun Qaracallı, Süleymanlı, Əfəndilər, Qışlaq, Füzuli rayonunun Yuxarı Güzlək, Gorazıllı və Tərtər rayonunun Çaylı kəndi Ermənistan işğalından azad etmişdir

Bu uğur strateji və simvolik əhəmiyyət daşıyır; Azərbaycan rəhbərliyi bu günü “Hadrutun və Qarabağın yeni dövrünün başlanğıcı” kimi xarakterizə etmişdir.

Azad edilən ərazilərlə bağlı dövlət başçısının müraciətləri və xalqla görüşlər olmuşdur.

Milli Ordu Gününün əvvəlki illərdə qeyd olunması

Uzun illər ərzində 9 oktyabr Azərbaycanda “Milli Ordu günü” kimi qeyd olunurdu.

Lakin 1998-ci ildə prezident Heydər Əliyev fərmanla Silahlı Qüvvələr günü olaraq 26 iyun – Xalq Cümhuriyyəti Ordusunun yaranma tarixi – gününü müəyyən etmişdir, dolayısı ilə 9 oktyabr Ordu günü kimi qeyd edilmə statusunu itirmişdir.

Digər mühüm hadisələr

1992-ci ilin 9 oktyabrında Bakının Azadlıq meydanında Azərbaycan Milli Ordusunun ilk hərbi paradı keçirilib.

1997-ci ilin 9–10 oktyabrında Strasburqda keçirilən Avropa Şurası zirvə görüşü çərçivəsində Azərbaycan, Gürcüstan, Ukrayna və Moldova prezidentləri arasında GUAM əməkdaşlıq platformasının yaradılması qərara alınmışdır.

2008-ci ilin 9 oktyabrında Bakı metrosunda yeni stansiya — “Nəsimi” stansiyası açılmışdır.

2013-cü ilin 9 oktyabrında Azərbaycanda prezident seçkiləri keçirilmiş, İlham Əliyev növbəti müddətə dövlət başçısı seçilmişdir.

Doğulan və vəfat edən şəxslər

Doğulanlar

1910-cu ildə -  Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həbibulla Eynulla oğlu Hüseynov anadan olmuşdur.
 1958-ci ildə – Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Yunis Əsgər oğlu Əliyev 9 oktyabrda, Goranboy rayonunun Qızılhacılı kəndində dünyaya gəlmişdir.
 1946-cı ildə – azərbaycanlı kinoprodüser və kinooperator Kənan Məmmədov anadan olmuşdur.

Vəfat edənlər
 1944-cü ildə – general-mayor, şərqşünas alim, Azərbaycan Demokratik Respublikasının Daxili işlər nazirinin müavini olmuş Məhəmməd Sadıq bəy Ağabəyzadə Lvovda vəfat etmişdir.
 1980-ci ildə – Azərbaycanın ilk qadın fəlsəfə elmləri doktoru, professor Şükufə Mirzəyeva bu gün dünyasını dəyişmişdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2025)