Rəqsanə Babayeva,
Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, “Gənclik” xalq teatrının rəhbəri, yazıçı. “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün
Millətin yaşaması təkcə ərazilə, dövlət qurumları ilə ölçülmür. Bir xalqın varlığını əsrlərdən əsrlərə daşıyan, onu tanıdan, qoruyan əsas amil milli irsidir. İrs – yalnız qədim abidələr, xalçalar, musiqilər deyil, həm də bir xalqın düşüncə tərzi, yaddaşı, mənəvi kimliyidir. Bu xəzinənin daşıyıcısı və qoruyucusu isə gənc nəsildir.
Bugünümüzün ən mühüm sualı budur: biz milli irsimizi necə gələcəyə ötürürük? Gənclik, qlobal çağırışların, internetin, texnologiyanın təsiri altında milli kimliyini itirmədən, əksinə onu gücləndirərək dünyaya təqdim edə bilirmi?
Milli irs – zamanın güzgüsü
Azərbaycan irsi çoxqatlıdır: qədim Qobustan qayaüstü təsvirlərindən tutmuş, Şərq poeziyasının incisi olan Nizami irsinə, muğamın fəlsəfi dərinliyindən Qarabağ xalçalarının naxış dilinə qədər. Bunlar sadəcə keçmişin xatirələri deyil, gələcəyə işıq tutan mədəni kodlardır.Mədəniyyət tarixçilərinin dediyi kimi, xalqlar dövlətlərini itirsələr də, irsləri ilə yenidən dirçəlib var ola bilirlər. Bu mənada irs sadəcə muzeylərdə qorunan eksponat deyil, millətin ruhudur.
Gəncliyin məsuliyyəti
Hər nəsil öz irsini dərk etməli və onu yenidən kəşf etməlidir. Gənclik yalnız irsi qorumaqla kifayətlənməməli, həm də onu öz dilində, öz yaradıcılığında ifadə etməlidir.
Muğamı dinləyən gəncin onu cazla sintez etməsi, qədim xalça naxışlarını rəqəmsal dizaynda istifadə etməsi, aşıq şeirlərini yeni musiqi janrında təqdim etməsi – bunlar milli irsin ölmədiyini, əksinə, dəyişərək yaşadığını göstərir. İrs dondurulmuş abidə deyil, daim nəfəs alan canlı varlıqdır.
Təhsil və irs
Milli irsin gələcəyə ötürülməsində təhsil sisteminin rolu həlledicidir. Məktəblərdə, universitetlərdə gənclərin yalnız xarici dillərə, texnologiyaya deyil, həm də klassik ədəbiyyata, muğama, milli incəsənətə yönəldilməsi vacibdir.
Gənc nəsil Nizami Gəncəvinin fəlsəfəsini, Füzulinin məhəbbət dilini, Üzeyir Hacıbəylinin musiqi mirasını dərk etdikdə, yalnız öz tarixini öyrənmir, həm də dünyada mövqeyini möhkəmləndirir. Çünki kimliyini dərk edən gənc daha güclü və müstəqil olur.
Qarabağ – dirçəlişin mərkəzi
İşğaldan azad edilən torpaqlar milli irsimizin ən zəngin məkanlarıdır. Qarabağ təkcə siyasi qələbə deyil, həm də mədəniyyətin təntənəsidir. Şuşada yenidən səslənən muğam, Cıdır düzündə bərpa olunan festivallar, Ağdamda qurulan muzeylər – bütün bunlar gənc nəslə böyük bir mesajdır: irs bəzən torpaq qədər müqəddəsdir.
Burada böyüyən yeni nəsil, öz gözləri ilə milli irsin dirçəlişini gördükcə, onu daha artıq dəyərləndirəcək və gələcək nəsillərə ötürəcək.
Qloballaşma və milli kimlik
Dünya getdikcə bir-birinə oxşayır. Musiqilər, filmlər, geyimlər, həyat tərzi sərhəd tanımır. Bu prosesin içində gənclərin milli kimliyi itirməməsi ən böyük çağırışdır.
Amma burada qorxuya ehtiyac yoxdur. Əksinə, milli irs qloballaşan dünyada bir üstünlükdür. Çünki unikal olan maraq doğurur. Dünyada milyonlarla gənc eyni musiqini dinləyə bilər, amma yalnız Azərbaycan gənci muğamı, aşıq dastanlarını və ya Novruz ənənəsini dünyaya təqdim edə bilər. Bu, böyük imkandır.
İncəsənətdə yeni nəfəs
Gənc rəssamların əsərlərində xalça naxışlarının müasir interpretasiyası, gənc musiqiçilərin muğamla rok və cazı birləşdirməsi, yazıçıların klassik motivləri yeni üslubda işləməsi milli irsin necə yaşadığını göstərir.Mədəniyyət yalnız keçmişin yadigarı deyil, həm də gələcəyin qurucusudur. Əgər gənclərimiz bu yolu davam etdirirsə, demək, milli irs yalnız qorunmur, həm də inkişaf edir.
Dövlət dəstəyi və ziyalı məsuliyyəti
Milli irsin gələcəyə daşınmasında dövlətin yaratdığı layihələr – festivallar, sərgilər, beynəlxalq tədbirlər mühüm rol oynayır. Amma bütün məsuliyyəti dövlətə yükləmək doğru deyil. Burada ziyalıların, müəllimlərin, sənət adamlarının missiyası böyükdür. Onlar gənclərə örnək olur, irsi sevdirməyi öyrədirlər.
Bir ziyalının qələmindən çıxan məqalə, bir müəllimin dərs zamanı dediyi söz, bir sənətkarın yaratdığı əsər – bunlar bəzən dövlət proqramından daha təsirli ola bilir. Çünki irs ilk növbədə sevgi ilə ötürülür.
Milli irs – xalqın yaddaşı, kimliyi və varlığının zəmanətidir. Bu irsin qoruyucusu və daşıyıcısı isə gənclikdir. Əgər gənclər milli irsi öz həyatına daxil etməyi bacarırsa, deməli, gələcəyimiz etibarlı əllərdədir.
Azərbaycanın gələcəyi yalnız iqtisadi gücdə deyil, milli-mədəni dayaqlarında gizlidir. Qarabağın dirçəlişi, Şuşada səslənən muğam, gənclərin yaratdığı yeni sənət nümunələri göstərir ki, biz irsimizi yalnız qorumaqla kifayətlənmirik, həm də yenidən yaradırıq.
Dövlətinə, torpağına, mədəniyyətinə bağlı olan gənc nəsil milli irsi sadəcə xatirə kimi deyil, gələcək güc kimi daşıyacaq.
Çünki irsini yaşadan millət heç vaxt məhv olmur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.10.2025)
