“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Tribuna rubrikasında sizlərə Naxçıvan MR Ali Məclisinin deputatı, Naxçıvan Dövlət Universitetinin dosenti, tarix elmləri doktoru Emin Şıxəliyevin məqaləsi təqdim edilir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 2025-ci ilin avqust ayında “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına verdiyi müsahibə ölkənin regional və beynəlxalq siyasətindəki mövqeyini, strateji prioritetlərini və geosiyasi yanaşmalarını ətraflı şəkildə əks etdirir.
Məlum olduğu kimi, Azərbaycanın xarici siyasəti milli maraqların qorunması və regional sabitliyin təmin olunması prinsiplərinə əsaslanır. Prezident İlham Əliyev Ermənistanla sülh müqaviləsinin Azərbaycan üçün strateji əhəmiyyət kəsb etdiyini, bu addımın ölkənin suverenliyini və ərazi bütövlüyünün təmin olunmasında mühüm rol oynadığını qeyd etmişdir. Bu yanaşma strateji müstəqilliyini və regionda lider mövqeyini gücləndirir. Sülh prosesinin uğurla həyata keçirilməsi Azərbaycan üçün həm daxili, həm də beynəlxalq sabitliyin təmin olunmasına xidmət edir. Cənab Prezident müsahibəsində Rusiya ilə münasibətlərə də toxunmuş, aralarındakı gərgin məsələlərin münasibətlərə təsirini vurğulamış, son illərin ən ciddi böhran məqamlarına işıq salmışdır. Bu müsahibəsində ölkə başçısı tarixi dərinliklərə enərək və real faktlara söykənərək keçmişdə Azərbaycanın necə parçalandığını izah etdi, bu parçalanmanın günümüzə ağır təsirinə diqqət çəkmişdir. Problemin qoyuluşu və beynəlxalq miqyasda gündəmə gətirilməsi sözün həqiqi mənasında diqqətəşayan idi. Prezidentin də qeyd etdiyi kimi, Zəngəzurun Azərbaycandan qoparılaraq Ermənistana verilməsi 1920-ci ildə sovet hakimiyyəti tərəfindən həyata keçirilib və bu, əslində, Azərbaycanın süni şəkildə iki yerə bölünməsi idi. Qərbi Zəngəzurun Ermənistana verilməsi Azərbaycana qarşı böyük tarixi cinayət idi. Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzə başlaması ilə bu yol bağlandı və Naxçıvanla əlaqə yalnız hava nəqliyyatı, İran və ya digər ölkələrin əraziləri vasitəsilə mümkün oldu. Bu vəziyyət iqtisadi və strateji baxımdan ciddi problemlər yaradır. Bundan başqa, Prezident İlham Əliyevin Rusiyanın Azərbaycana qarşı yeritdiyi siyasəti dəyərləndirərək, təyyarə faciəsindən tutmuş Rusiyada azərbaycanlılara qarşı törədilən qətl hadisəsi və işgəncələrlə müşaiyət olunan zorakılıq hadisələrinə dair açıq mövqe ortaya qoydu və Azərbaycan tərəfinin müəyyən təxribatçılıq addımlara qarşı konstruktiv və hüquqi çərçivədə adekvat cavabların olacağını bildirdi. Bu reaksiya rəsmi Bakının öz milli maraqlarını qorumaqda qətiyyətli və hüquqa əsaslanan siyasət yeritdiyinin bariz nümunəsidir. Şübhəsiz ki, münasibətlərdə ciddi böhran müşahidə olunur və bu böhran Rusiya üçün Cənubi Qafqazda nüfuzunun zəifləməsinin kifayət qədər ciddi əlamətlərindəndir.
Cənab Prezident İlham Əliyevin İran Prezidenti cənab Pezeşkianla bağlı dedikləri isə müsahibənin ən dərin məqamlarından biri hesab oluna bilər. Məsələ ilə bağlı səsləndirilən fikirlər, İranla münasibətlər, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı açıqlamalar regionun geosiyasi mənzərəsini dərk etmək baxımından da xüsusilə önəmlidir. Cənab Prezident İran Prezidenti ilə əlaqələri yüksək qiymətləndirərək, onunla qan və dil birliyini önə çəkməsi, öz söhbətlərində tərcüməçiyə heç bir ehtiyacın olmadığını bildirərək dərin strateji mesajlar verməsi isə ən önəmli xüsuslardan biridir. Cənab Prezidentin “biz siyasətimizi rəsmi mövqeyə əsasən qururuq” bəyanatı Azərbaycanın yalnız legitim instansiyaların mövqeyinə önəm verməsinin, keçmiş rəsmilərin və təxribatçı kəsimlərin təxribatçı bəyanatlarına və yalançı rəvayətlərinə məhəl qoymamasının və önəmsiz saymasının bariz nümunəsidir.
Prezidentin müsahibəsində diqqət çəkən məqamlardan biri də Zəngəzur dəhlizinin, yalnız Şərq-Qərb nəqliyyat xətti üzrə deyil, həm də Şimal-Cənub marşrutunun tamamlayıcı marşrutuna çevriləcəyi ilə bağlı verilən izahdır. Prezidentin müsahibəsində əsas mesaj ondan ibarətdir ki, dəhlizlər rəqabət yox, əməkdaşlıq üçün imkan yaradır. Rəsmi Bakı açıq şəkildə bəyan edir ki, regional əməkdaşlıq Azərbaycanın xarici siyasət prioritetidir və bu layihələr heç bir ölkə üçün təhlükə deyil. Məhz bu çərçivədən çıxış edərək Prezident İlham Əliyev öz müsahibəsində Zəngəzur dəhlizi məsələsinin yalnız Azərbaycanın deyil, bütövlükdə regionun strateji maraqlarına cavab verdiyini vurğuladı və dəhliz konsepsiyasının yalnız milli layihə deyil, Avropa ilə Asiyanı birləşdirən Orta Dəhlizin ayrılmaz hissəsi kimi çıxış etdiyini diqqətə çatdırdı. Bu bir həqiqətdir ki, Azərbaycan artıq özünü regional güc mərkəzi kimi təsdiqləyib və bu istiqamətdə konstruktiv mövqe nümayiş etdirir. Yeni əməkdaşlıq platformaları Ermənistanı da təcrid və dalan vəziyyətindən çıxarar və onun inkişafını təmin edə bilər.
Prezident Əliyev ABŞ ilə münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldiyini, münasibətlərin müasir mərhələdə yüksələn xətt üzrə dinamik inkişafını və xüsusilə ABŞ Prezidenti Donald Trampın münasibətlərə yeni hava qatdığını, onun vasitəçiliyi ilə Ermənistanla sülh müqaviləsinin əhəmiyyətini qeyd etmişdir. Bu cəhdlər ABŞ-nin regionda təsirini artıqmaqla yanaşı, Azərbaycanın da beynəlxalq mövqeyini gücləndirir. Şübhəsiz ki, Vaşinqtonda imzalanan 8 avqust 2025-ci il tarixli bəyannamə tərəflər arasında sülhün təmin olunmasında başlıca addımdır. Ermənistanın bu bəyannaməyə sadiqliyi daxili siyasi vəziyyət və konstitusiyada nəzərdə tutulan dəyişikliklərlə bağlıdır. Bu müsahibədə Prezident Əliyev Ermənistanın konstitusiyasındakı dəyişikliklərin həyata keçirilməsinin sülh müqaviləsinin tam qüvvəyə minməsi üçün vacib olduğunu qeyd etdi.
Ölkə başçısının Ərəb dünyasına ünvanladığı mesaj isə bundan ibarətdir ki, Azərbaycan İslam həmrəyliyi çərçivəsində əməkdaşlığa sadiqdir və regionda sabitlik təşəbbüslərində fəal iştirakık edir.
Ümumiyyətlə, Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına verdiyi müsahibə Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas istiqamətlərini və regional strateji layihələrin həyata keçirilməsini ətraflı şəkildə əks etdirir. Bu yanşma Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə mövqeyini gücləndirir və regional sabitliyin təmin olunmasına xidmət edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.08.2025)
