Şəhla Rəvan,
Cəlilabad rayon Göytəpə şəhər şəhid Vasif Hüseynov adına 2 N-li ümumtəhsil tam orta məktəbnin direktoru, filoloq, ədəbi təhlilçi və tənqidçi, şair.“Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Azərbaycanın Xalq şairi mərhum Bəxtiyar Vahabzadənin (1925-2009) xatirəsini əziz tutmaq və 100 illik yubileyinə ədəbi töhfə olaraq onun poeziya nümunələrinin təhlilini davam etdiririk. Bu dəfə görkəmli şairimizin daha bir şerini təhlil etmək və onu B.Vahabzadə poeziyasının vurğunları ilə bölüşmək istəyirəm...
ÖMÜR
Deyirlər, çox azdır yüz il, əlli il,
İnsana bir ömür kifayət deyil.
Hələ isitməmiş öz yerimizi
Ölüm cəllad olub haqlayır bizi.
Deyirlər, şirindir dadı dünyanın,
Kaş iki olaydı ömrü insanın.
Nola, çalışsaydıq ömrün birində,
Sonra əylənəydik biz digərində.
Bəxtiyar Vahabzadə
Şeirin təhlili:
Bəxtiyar Vahabzadənin "Ömür" şeiri, ömrün qısalığı və insanın daha çox yaşamaq arzusu mövzusunda dərin düşüncələr təqdim edir. Şeir insan təbiətinin əbədiyyətə can atmasını və həyatın məhdudiyyətləri qarşısındakı narahatlığını poetik şəkildə ifadə edir.
Şeirin ilk bəndi ömrün qısalığından bəhs edir:
"Deyirlər, çox azdır yüz il, əlli il,
İnsana bir ömür kifayət deyil".
Bu sətirlər insanların ümumi fikrini əks etdirir - zamanın sürətlə keçməsi və həyatın fani olması…
Vahabzadə cəmiyyətdə geniş yayılmış "ömür vəfalı deyil" düşüncəsini ifadə edir. Ömrün müddəti nə qədər uzun olsa da (yüz il, əlli il), bu, insanın doymadığı və hələ də kifayət görmədiyi bir müddət kimi qeyd edilir.
"Hələ isitməmiş öz yerimizi
Ölüm cəllad olub haqlayır bizi".
Bu misralar ömrün qısalığını daha da vurğulayır. "Öz yerimizi isitməmiş" ifadəsi insanın həyata tam uyğunlaşmadan, özünü tam gerçəkləşdirmədən, hətta bəlkə də həyatın dadını tam çıxarmadan ölümün gəlişini təsvir edir.
Ölümün "cəllad" adlandırılması isə onun amansız və qaçılmaz bir qüvvə olduğunu, insanı amansızcasına haqlayan bir qüvvə olduğunu göstərir. Bu, ölümün qorxuducu və tələsik gəlişinin qəbul edilməzliyini vurğulayır.
Şeirin ikinci bəndi insanın həyatı iki hissəyə bölmək arzusunu dilə gətirir:
"Deyirlər, şirindir dadı dünyanın,
Kaş iki olaydı ömrü insanın".
Burada həyatın şirinliyi, ləzzəti vurğulanır və bu ləzzətdən daha çox zövq almaq arzusu ifadə olunur. İnsanlar həyatın gözəlliklərindən tam yararlana bilmədiklərini hiss edərək, ömrün iki dəfə uzun olmasını arzulayırlar.
"Nola, çalışsaydıq ömrün birində,
Sonra əylənəydik biz digərində".
Bu misralar insan təbiətinin bəlkə də bir qədər utopik arzusunu əks etdirir. Həyatı iki hissəyə bölmək - birində bütün məsuliyyətləri yerinə yetirib, çalışıb-vuruşmaq, digərində isə sadəcə zövq almaq, əylənmək. Bu, insanın həyatın çətinliklərindən qaçmaq və ya onları sonraya saxlamaq istəyini, həm də işlə əyləncə arasında tarazlıq tapmaqda çətinlik çəkməsini göstərir. Həqiqətdə isə həyat bir bütündür və işlə istirahət iç-içədir.
Temalar və yorumlar:
Şeirin əsas mövzusu insanın zamanla mübarizəsidir. Ömür qısadır və ölüm qaçılmazdır, bu da insanı öz varoluşunun məhdudiyyətləri ilə üz-üzə qoyur.
1. Həyatın ləzzəti və doyumsuzluq;
İnsan həyatın dadını hiss edir, lakin bu dadı tam şəkildə çıxara bilmədiyini düşünür. Bu, daha çox yaşamaq, daha çox təcrübə toplamaq arzusunu oyadır.
2. İnsan arzusu və reallıq;
Şeir insanın gerçəkləşməsi mümkün olmayan arzularını (ömrün iki olması, işlə əyləncəni tamamilə ayırmaq) təsvir edir. Bu arzular, insanın həyatın çətinlikləri və məhdudiyyətləri qarşısında hiss etdiyi çarəsizliyi və məyusluğu vurğulayır.
Ölümün "cəllad" kimi təsvir edilməsi onun zülmkar və istənməyən bir son olduğunu göstərir. Bu, insanın təbii ölümdən qaçmaq və ya onun gəlişini gecikdirmək istəyini əks etdirir.
"Ömür" şeiri, Bəxtiyar Vahabzadənin digər əsərlərində olduğu kimi, sadə, xalq dilinə yaxın bir üslubda yazılmışdır, lakin daxilində universal insan hisslərini və varoluşsal sualları ehtiva edir. O, insanın zaman, həyat və ölüm qarşısındakı hislərini təsirli bir şəkildə ifadə edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(22.09.2025)
